Vísir - 23.08.1954, Blaðsíða 5

ítóinudágihir -23. ágúst 1954.
VfSIR

Pró/. JVéels JP. Ifuntjal: mmmmmmmm
Allsnægtir, en ótrúleg fátækt í Suður-Ameríku
Þar sem hofuðborgin er í 2850 m. hæð.
og vatn sýður við lægri hita en ella.
Við flugum í einum áfanga
frá San Paolo til Lima. Það
eru um 3000 km. og leiðin
liggur yfir frumskóga Brasilíu,
sem eru svo miklir og þéttir
að erfitt mundi að leggja veg
í gegn um þá.
Eitt samfellt grænt haf af
skógi er fyrir neðan okkur og
.aðeins einstöku sinnum, með
löngum millibilum, sést nokk-
nð votta fyrir mannabyggðum,
eins og þegar við fljúgum yfir
Corumbá, sem er þó dálítill
bær. En í Matto Grosso (sem
þýðir mikill skógur) og sem út
af fyrir sig er næstum eins
.stórt og hálf Evrópa, sést varla
nokkur byggð, þar er svo
strjálbyggt að ekki er nema
einn íbúi á hverja tvo kíló-
metra.
Loksins, eftir margra klukku-
tíma flug, þegar frumskógin-
um sleppir, komum við yfir til
Bolivíu, og þar tekur hálendið
við. Svo að ségja öll Bolivía er
eitt samfellt fjallaland og
mikið af því gróðurlítið. Við
fljúgum yfir höfuðborgina La
Paz, sem er hæsta borg í heimi,
er í yfir 3000 m. hæ9 @g ligg-
ur í flötum dal undir háfjalla-
tindum, og síðan komum við
yfir Titicaca-vatnið, geysistórt
vatn um 3000 m. yfir sjávar-
mál og er hæsta skipgenga
vatn heimsins. Úr flugvélinni
sjáum við vatnið mjög vel.
Maður gæti haldið að maður
væri yfir Þingvallavatni, því að
svo gróðurlítið er í kringum
vatnið, en sandbakkar víða há-
ir. Út í vatnið gengur rana-
myndað nes með flatri sand-
strönd og þetta nes heitir
Copacabana, svo að þaðan hef-
ur baðströndin í Rio fengið
nafnið.
Fjársjóðiur
Inkanna.
Sagan segir að miklu af
fjársjóðum Inkanna hafi verið
sökkt í þetta vatn þar sem það
er dýpst, en aldrei hefur neitt
fundist, sem varla er von, því
að vatnið er svo djúpt,
Frá Titicaca-vatninu beygj-
um við lítið eitt til suðurs til
þess að þurfa ekki að fljúga
yfir háhryggi Andesfjahanna,
,sem gnæfa snæv'i.aktir skammt
fyrir norðan okkur. Við sáum
þessi' tilkomumiklu 'fjöll sól-
roðin, hvít og blá girða
Titicaca-vatnið að norðan og
vestan og smáskip á spegil-
.sléttu vatninu. Síðan hverfur
vatnið og við sjáum brátt út
yfir Kyrrahafið. Fjallshlíðarn-
ar eru yfirleitt fremur gróð-
urlitlar, en þegar neðar dregur
sjást akrar og skógar í þeim.
Hér búa Indíánar, hátt upp í
fjöllunum, rækta kartöflur og
hafa nokkur lamadýr, neðar
rækta þeir maís, en komast
allstaðar af með furðulítið.
Loks er tilkynnt að við sé-
um að koma til Lima og klukk-
an okkar er 8 þegar þangað
kemur. Það er rétt að byrja
að skyggja þegar við lendum,
en klukkan í Lima er ekki
•nema 6, við höfum unnið tvo
íklukkutima á leiðinni.
Lima er allstór borg með
500.000 manns. Borgin er á
flatneskju inni á milli lágra
fjalla, sem eru skógi axin upp
á tinda.
Það voru mikil viðbrigði að
koma frá San Paolo til Lima.
í San Paolo í öllum miðbæn-
þessi ógurlega mannmergð,
allstaðar veitingastaðir, þar
sem fólkið stóð við háan „disk“
og át og drakk, í hverju húsi
var vörunum stilt út á götu
og margir galandi til að reyna
að fá menn til að kaupa. Skýja-
kljúfarnir hver af öðrum gnæf-
andi til himins og í kring um
þá stærstu í miðbænum mann-
þröng meiri en ég hef nokkurs-
staðar séð annarsstaðar, nl.
