Vísir - 25.11.1953, Blaðsíða 5

Miðvikudaginn 25. nóvember 1953
VlSI R
Af ástæðum, sem öllum eru kunnar, eru Reykvíkingar miklar
fiskætur. Sennilegt má telja, að meginþorri almennings í bæn-
nm neyti fiskjar I einhverri mynd 4—5 sinnum í viku í aðal-
máltíð dagsins. Venjulega er næsta auðvelt að fá í soðið, enda
þótt nokkur dagamunur sé á bví, hve vel fisksalar eru byrgir af
mýju fiskmeti, og fiskurinn er, þrátt fyrir alla dýrtíð, einna
ódýrust fæðutegund, sem völ er á hér í bæ.
Hins vegar hefur það alla jafna verið svo, að um helgar,
og þegar nteiri viðhöfn hefur þótt þurfa að við hafa, vilja menn
gjarnan hafa kjöt á borðuni. Þá er það ætíð nokkurt tilhlökkun-
arefni á haustin, hvenær dilkakjötið komi á markaðinn, og
inargir vilja eiga í geymslu sinni saltkjöt, áttung eða hálftunnu,
maður tali ekki urn hangikjöt og rjúpurnar, þegar nær dregur
jólum.
Þcir, sem fylgzt hafa nteð þróun Reykjavíkurbæjar undan-
farinn aldarf jórðung, hafa veitt því athygli, hve stórstígar frain-
farir hafa orðið á hinum ýmsum tegundum matvörubúða, og
hefur það að nokkru verið rakið hér í þættinum í sambandi við'
rabb við afgreiðslumann í nýlenduvöruverzlun og fisksala. Kjöí-
búðirnar, sem við skiptum við í dag, er fjarska ólíkar búðunum,
sem hér þóttu beztar fyrir 25 árum eða svo, útbúnaður allur
fullkomnari, hreinlæti meira, og húsakynni öll vistlegri.
Dreifing kjötvöru er orðin mjög fullkomin hér í bæ, og
hér hefur á síðustu árurn risið upp vel þjálfuð og menntuð stétt
í fagi sínu, þár sem eru kjötiðnaðarmenn. Áður fyrr var kjöt-
iðnaður hér miklu fábreyttári en nú tíðkast, en nú er kjöt-
vinnslan og nýting þessarar matvöru miklu fjölhæfari.
Dugmiklir kjötkaupmenn hafa víða komið sér upp nýtízku-
legum og fullkomnum sölubúðum og vinnslustöðvum, og um
margt tekið upp nýja starfsháttu, sem hæfa örri þróun okkar
fíma.
í dag væri ekki úr vegi að eiga stutt tal við einn þeirra,
sem segja má, að „setji svip á bæinn“ á sviði kjötiðnaðar og
kjötsölu, Þorbjörn Jóhannesson, eiganda kjötbúðarinnar Borg.
illa í fótbolta, snerist a hand-
legg og var því sendur upp í
Borgarfjörð, en þangað voru
betri samgöngur í þá daga.
Annars stundaði eg blaðasölu
af kappi. Seldi Visir og Al-
þýðublaðið eftir því sem tími
vannst til frá skólagöngunni.
Byrjar í kjötfaginu.
Eg var 13 ára þegar
Kjötið kaupi eg af slátiirleyfís- Hvernig er vinnslan og
höfum, en tilreiði sjálfur og tæknilegur útbúnaður?
vinn úr því á margan hátt, eins
og ifyrr segir.
Hvað er að segja um
framfarir í [aessu fagi?
Eg veit eiginlega ekki, hvað
ætti að segja um það. Á þess-
um árum, sem eg hefi fengizt
við þess háttar störf. hefur út-
búnaður og tæki verzlananna
vitanlega batnað talsvert, eð.i
mikið, en meðferð kjötsins
sjálfs er þó svipuð. Hins vegar
er nýting kjötsins miklu betri
í dag en fyrir 25—30 árum. Áð-
ur var svo mikið flutt inn af
niðursoðnum kjötvörum, svo
og revktum og söltuðum, en nú
egier kjötið nýtt hér heima, og
fór að vinna hjá Kaupfélagi kjötiðnaðurinn orðinn all-
Borgarfirði á Laugaveginum.! margþættur. Áður var alltaf til
Þar var eg sendill, rogaðist
með kjötskrokka, slátur og
annað á reiðhjóli um bæinn.
