Vísir - 09.09.1954, Blaðsíða 5

Fimmtudaginn 9. september 1954.
VlSIB
Th. Smith:
Þar sofa þeir svefninum langa
íteimsóhn í Mróarsheidu
— or/ sitthvaó fleira frú
Manmörh.

Kaupmannahöfn,
2. september.
Það er ekki dónalegt nafnið á
gistihúsinu, sem eg bý í. Það
beitir „Frydenlund“, sem leggja
mætti út á íslenzku „Unaðs-
lundur“.
Segja má, að enda þótt það
sé hvorki í hópi þeirra glæsi-
legustu, sem hér er að finna í
Borginni við Simdið, né heldur
standi við Ráðhústorg eða
Kóngsins Nýjatorg, þá er hér
x’ólegt, allt að því unaðslegt að
vera. Rétt í þessu vöru klukk-
urnar í hinu'nýj'a ráðhús Frið-
riksbergs að sla háifsjö, og imi
til mín berst ekki nema daufur
ómur af skruðningi sporvagn-
anna, sem ösla hér fram hjá,
hlaðöiSr fólki, sem ýmist er að
hverfa heim til sín úr úthverf-
inu, eða fara niður á Ráðhús-
torg, miðdepil þessarar fögru
og sérstæðu borgar.
Gatan, sem eg bý við, heitir
Gammel Kongevej, geysilön
og hún hefir það m. a. til síns
ágætis, að þaðan er auðvelt að
rata, og með því að fara aldrei
út af henni, kemst maður ör
ugglega niður á Axelstorg, en
þaðan er steinsnar á Ráðhús-
torgið. Annars er eg hættur
gönguferðum, nota sporvagna
eins og innfæddur Hafnarbúi,
og segi stillt og settlega „Lige
ud“ við vagnstjórann um leið
og eg fæ honum 35 aura, eins
og eg hefi séð aðra gera.
Sumarið loksins komið.
Þá er sumarið komið til
Hafnar, — loksins, segja Danir
sjálfir. í dag var yfir 25 stiga
hiti og svipað í gær, og virðist
þetta ætla að verða kærkominn
sumarauki langþreyttu fólki,
sem var farið að halda, að ný
ísöld eða e. t. v. öllu heldur
syndaflóð væri að ganga yfir
hið brosmilda land.
í gær sá eg niðri í fögrum
skemmtigarði, sem kenndur er
við Örsted, litla drengi á bux-
um einum klæða, ala endur,
dúfur og máva, sem spásséruðu
hvað innan um annað í mesta
bróðerni, sem eg hefi séð í
dýraríkinu. Það lá við, að þessir
óskyldu fuglar ætu samtímis
úr lófa drengjanna, en eg sat
góða stund og hugleiddi þetta
sýnishorn af Paradís hér á jörð,
— og mér flaug í hug sú fá-
sinna, að gaman væri, ef stór-
veldin gætu komið sér jafn vel
saman og þessir fuglar, þenna
sólfagra septemberdag við
kyrra tjörnina í Örstedsgarði.
Með löndum
á sögustað.
í fyrradag lagði eg all-ræki-
lega land undir fót, fór með
langferðabifreið um Suður-
Sjáland. Við vorum 20 farþeg-
ar í fyrirtaks Mercedes-Benz-
langferðabíl, búnum „flugvél-
arstólum“ og gluggum á þak-
inu. Fjórðungur farþeganna
voru íslendingar, og vorum við
liklega stærsta þjóðar-„blokk-
in“ í vagninum. Hinir voru
Bretar, Bandaríkjamenn, Ástr-
alíumenn og' fleiri, sem eg kann
ekki að nefna. Leiðsögumaður
ágætur vai- meþ í förinni, og
mælti hann á Oxford-ensku,
skýr maður og vel að sér. Hélt
hann uppi upplýsingarstarfsemi
alla leiðina, og var hann furðu
fróður um hina ólíklegustu
hluti.
Við ókum eins og leið liggur
suður með Sjálandsströnd til
smábæjarins Köge við sam-
nefndan flóa og fjörð. í dag er
bær þessi, sem er víst á særð I
við Akureyri, kunnastur fyrir
það, að þaðan var knattspyrnu-
flokkur sá, sem hlutskarpastur
varð í dönsku deildakeppninni
í fyrra, en sögufróðir menn
greina frá því, að þar úti fyrir
hafi Danir og Norðmenn lúskr-
að á Svíum í tveim grimmileg-
um sjóorustum, annarri árið
1677, þegar Niels Juel sýndi
flotaforingjum Karls XI. í tvo
heimana, en í hinni síðari, árið
1710, sýndir ívar Hvítfeldur
liðsoddum Karls XII. hvar
Davíð keypti ölið. Hvítfeldur,
sem var Norðmaður, mun þó
hafa farizt með skipi sínu, sem
sprakk í loft upp.
Elzta húsið
frá 1527.