þar sem þeir kalla Largo do
Café og sagt er að allskonar
svartamarkaðsviðskipti fari
fram á götunni.
Bólegt í Lima.
Hér í Lima er aftur á móti
allt rólegt, svo rólegt, að maður'
gæti haldið sig kominn til
Evrópu. Engir skýjakljúfar,
engin ægiieg mannmergð, en
allmikið af amerískum bílum,
þótt ekki fari eins mikið fyrir
þeim eins og í San Paolo.
Eftir að hafa komið okkur
fyrir á Hotel Bolivar förum
við út að spásséra þrír saman,
sem allir komum hingað frá
krabbameinsþinginu, Dr. Shear,
sem er forstöðumaður mikillar
tilraunastöðvar í Washington
til að lækna krabbamein og dr.
Tannenbaum frá New York.
Við göngum út á Placa de
l’Independencia (Sjálfstæðis-
torgið), sem hótelið okkar
stendur við og förum að líta í
kringum okkur. Húsin eru öll
lág, aðeins tveggja hæða, að
undanteknu hótelinu, sem er
7 hæðir.
Hvar sem litið er í Lima
verður vart spænskra áhrifa.
Utan á mörgum eldri húsun-
um eru einskonar háar svalir
úr timbri, með grindum fyrir,
til þess að fólkið (aðallega
kvenþjóðin) geti setið þar og
horft á það sem á götunni ger-
ist án þess að sjást sjálft. Þetta
eru márisk áhrif og víða sést
máriskur stíll á húsunum.
Myntin er hér soldi og fyrir
einn dollar fær maður 19.50
soldi. Það munar því minstu
að ein sol jafngildi íslenzkri
krónu. Yfirleitt er ódýrara að
lifa hér en víða, annarsstaðar.
Á hótelinu borga ég 70 kr.
fyrir herbergi með baði og á-
gætu morgunverður kostar
ekki nema 10 soldi. Hér er
mikið silfur á boðstólum og
fallega unnið, en kostar þó
naumast helming á við það
sem tíðkast í Ameríku og
Evrópu. Silfurnámur eru mikl-
ar í Perú og silfursmíði æva-
gömul handiðn í landinu. Auk
þess er mikið af dúkum á boð-
stólum úr lama-ull, sem er
mjúk ög fíngerð, niestiffegnis
unnin af Indíánumf' sém vefá úr
henni dúka, sjöj'og gólfteppi í
ýmsum litum .og gerðum.
/
Annað fólk.
Fólkið er hér allt annað
heldur en í Brazilíu. Hér sjást
varla negrar, en Indíánar eru
því meira áberandi. Þegar
maður sér þetta lágvaxna,
flatbrjósta, en tiltölulega
þrekna fólk, með há kinnbein
og hálfopin augu, getur maður
ekki varist því að sjá skyld-
leikann við Eskimóana, enda
er talið að Indíánar hér muni
hafa komið norðan að með-
fram ströndinni. En hreinlegir
eru þeir ekki. Konu sá ég sitja
: gangstétt einnar aðalgötunn-
ar í miðbænum með nokkurra
ára telpu. Indíánakonan var að
leita í hári hennar og gekk
sýnilega vel veiðin, því að allt
af var hún að merja eitthvað
á milli naglanna. Algengt er
að sjá Indíánakonu sitja á
gangstéttinni og gefa barni sínu
brjóst.
Á hótelinu okar eru allir
þjónarnir Indiánar og yfirleitt
lítur út fyrir að þjóðin, sem
einu sinni átti þetta land, sé
nú aðeins notuð til skítverk-
anna fyrir sáralitla borgun.
Gömul hús.
Þegar við vorum að líta í
kringum okkur á Sjálfstæðis-
torginu fyrsta kvöldið okkar í
bænum, komu tveir menn til
okkar og annar þeirra, hár
maður og gerfilegur, eftir út-
liti að dæma á sjötugsaldri,
ávarpaði okkur á ensku og
bauðst að útskýra fyrir okkur
hvað það væri sem við sæjum.
Hann sýndi okkur forsetabú-
staðinn, sem er höll við torgið í
miðbænum, x-áðhúsið rétt þar
hjá og stjórnarbyggingar, öll
hvít, tveggja hæða, falleg hús.