Auðvitað kynntist eg ýmsu í
sambandi við rekstur kjötbúð-
ar strax þá, en síðan hefi eg
alla tíð verið í þeirri atvinnu,
eða í 28 ár. Þá voru þeir Frede-
riksen í Ingólfshvolskjallaran-
um og Milner umsvifamiklir
kjötsalar, en Kaupíélagið keypti
verzlunina af þeim síðar-
nefnda. Hjá þessum monnum
unnu danskir strákar, sem
kunnugir voru í faginu, og af
þeim lærði maður eitt og ann-
að, eins og gerist og gengur.
Um ævi og starfsháttu sendi-
sveina á þessuni árum mætti
sjálfsagt segja sitthvað, en við
skulum sleppa því. Þó er víst,
að vinnutími var meiri og vinn-
an öli strangari, en þetta hefur
vitanlega breytzt á fleiri svið-
Það er vitanlega einn af:
hornsteinum bændastéttarinn -
ar, og þar með verulegs hluta
þjóðarinnar, að dreifing og
vinnsla kjötsins sé í góðu lagi.
Vð erum ekki. á réttri braut £
þessum efnum, finnst mér. Er-
lendis er víða litið svo á, að það
sé ekki síður nauðsynlegt a&
hafa fuilkomin og hreinleg
sláturhús eins og til dæmis ný-
tízku háskóla eða aðrar stofn-
anir. Kjötsalan er iykiliinn að
velgengni bænda, mjólkin og
ullin koma í annari röð, ef svo
mætti segja. Útbúnaður kjöt-
verzlana hefur að sjálfsögðu
batnað verulega, eins og eg
minntist á áðan, en meðferð
kjötsins í sláturhúsum er svip-
uð. Fyrir 25 árum eða svo voru
nóg af kjöti, og mátti heita, aðjkomin kælivélar og írystiklef-
framleiðendur í nágrenninu
fullnægðu eftirspurninni í
bænum. Hin síðari ár hef-
ur það hins vegar verið svo,
að segja má, að þurft hafi að
smaia hvern fjörð og afdal tii
þess að útvega nægilegt kjöt-
magn. Kindakjöt fæst 8—9
mánuði ársins, en aðra mán-
uði eru aðrar kjöttegundir not-
aðar í staðinn. Auðvitað er
kaupgetan meiri í dag en áður
var, þrátt fyrir hærra vöruverð.
ar í verzlanir, en á síðustu árum
hafa nokkrar verzlanir hér í bæ
fengið „frystiborð“, eða hvað
sem annars mætti kalla þau.
sem eru til mikilla bóta, og.
viðskiptavinir kunna vel að
meta.
Vill fólk kaupa
tilbúinn mat?
Á stríðsárunum var mikil
eftirspurn eftir slíku. Þá var
það oft svo, að bæði hjónin
unnu úti, og vildu þá fá mat,
sem ekki þurfti langan tíma að.
fullbúa á borðið. Þá var mikið
salt af soðnum eða steiktum
mat í sumum búðum, en held-
ur hefir dregið úr þessu, Til-
búið slátur selst alltaf mikið
En útvegun á slátri til vinnslu
í kjötbúðunum hefir gengið
stirðlega hin síðari ár. Það skal
tekið fram að það slátur, er
Þorlrjörn í Borg, en undir því
nafni þekkja Reykvíkingar hann
bezt, er Jóhannesson, Jónssonar
trésmiðs hér í bœ, og konu hans,
Helgu Vigfúsdóttur. Faöir hans
var Borgfirðingur, en móðir
hans úr Myrdalnum. Sjálfur er
Þorbjörn borinn og barnfœddur
Reykvíkingur, í þenna heim bor-
inn nálœgt „hjarta Austurbœj-
arins“, eða í húsinu nr. 26 við
Bergstaðastrœti, hinn 10. marz
árið 1912.