Köge er annars sú borg dönsk,
sem geymir flest fornra hálf-
timburhúsa, ef svo mætti að
orði komast, en hús þessi voru
voru byggð úr timbri og múr-
steini (,,bindingsverki“). Hin
borgin, sem einnig er kunn
fyrir þessa húsagerð frá siða-
skiptatímunum, er Ribe á vest-
urströnd Jótlands. í Köge er
enn til sýnis og í notkun elzta
hús þessarar tegundar í Dan-
mörku, og má greinilega lesa
á því ártalið 1527. Þetta er
einnar hæðar hús, með háu
og litlum, blýgreyptum
farm“ eins og leiðsögumaður
skýrt tók fram, heldur venju-
legur lítill bóndabær ineð litlu
landrými, eins og obbinn af
dönskum bændum býr við.
Einmitt þess vegna var þetta
lærdómsríkt. 90% danskra
bænda leggja afurðir sínar inn
hjá sameignar- eða samvinnu-
mjólkurbúum, sem gæta þess
stranglega, að gæðin séu söm
og jöfn, með þeim afleiðingum,
að danskar landbúnaðarvörur
eru heimskunnar. „Lúður-
merkt“ smjör eða ostur er vara,
sem engan svíkui', segja þeir,
sem vit hafa á slíku.
Komið til
Hróarskeldu.
Dómkirkjan í Hróarskeldu.
testamentinu, jafnmargar úr
Nýja testamentinu.
Danir hafa látið sér mjög
annt um að varðveita minningu
látinna konunga sinna. Þar
kemur gömul og gróin menn-
ing þeirra skýrt fram. Að vísu
má segja, að frá sjónarmiði
byggingarlistarinnar erú graf-
hýsin eða kapellurnar, sem
byggðar hafa verið við aðal-
kirkjuna, ekki til bóta, en hvað
um það, þær tala sínu máli um
viðhöfn og íburðarmikla útfar-
arsiði og hafa sitt menningar-
sögulega gildi.
í kórnum eru kistur Friðriks
IV, sem lézt 1730, Kristjáns V.
(d. 1699) og drottninga þeirra.
Annars eru kapellumar fjórar,
Innan skamms sáust turnar ’ sem byggðar hafa verið á ýms-
tveir bera við loft í fjarska. um tímum, en hér verður að-
Sólin glóði á koparklæddar eins getið tveggja.
spírumar, og nú vissum við, að í
skammt var eftir til Hróars-1
i Söguleg (
\ málverk.
Norðan við aðalkirkjuna er
risi
í'úðum, einkar vinalegt, og gæti
verið komið beint út úr
Grimms-ævintýrum, og eg
hefði ekki verið hissa, þótt
Rauðhetta hefði komið trítl-
andi út úr því með körfuna sína
á leið til ömmu sinnar. Ennþá
er búið í þessu húsi, og öðrum
nær jafngömlum í þessum
Þama var sægur af krökk-
um, sem þyrptust að okkur til
þess að fá eiginhandarundir*-
skrift okkar, rétt eins og Mári-
lyn Monroe eða Bing Crosby
væm á ferðinni. Einkum virt-
ust þau sækjast eftir að fá árit-
Un okkar íslendinganna og
Ástralíumannanna. Bretar og
Bandaríkjamenn virtust dag-
legt brauð, sem ekki væri eftir-
sóknarvert.
Kirkjan hrundi
í sjóinn.
Sunnarlega á Sjálandi ganga
kalk- eða krítarhamrar fram í
sjóinn. Þar heitir Stevns Klint.
Á hámrabrúninni stendur forn
kirkja, lítil sóknarkirkja úr
steini, látlaus en vinaleg. Það
ep eins og ósýnileg hönd hafi
höggvið á kirkjuna, því að þar
sem kórinn var, sleppir kirkj-
unni. Svo bar til árið 1928, að
kórinn bókstaflega hrundi í
sjóinn, og með honum sá hluti
kirkjugarðsins, sem þar var í
kring. Nokkrum árum áður var
hætt að nota kirkjuna, og önn-
uiJ byggð svolítið fjær sjónum.
.Svona höfðu öldur Eystrasalts
nagað kalkið, þar til nokkui
hluti kirkjunnar hvíldi á þunnu
lagi kalks og svarðar.
Síðan var ekið um fagra
skóga og gróðursæla akra, um
smáöldótt landslag, baðað heit-
um geislum síðdegissólartnnar, ýr
dokað við á dönsku bóndabýli, kaþólskum sig.
þar sem letilegir grísir móktu | j Den der træder ind, bör
í hitanum, en gerðarlegar rauð- betænke, at Roskilde Domkirke
ar kýr lögðu kollhúfur. Maðurjgennem Aarhundreder har
fékk allgóða yfirsýn um störf været 0g er et helligt og
keldu. '
er allmyndarleg
ega eru íbúar þar um
30.000, iðnaður og athafnalíf
talsvert. Hins vegar hverfur
hún í skugga Kaupmannahafn-
ar, eins og raunar allar borgir
Sjálands, en hún er þó fræg
borg í sögu Danmerkur, því að
þar sátu Danakonungar fyrrum,
en fyrir um það bil fimm öldum
fluttust þeir til Kaupmanna-
hafnar, sem síðan hefir verið
Kongens Köbenhavn, eins og
alkunna er.