Hann sýndi okkur hvert húsið
af öðru sem var 400 ára gamalt,
einkum kirkjurnar, sem eru
mjög skrautlegar og íburðar-
miklar, óperuna, þar sem há-
tíðasýning fór fram í tilefni
þess að 100 ár voru liðin frá
því að landið losnaði undan
valdi Spánverja og gekk lengi
með okkur um miðbæinn,
sýnilega vegna þess að hann
hafði gaman af að fá tækifæri
til að tala ensku. Það kom í
ljós að hann hafði unnið í
sendiráði Perú í Washington og
London, var af enskum ættum
og hét Mr. Baker. Loks um
það bil, sem við vorum að
kveðja þessa tvo félaga okkar,
spurði Mr. Baker hvort við
hefðum séð flugvöllinn þeirra.
Perúmenn ei-u mjög stoltir af
honum, því að hann er talinn
einhver bezti flugvöllur í
heimi. Dr. Shear varð fyrir
svörum og lofaði mikið flug-
völlinn, sem við höfðum séð
þegar við ltomum. Og svo bætti
hann við. „Er flugvöllurinn
ekki líka 400 ára gamall?“
Eftir tveggja daga dvöl í
Lima fói'u Ameríkumennirnir
fljúgandi til Cuzco, hins sögu-
fræga staðar, þar sem ameríski
öldungadeildarþingmaðurinn
Bingham fann (í Machu Pichu)
heila borg, þar sem höfuðset-
ur Inkanna hafði verið. Ég
þurft að bíða einum degi leng-
ur tirað fá flugfar til Quito.
Til Qulto.
Klukkan 7.45 um morguninn
legg ég af stað með DC6 frá
Lima til Quito. Eftir tveggja
tíma flug komum við til lítils
bæjar norðarlega í Perú, á
Kyrrahafsströndinni, eftir að
hafa flogið lengi yfir hvítgula
sandeyðimörk. Þessi bær heitir
Talara og er hafnarbær fyrir
olíu, sem unnin er úr jörðu í
sandeyðimörkinni. Eftirtektar-
vert er það, að á flestum hin-
um minni stöðum, þar sem
flugvöllur er, sést ekki nema
ein flugbraut. Ástæðan er ein-
faldlega sú, að hér er aldrei
rok, allt af logn allt árið um
kring, svo að nóg er að hafa
eina flugbraut.
Frá Talara er svo flogið til
hafnarborgarinnar Guayaquil,
og eftir 20 mínútna viðstöðu er
flogið til Quito. Flugvélin þarf
að klífa hátt yfir f jöll og skógi-
vaxna dali, þar sem djúp
skógi klædd gljúfur sjást víða
á leiðinni. Eftir 50 mínútna
flug erum við yfir Quito. Hér
búa 250.000 manns. Maður gæti
næstum haldið að maður væri
kominn til Noregs eða jafnvel
ísland, þegar maður sér
fjallahringinn, með snævi-
þöktum tindum, í fjarska.
Stórar hæðir, grónar og rækt-
aðar, umlykja borgina á þrjá
vegu, en reyndar eru þetta
tindarnir á geysiháum fjöllum.
Sjálf höfuðborgin er 2850 metra
yfir sjávarfleti, eða því sem
næst í sömu hæð og ef Esja
væri sett ofan á tindinn á
Öræfajökli. Loftið hér er líka
tært og hreint, svo að fjöllin
sjást blá í fjarska, rétt eins og
heima á íslandi. En vegna hæð-
arinnar er loftið miklu þynnra.
Erfitt um
andadrátt.
Margir sem koma hingað finna
til þess, eiga erfitt um andar-
dráttinn, mæðast við minnstu
hx-eyfingu, og ekki allfáir vei'ða
veikir af uppköstum. Þegar ég
var nýkominn á flugvöllinn
fannst mér rétt sem snöggvast
eins og ég ætlaði að fá aðsvif,
en það leið strax frá, og síðan
hef ég ekki vitað af þunna
loftinu öðruvísi en allir aðrir,
nl. þanig að maður verður
miklu móðari að ganga upp
stiga hér en annarsstaðar.
Vatnið sýður við miklu lægri
hita hér en niðri á láglendinu,
svo að vafalaust verður að
sjóða matinn mun lengur.
Strax og ekið er inn í borg-
ina verður manni starsýnt á
fátæktina, sem allstaðar blasir
við, einkum meðal Indíánanna.