Þegar Þorbjörn var að alasi
upp, röskur strákur á Berg-
staðastígnu7n (þessi , gata er
aldrei kölluð. „strœti“ í munni
gamalla Austurbceinga), var
Falk“, œddu á eftir landhelgis-
brjótunum.
Sem sagt, Þorbjörn ólst upp á
þeim tíma, þegar gaman var ao
vera krakki í Austurbœnum, —
mikið frjálsrœði, lítil bílaum-
ferö, lögreglan var hálfgerð
grýla, en fjarska vinsamleg þó,
— en öðru hverju fylktu menn
liði til þess að hrinda drásum
Vesturbœinga, sem í augum allra
sannra Austurbœjnga voru háij-
gerðir Vandalir, sem óalandi
þóttu og óferjandi fyrir austan
Lœk.
En þó gat Þorbjörn ekki al-
mennilegg beitt sér qegn Ve&tur-
bœingu, því að hann var i K.R.
Austurbœrinn Austurbœr, og Má þetta undarlegt heita, því aö
Vesturbœrinn Vesturbœr, ef svo
mœtti segja, þ. e. a. s. áður en
úthverfi í nútímarnerkingu þess
orðs, voru yfirleitt til hér í bœ.
Þá mátti heita, aö byggð i Aust-
urbœnum sleppti þegar komið
var suður fyrir Njarðargötu, og
Gróðrarstöðin og Kennaraskol-
inn voru út úr bœnum, en Suð-
urpólar máttu. heita uppi i sveit.
KR-ingar voru liðfáir á Berg-
staðastígnum, en Valur þeim
mun öflugri.
Hve mikil er
kjötneyzla bæjarbúa?
Gera má ráð fyrir, að Reyk-
víkingar borði um það bil 400
lestir af kjöti til jafnaðar á
mánuði, en þar af eru um 300
lestir dilkakjöt. Hitt er nauta-
kjöt, s vína- og kálfa, og hin
um, og því ekki ástæða til að gíð'ari ár, að verulegu leyti
fjölyrða um það. hrossakjöt. Þá má gizka á, að ^ kjötbúðirnar yfirleitt hafa
meðalfjölskylda borði kjöt^fengið, kemur frá þeim stöðum
Stoí’nar eigin verzkm. ; tvisvar í viku eða svo, en í á landinu er geta aðeins komið
Hjá Kaupfélagi Borgfirð.inga j fiskleysi auk þess oftar pyls- ■ því á markað löngu eftir að
vann eg til ársins 1931, en þá jur, fars og annað kjötmetiý sláturtíð lýkur og þá í frystu
Þeim fækkar óðum, sem vilja ástandi. Tel eg að með þessari
ekki bragða hrossakjöt. Ilrossa- nýtingu á slátrinu hafi búð-
kjöt getur verið ágæt fæða. Nú irnar verið að bjarga miklum
og flest stærra. Fyrst vorum við er slátrað meira af ungum I verðmætum og jafnframt kennt
hrossum 'en áður, og frysti-, viðskiptavinum sínum að neyta
húsin úti á landi taka við hinnar hollu fæðu sem slátrið
kjötinu nýslátruðu og fyrsta er.
það og senda hingað, svo (
að þetta er ný og góð vara iHvernig cr verðlag á kjöti
Sumir hafa haldið, að það hcr, miðað við önnur
færi nokkuð eftir efna- Norðurlönd?
