Vísir - 05.11.1953, Blaðsíða 5
Fimmtudagmn 5. nóvember 1953.
»
VlSIR
„Eg vona, að við höldum þessari sér-
vizku okkar — að vera hugsandi menn.
Viðia! við sr. Sigurð Einarsson,
skáld i Holli.
Fátt er jaín stórfenglegt og
Ijóngáfa&ir memi. Oft dyljast
fieir langtímum meðal fjöldans
eða á afskekktum stöðum, eins
eg þeir fari huldu höföi úti í
eyðimörkinni eða dvelji með
guði sínum uppi á fjallstind-
Inum.
En er þeir koma aí'tur ofan
af Sínaí og tala til fólksins, þá
minnir það stundum á fárviðri
og fellibyl. Silkihattar okkar
fjúka út í veður og vind, skurð-
goð okkar steypast af stöllum,
virðulegur hátíðleiki okkar
gfengur alíur úr skorðmn og
eftir á skilst okkur kannski, að
sú persóna sem við hugðum
okkur vera, var aðeins grímu-
búningur frá dansleik sem nú
er lokið fyrir löngu. Já, þegar
bezt lætur, þá verðum við fyr-
ir því sama og þau Adam og
Eva í aldingarðinum: að augu
okkar ljúkast upp, við sjáum
að við erum nakin og við höf-
um öðlast skynbragð á mismun
góðs og ills.
Allt þetta og margt fleira
hefur mér þrásinnis komið til
hugar í sambandi við Sigurð
Einarsson skáld í Holti, sem eg
tel einn hvassgáfaðasta mann,
sem eg hef kynnzt, þó eg sé
hins vegar hvorki að líkja hon-
um við Móses né höggorminn,
eins og ofangreindar hugleið-
ingar kynnu að gefa í skyn.
Þannig varð
kvæði til.
Og nú um daginn, þegar
þessi gamli vinur minn og
kennari snaraðist inn úr dyr-
um mínum í roki og rigningu,
á snöggri ferð, þá notaði eg
tækifærið til að rabba við hann
um skáldskap, og fer hér á eftir
lauslegur úrdráttur úr samtal-
inu:
Eg þakka þér fyrir kvæðið
.,Litur vors Iands“, sem þú
lézt okkur fá í Suðurland í
suniar. Það Ihefur vakið að-
dáun og athygli og margir á
það minnzt.
Það gleður mig. — En viltu
vita, hvernig það varð til? Við
höfum hvort sem er alltaf dá-
lítið gaman af að líta inn í verk-
stofu hver hjá öðrum. Eg stóð
á hlaðinu í Skógum hjá Magn-
úsi skólastjóra kvöld eitt í maí
síðastliðnum, og segi við hann:
Viltu aka hér dálítið út með
fjöllunum? — Við ókum út
undir Þorvaldseyri og síðan
aftui- heim i Skógá. Jökúllinn
skein í purþuraljóma hrifgandS
sólar. fjólubláir kvöldskuggar
í giljum. og túnin græn eins og
flos. Os vorgolan mjúk os
glettin streymdi inn um onínn
gluggann. Og þá byrjaði eg að
raula með sjálfum mér þessor
hehtbngar, þar sem eg sat við
stýrið:
Og vörgolan á íslandi
er rneira. en yeL .þessi virði
að vera á ferð meði benni
yfir landið.
— Við stiklum yfir
Reykjanes —
Við stefnum beint á Herðubreið.
Sjá, störin er að vaxa á
Murufit!
I Eg gat ekki sofnað um nótt-
ina fyrr en kvæðinu var lokið.
Mér fannst að það, sem þar er
sagt, yrði að segjast nú, einmitt
okkur, þessari kynslóð, sem
eigum heimsins litfegursta
land.
Allt frá
síðustu árum.
Og nú er í vændum frá þér
ný Ijóðabók?
Já, prentun hennar er að
verða lokið. Eg hef kallað hana
„Undir stjörnum og sól“. Hún
kemur út í nóvember. (Bókin
kom út 2. nóvember).
Þú hefur verið furðulega af-
kastamikill. Ljóðabókin „Yndi
unaðsstunda“ kom út í fyrra.
Já, hún gerði það. Og mig
jlangar til þess að þakka fyrir,
I hve ágætar viðtökur hún fékk
| þegar í stað. En eg átti þá ým-
islegt í fórum mínum, sem eg
fann að var hálfsmiðað og lagði
til hliðar. Annars eru kvæðin
I í þessari nýju bók öll ort á síð-
j ustu þremur árum, að tveimur
j einum undanskildum.