Þeir eru hvorki meira né minna
en 50% af allri þjóðinni. Varla
er hægt að tala um hús, sem
þetta fólk býr í, því að það ei’u
hreysi,' dimm og allslaus, en
fádæma óhrein. Þegar inn í
borgina kemur lagast húsin og
miðbærinn líkist nokkuð borg-
um í Suður-Evrópu. Á aðal-
torginu eru pálmar og fallega
prýdd blómabeð, en verzlun-
I arlíf allt með meira og minna
j spönskum hætti. Búðirnar
j opnar, svo að margar ei'u dyra-
lausar á daginn og varningur-
inn til sýnis þanig, án nokk-
urra sýningarglugga. Allmikið
af amerískum bílum, yngri og
eldri, eru á götunum og maður
getur varla gengið í friði á
götunnl fyrir taxa-bílstjórum,
sem allir vilja aka manni.
Þægilegur hiti.
Hitinn í Quito er afar þægi-
legur fyrir okkur. Alla daga er
hann 18—22 stig C, en fer um
þetta leyti allt niður í 7 stig á
nóttunni. Sólskin er hér svo að
segja á hverjum degi, svo að
segja má að veðrið sé eins og
bezta sumarveður í Reykjavík.
Fólk af láglendinu kvartar um
kuldann í Quito, en fyrir Norð-
urlandabúa er veðráttan eins og
stöðugt sumar. Pálmarnir segjá
til um það, að hér kemur aldr-
ei frost, því að pálmar þrífast
ekki þar sem frost koma svo að
nokkuru nemi. Einstöku sinnum
kemur samt fyrir hér, að mér
er sagt, að hitinn fari niður í 0
um nætur, og þá getur sést föl
á jörðu. En snjór sést aldrei.
Stundum koma þó ógurleg hagl
él, sem eyðileggja uppskeru og
alls konar jarðargróður svo að
stórtjón verður að.
Eitt af því fyrsta sem ég
gerði eftir að ég kom hingað
var að hringja og spyrja eftir
Jakob Vorbeck. Þýzkur læknir
í Frankfurt sagði mér s.l. vet-
ur að móðir þessa manns hefði
verið íslenzk, komið hingað með
þýzkum manni, sem settist hér
að sem bjórbruggari. Mér var
sagt að Jakob Vorbeck væri í
Danmörku, en ég talaði við
Helge Vorbeck, bróður hans og
heimsótti hann í bruggstöðinni.
Hann er danskur konsúll hér,
rekur fyrirtækið með miklum
myndarskap sem nýtízku
bruggstöð með fjölda manns í
þjónustu sinni. Hann sagði mér
að það væri misskilningur að
móðir sín hefði verið íslenzk.
Hún hefði verið dönsk, en um
tveggja 4ira bil hefði hún verið
í Grænlandi. Vorbeck sagði
mér að hér væri 35 Danir og
hefði mörgum farnast vel. Einn
þeirra er Dr. Holst, sem hefur
stóra lyfjabúð í Guayaquil og
er nú að setja upp heilsölu í lyfj
um hér í Quito og býr hér á
Hótel Majestic. Hann er stór-
ríkui' maður, sem hefur verið
hér í 40 ár, danskur konsúll í
Guayaquil og er bæði vel
þekktur og vel látinn. Hann
segir að Skúli Bogason, sem
lengi var héraðslæknir í Dan-
mörku, hafi verið æskuvinur
sinn, og hælir honum mikið.
Aðaláhugamál Dr. Holsts er
skógrækt og hann hefur lagt
mikið fé í að ala upp og rækta
vissar cedi'us-tegundir, sem
hann segir að ríkisstjórnin eigi
að láta planta hér í stórum stíl,
en tregðast við. Holst kemur
mér í kynni við vin sinn, Di'.
Acosta de Solis, sem er for-
stöðumaður fyrir skógræktar-
stofnun háskólans og víðkunnur
fyrir rannsóknir á sínu sviði.
Þegar Dr. Acosta heyrir að mig
langai' til að fara inn í frum-
skóginn og skyggnast þar um,
lætur hann ekkert ógert til að
hjálpa mér til þess og greiðir
fyrir mér á allan hátt.
A miðjarðarlínu.
Um 20 km. fyrir norðan Qui-
to er minnisvarði sem settur er
eins nákvæmlega á miðjarðar-
línuna eins og unnt er, sam-
kvæmt mælingum franskra vís-
indamanna. Dr. Holst ekur okk-
ur Dr. Acosta þangað einn dag-
inn og þar voru teknar myndir
af okkur, þar sem við stöndum
með sinn fótinn hvoru megin við
miðjarðarlínuna. Nokkrum kíló
metrum sunnar á Dr. Acosta.