hag, hve mikils menn neyta af I Kjötið hér er ekki eihs dýrt
l->r*r»coQlriöti TT.cr nA' hnS erí
stofnaði eg Kjötbúðina Borg á
Laugavegi 78, og þar er hún
enn, þótt margt sé nú breytt
tveir, séndisveinn og eg, en eg
hefi verið heppinn, og verzlun-
in hefur blómgast, svo að smám
saman óx fvrirtækinu fiskur
um hrygg (hér langar mig til
að skjóta inn „fyndninni" get-
ur kjötverzlun vaxið fiskur um
hrygg?), svo að nú vinna hjá
mér 24 manns, 12 karlmenn og
jafnmargar stúlkur. Vitaskuld
er þetta ekki allt afgreiðslu-
fólk, heldur vinnur marghátt-
uð störf í sambandi við fyrir-
tækið, en hér er um að ræða
kjötbúð, kjötvinnslu ýmislega,
En við . skulum slepfca Irek-! Pylsugerð, reykhús, frystihús
• - - -• ■’ : ! og þar fram eftir götunum,
ari hugieiðingum um áhyggju
lausa ■ daga í Aústurbænum,
enda þótt þeir séu mörgum
hugstæðar endurminningar,-
heldur snúa okkur að því, sem
hrossakjöti. Eg held, að það sé! og af er látið. Ef borið er sam-
alrangt, að minnsta kosti hef an við verðlag í Danmörku, sem
eg ekki orðið þess var, að svo J Rr mikið kjötland, eins og
sé. Þvert á móti gæti mér dott- , kunnugt er, verður ekki sagt,
ið í hug, að það væru frekar j ag verðið hér sé óskaplegt.
hinir efnaminni, sem snið- j Kindakjöt er um það bil 20 éí
gengju hrossakjötið, af hverju dýrara hér, en verð á öðrum
sem það kann nú annars að kjöttegundum svipað. Hins
stafa.

Þá voru til óbyggðar lóðir í íyrir okkur vakir með þessU
Austurbœnum, þá stunduðu suð ■ ratabi.
austurbceingar knattspyrnu á ; .□ liiii
Briemsfjostúni og oft voru hdrö- Fórstu snemma að vinna?
ir leikir háðir þar sem nú er Eg held, að eg hafi .álltáf £
sJcemmtigarðurinn við Lækjar- unnið, síðan eg var sex ára. Þá
götu. Þá var meira að segja enn- fór eg fyrst í sveit. Auðvitað
þá í tízku, að krakkar lékju sér lék maður sér eins og aðrir
að leggjum og kjálkum, þeir sem krakkar í barnaskóla, en eg var
yngstir voru, en í lögregluliði ekki hár í ioftinu þegar eg fór ) -
bœjcirins voru örfáir menn, sem að vinna, svo að þetta eru eng- ” '
allir þekktu með nafni. Þá léku ar ýkjur. Eg var í sveit, eins ,,
Austurbœjarkrakkar sér á sleð- og títt var um krakka þá, sem
um á Bjargarstíg og þá var háð - höfðu tök á því, fyrst að Brún-
ur veiðiþjóffiaður á sleöum, en um undii' Eyjafjöllum, en þang-
köllin ,troll, troll í 'landhelgi“ gullu við. en hraðskreiiðir sléðar,' að 'var yg, sen^ui; ,(3 ájija, gamall arið’ 1918. Þar var eg.’.í. JjJiiít. Þprb
sem hétu „Fylla“ og Islands annað ár. Svo meiddi eg mig
ar.
(Ljósm.: P. Thomsen.)
vegar eru gæðin yfirleitt meiri
hjá þeim, nema að því er snert-
ir kindakjötið, það er betra
hér. En nauta- og svínakjöt,
svo að eitthvað sé nefnt, er
gæðameira hjá Dönum. Líklega
stafar það af betra uppeldi
gripáhna og' aðbúð 'yfirleitt, sém
vitariiega er nséstá mikils vitði.
Þú hefur fært út kvíarnar
í starfi [jjínu, er eklíi svo?
Jú, ekki verður annað sagt
Eg hefi reynt að fylgjast með
e'ftir beztu getu, og' orðið vel
S ágengt, enda oft unnið mikið.
En það gera fleiri, svo að það
er víst, ástæðulaust að tala um
það. Annars byrjaði eg með
50 fermetra gólfrými í húsinu
nr. 78i.-við ijaugaveg. ert það
■'jhefur margfaldazt á þessum
j rúmum 20 árum. Nú er starf-