Þau hafa orðið þér merki-
lega frjósöm þessi ár, og hefur
mér þó virzt, að þú hafir æði
margt að sýsla heima fyrir, auk
embættisstarfanna. Getur þú
gert nokltra grein fyrir því?
Vera má. Þær eru margar.
Foreldrar mínir fluttu úr
Fljótshlíðinni 1911. Þá var eg
ungur drengur. Eg flutti í Iloit
1946, og fann, að þá vap eg
kominn heim eftir 35 ára úti-
vist hér á landi og erlendis.
Þarna austur frá er eg hfeíma á
slóðum feði’a minna, get rakið
spor þeirra frá býli til býlis í
margar kynslóðir, lifað sögu
minnar eigin þjóðar. Þetta hef-
j ur orðið mér æði frjósamt, og'
1 reyndar knúið mig til þess að
leggja til atlögu við stærsta
viðfangsefnið, sem eg hef átt
við um dagana. Auk þess hef eg'
varið drjúgum hluta ævinnar
til þess að læra að semja það,
sem mig langaði til að koma
orðum að, svo að tafirnar verða
smám saman færri af því, að
j rnann reki í sjálfheldu um það
1 að finna sér form. Og loks: Nú
I skynja eg þetta og lifi með
I mælikvarða útivistaráranna í
höndum — það er ótrúlega gott
að yrkja á íslandi. Veiztu- það,
að það er kannski hvergi betra
að yrkja í allri véröidimii.
Bóndinn hekki ekki
skáld sitt.
Hér segir þú harðla merki-
legan hlut! Hvernig liggur í
5>ví?
Má eg skýra þetta með einu
dæmi. Eg var einu sinni að
slangra á ferð við Limafjörðinn
á Jótlandi, þar í nánd sem
Jeppe Aakjær átti heima. Hann
var yndislegasta ljóðskáld
Dana, kvað „Söngva rúgsins",
dýrðaróðinn um hina dönsku
byggð og bændalífið, auk margs
annars. Búgarðurinn hans Jenle
(Einbúinn), gnæfði vítt yfir
sveitina. Eg vissi gerla deili á
Jeppe Aakjær og að hann átti
þarna heima. Nú kem eg heim
á lítinn þrifalegan bóndabæ,
þar eru 12 kýr, 40 hænsni, 18
grísir, 14 tunnur lands undir
korni. Bóndinn kenghokinn
lífstíðarpuðari. Engin bók,
ekkert hljóðfæri, gripasýning-
arskráin á stofuborðinu. Eg fæ
mjólk að drekka og rabba við
hjónin. Hver býr þarna á fallega
höfðanum vestur frá? spyr eg.
Það er maður sem fæst eitt-
hvað við að skrifa, svarar bóndi.
Hvað heitir hann? spyr eg.
Já, hvern þremilinn heitir
hann, -— hvað heitir hann,
kona? anzar bóndi.
Þá táraðist hjarta mitt vegna
hins danska þjóðskálds. Þetta
var bóndinn, sem hann hafði
kveðið fyrir sín undursamlegu
ljóð og ætlað að leiða til há-
sætis í sölum menningarinnar.
Ekkert þessu líkt gæti átt sér
stað á Islandi. Við eigum hér
frjóvgandi samheyrileik í
menningu, byggðan á fágaðri
’erfð, þar sem er tungan og
orðsins list. Þessi danski bóndi
varð að borga sinn skerf í há-
menning hinnar dönsku þjóðar.
I án þess að eiga neina hlutdeild
i í henni sjálfur: vísindum henn-
ar, bókmenntum, leiklist,
hljómlist, myndlist, söfnum.
Sál hans var jafn snauð og ak-
ur hans var frjór.
|
Allt verður
fólksins eign.
| Okkar fólk er öðru vísi. Enn-
þá er hér ekkert gert af viti
og snilld í listum og verkvísi,
sem ekki er þegar orðið fólksins
eign, þess vegna er svo gott. að
yrkja á íslandi. Að minnsta
kosti ennþá. Eg er að vona aðf
við höldum þessari sérvizku
okkar að vera hugsandi menn,
með útibú í heimi vits og lista, j
þó að hagur okkar réttist og
tún okkar stækki og skipunum
fjölgi. Á engan annan^hátt get
eg sætt mig við þá framtíðar- 1
mynd, sem eg geri mér af ís-
landi.
Þú minntist á viðfangsefni,
sem þú hefðir ráðist í. Hvað er
framundan hjá þér um rit-
störfin?
Eg veit varla hvað segja skal.