En frægð Hróarskeldu bygg-
ist einkum og sér í lagi á því,
að í hinni fögru kirkju þar
hefir Danakonungum og drottn-
ingum verið búinn hvílustaður,
allt frá Margrétu, sem ein
allra þjóðhöfðingja hefir ríkt
yfir Norðurlöndunum öllum.
Inni í kirkjunni var svalt
eftir hitasvækjuna úti. Þar
virtist hvíla einhver ró og frið-
semd, sem ekki var þessa heims.
Þar heyrðist ekkert nema skó-
hljóð okkar, sem þarna rösk-
uðum kyrrð hinna liðnu alda
og horfnu ltynslóða. Gömul hús
og ekki sízt gamlar kirkjur hafa
sál, — um það er eg sannfærð-
ur. Þær hafa séð kynslóðir
koma og fara, þar hafa sorg
kapella Kristjáns IV., líklega
mikilhæfasta konungs Dana-
ríkis. Þar eru kistur hans, Önnu
Katrinar, drottningar hans,
Kristjáns prins, sonar þeirra,
og Friðriks III. og Soffíu Ama-
líu drottningar hans.
Kista Kristjáns IV. er klædd
flosi, prýdd silfri, en ofan á
henni liggur sverð konungs,
sem hann bar í orustunni við
Lutter am Barenberg í 30 ára
stríðinu. Á þrem veggjum eru
fræg málverk Vilh. Marstrands:
Eitt er þeirra frægast og sýnir
Kristján konung er hann hefir
risið særður upp af þilfarinu á
herskipi sínu „Trefoldigheden“
í orustunni við Kolbergheide
1644. Hann missti þá annað
augað og hlaut fleiri sár. Þá er
annað málverk, sem sýnir er
danskur aðalsmaður hefir hlot-
ið dóm konungs fyrir landráð:
Sverð hans er brotið, heiðurs-
keðja hans liggur á gólfinu.
Þriðja málverkið er biblíusögu-
legs eðlis, hinn upprisni Krist-
ur.
í kapellunni er og fögur
stytta af Kristjáni IV., gjörð af
Thorvaldsen. Járngrindur fagr-
vinalega bæ, þar sem fortíð og hins danska bónda, vandvirltni indviet Sted“. (Sá, sem hér
nútíð haldast í hendur á svo hans, hreinlæti og nýtni, en gengur inn hugleiði, að Hró-
skemmtilegan hátt.
þetta var ekki neinn „model arskeldu-dómkirkja hefir
mæddir leitað huggunar, börn,ar eru Þar °S> gjörðar af járn-
verið skírð, þar hefir hinztu ^ smíðameistara konungs, Caspar
vegferð gamalmennis lokið. j Fincke. Hann hefir ugglaust
í anddyri kirkjunnar, yfir, v^að> að ^ér var vel unnið, því
dyrunum, standa þessi orð: !að á gnndurnar hefir hann
iletrað: „Caspar Fincke bin ich
! genant, dieser Arbeit bin ich
bekant“. (Lausl. þýtt: Caspar
| Fincke er nafn mitt, þetta verk
mun halda því á lofti).
Kapella
Kristjáns IX.
Nýjasta kapellan er kennd
við Kristján IX. og var hún
-23. Krist-
um
og
reist á árunum 1917-
i ján lX. var fyrsti konungurinn
aldir verið og er heilagur
vígður staður).
Yfir kirkjunni hvílir mikil af Glucksborgarætt, eftir að
helgi, þar ganga menn hljóðlega karllegg Aldinborgara þraut.
um, — þeim, sem þar sofa Þar hvílir hann og Louise
svefninum langa er sýnd lotn- drottning hans, en þau voru
ine, minning þeirra í heiðri nefnd „tengdaforeldrar Evr-
höfð. j ópu“. Ennfremur Friðrik VIII.
Altari kirkjunnar er framan og Louise drottning hans. Þau
við kórinn, en beint fyrir aftan lxvíla í marmarakistum.
það er kista Margrétar drott.n- j Á miðju gólfi eru tvær kist-
ingar, sem lézt árið 1412. ur, en yfir þeim danskir fánar,
Framan við altarið og beggja
megin við það er kanúkakór-
inn, en þar eru 22 stólar til
vinstri og jafnmargir til hægri.
Þeir eru úr kaþólskum sið, því
að kirkjan er ævaforn (líklega ! Alexandrínu drottningu,
Kapella Kristjáns 9. í dómkirkjunni í Hróarskeldu. Kistur lo]dg um ^qo), 0g með stól- ustu konungshjón fslands.
Kristjáns konungs 10. og Alexandrinu drottningar hvíla undir, unum eru lágmyndir, jafn-
fánum í kapellunni. j margar stólunum, 22 úr Gamla
blóm á gólfinu við þær. Ekki
hafa marmarakisturnar, sem
þær síðar verða látnar í, verið
fullgjörðar. Kisturnar geyma
þau Kristján konung X. og
síð-
Ekki verður skilizt svo við