Það er með ritstörfin eins og
sláttinn og vertíðina. Maður
veit aldrei hvernig úr ræðst
fyrr en komið er að lokunum.
En eg hef haft leikrit í smiðum
í undanfarin tvö ár. Það gerist
á 17. öld, lýkur í Kópavogi og
Kaupmannahöfn 1662. Mig
langar að ljúka því í vetur, og
fannst eg ekki geta lagt nógu
einbeittlega til siðustu atlög-
unnar við það, fyrr en eg var
búinn að koma ljóðabókinni
„Undir stjörnum og sól“ f.vá
mér. Hún var einhvern veginn
fyrir mér —- þú þekkir það. En
nú ætti mér ekkert að vera að
vanbúnaði. Eg hef kallað þetta
leikrit: Fyrir kóngsins mekt,
og það íjallar um einn dapur-
legasta kapítulann í sögu þjóð-
ar vorrar.
Aldirnar eru líkar.
Og þú velur þér þetta við-
fangsefni nú á vorri glaðværu
20. öld?
Já, þær eru svo óstjórnlega
líkar 17. öldin og hin 20., bein
línis óhugnanlega líkar. Það er
ekki nóg með það að mennimii
séu eins, og ísland á sínur .
gamla stað. Veðriri, sem gjósta
um sálir mannanna, blása ú:
sömu svalvogum óttans, of-
stækisins og grimmdarinnar. O:
j ennþá standa yfirbugaðar smá-
i þjóðir frammi „fyrir kóngsins
j mekt“, eins og vér gjörðum þá.
— Og gjörum máske enn. Mig
langaði til að sýna sjálfum mér
og kynslóð minni í spegil 17.
aldarinnar rétt til að sjé
hvernig færi. Hvort það til
dæmis færi fyrir okkur, eins og
mjög merkilegum ketti, sem
við áttum þangað til fyrir
skemmstu. Hann liét Krumm’
og var bæði spakur og forvitri.
Þegar eg sýndi honum í spegil.
skauzt hann óðara á bak við
hann og mátti af viðbragði ov
hárafari lesa út úr honum
spurninguna:
Er þessi svarti þorpari bak
við glerið alveg eins og eg
eða er þetta hreinlega eg sjálf
1
ur'
Annars máttu ekki taka þettr
of bókstaflega. Eg .geri mikinr
mun á örbirgð 17. aldarinnar
og efnum hinnar 20., mikinp
mun á því að tapa síðustv'
landsréttindum vorum í hencl-
ur konungs og að endurreisr
lýðveldið. En er ekki alltaf ó-
maksins vert að hygeia að því
hverjir það eru á liðinni öld
sem sá þori, sem ber ávöxt ti!
varanlegrar blessunar í vorr:
eigin kynslóð? Því þeir — hin-
iv fáu útvöldu — eru til þess
kallaðir að ';era vegsögumenn
vor’r, hvötuðir og eggjarar, á
sviðum Ijóðs og listar, fram-
t'væmda og atfanga, og hverrar
tegundar af mannlegri dáð.
j Þessi mynd sýnir atriði úr „Hvílík fjölskylda“, sem Leikfélag
j Hafnaiíjarðai .sýr.ir nú. Sýnir hún, frá v„ Sigurð Kristinsson,
Jóþömiu Hjaltalín, Snorra Jónssap. og Krisíþjorgu Kjeld,
Svo mælti síra Sigurður
skáld í Holti eitt óveðurskvöld
,á haustmánuði árið 1953: Hann
hafði skamma viðdvöl þessu
sinni, en var þotinn burt fýrr
en varði.
Ljóðabók hans, Undir stjörn-
um og sól, er nú, svo sem.
kunnugt er, komin út og verður
hennar nánar getið innan
skamms hér í blaðinu.
Guðmundur Daníelsson.
Allt á sama stað
H.f. Egill Vilhjálmsson
Sími 81812.
(líf/WVVI;
,,U,},(!>,-
tjfttífUittfiii
mjög ódýr tekin upp í dag.
H. Toft
Skólavörðustíg 8. Sími 1035.
ORÐSENDING
til blindra manna
Blindravinafélag íslands
lánar :10 viðtæki ttl blindra,
i fútækra manná. ý&lri'á&nir
sendist fyrir, 1. desember til
Blindravinafélags Islands,
Reykjavík.
Píanókennsla
Nokkrir tíhiar lausir. Tek
einn eða fleiri tíma. Munið
mjög ódýr. Uppl. 1 í síma
4895’milli k'I. 8’og' lff e!Íi. '
Stefán G. Asbjörrissön.