Vísir - 20.11.1954, Qupperneq 5

nsœ
Laugardaginn 20. nóvember 1954.
Jóhannes Nordal, hagiræðingur
Islendingar þurfa
forða, ef takast á
að eignast gjaldeyris-
að auka verzlunafrelsið.
Þjóðin þarf að eiga gjaldeyri,
sem svarar 3Ja mánaða inn-
flufningi.
Fyrir nokkru birtu „Ný tíðindi“, blað Verzlunarráðs
íslands, eftirfarandi grein. um gjaldeyrismál. Þar sem
segja má, að jiað efni sé lengstum á hvers manns vörum
meðal almennings, hefur Vísir fengið leyfi höfundar til
að birta greihina.
Undanfarna mánuði hefur
aukið frelsi í gjaldeyrismálum
verið helzta umræðuefni allra
þeirra, sem fjalla um alþjóða-
fjármál og viðskipti. Þessi mál
voru rædd nokkuð í síðasta
blaði Nýrra Tíðinda, og skal
hér ekki endurtekið það, sem
þar var sagt. Þeim fer nú vafa-
laust æ fjölgandi hér á landi
sem annars staðar, sem skilja,
hve mikilvæg frjáls gjaldeyris-
viðskipti og utanríkisverzlun er
sakir nauðsynlegt fyrir hverja
þjóð, sem reka vill frjálsa
gjaldeyrissölu, að eiga allmik-
inn forða í gulli eða erlendum
gjaldeyri. Utanríkisviðskipti
allra landa eru háð margvís-
legum sveiflum. Sumar þeirra
eru aðeins stundarfyrirbrigði,
sem stafa af verðbreytingum,
skammvinnum söluerfiðleikum j ingsverzlunin er háð miklum
uðu sig á því, að vandræðin
sköpuðust af of mikilli eftir-
spurn í landinu, var hinn litli
gjaldeyrisforði þeirra nær
genginn til þurrðar. Vandamál-
in hafa fyrir bragðið orðið
miklu erfiðari viðfangs, enda
þótt Dönum hafi enn tekizt að
komast hjá því að draga úr
frjálsræði innflutningsins.
Hve mikill þarf
gjaldeyrisforðinn að vera?
Ekki er hægt að gefa nein-
ar ákveðnar reglur um það,
hve mikill gjaldeyrisforði þjóð-
ar þurfi að vera til þess sæmi-
legt öryggi sé fyrir frjálsa
verzlun. Hlýtur það að fara
mjög eftir því hvort útflutn-
hverjum eyri af þeirri gjald-
eyriseign, sem bankarnir áttu í
septemberlok, og því líkt hefur
ástandið oftast verið undanfar-
in ár.
Það er ótrúlegt, að íslending-
ar geti komizt lengra á braut
til frjálsari verzlunar nema allt
kapp sé lagt á að auka gjald-
eyrisforðann upp í að minnsta
kosti þrjú hundruð milljónir
króna. Svo mikil gjaldeyris-
söfnun mundi taka alllangan
tíma og krefjast aðhalds á
öðrum sviðum. Aukning er-
lendra inneigna er í rauninni
fjárfesting og um hana gilda
sömu lögmál og aðra fjárfest-
ingu. Það er að segja, að á
móti henni verður að koma
aukinn sparnaður innanlands
eða samdráttur annarrar fjár-
festingar. Mörgum kann að
virðast það illa með fé farið,
að taka það frá framkvæmd-
eða öðrum orsökum. Sé enginn
gjaldeyrisforði fyrir hendi,
geta slíkar sveiflur haft alvar-
þess að einhverju leyti, er ó-
líklegt, að jafn greiður aðgang-
ur verði að lánum þar, eins ogr
verið hefur hjá Greiðslubanda-
laginu.
Hvað er framundan?
í þessari grein hefur aðeins
ein hlið gjaldeyrismálamia ver-
ið gerð að umræðuefni, en ljóst
ætti að vera, að langt er enn
í land, áður en íslendingar'
geta skipað sér í flokk þeirra
þjóða, sem stefna að alfrjálsum
viðskiptum. Hætt er líka við»'
því, að þróun gjaldeyrismála,
heimsins á næstunni geri fs-
lendingum æ erfiðara að halda.
viðskiptum sínum við Vestur-
Evrópulöndin. Frjálsari við-
skiptum fylgir aukin sam-
keppni, bæði um verð og vöru-
gæði, sem íslendingar eru illai
viðbúnir að standast, eins og
nú horfir. Og með því að skipta
um og leggja í sjóð, en svo þarf við hin verðháu vöruskiptalönd.
fyrir hagsæld þjóða og afkomu legar afleiðingar og knúð yfir-
almennings. Enn vantar þó völdin til að grípa til hafta.
mikið á, að menn geri sér al-
mennt grein fyrir því, hverjum
skilyrðum þurfi að fullnægja,
áður en þessu marki verður
náð. Að hrapa að því ráði að
aflétta g j aldey rishöifl?um of
snemma mundi aðeins leiða
til ófarnaðar. Það verður að
sækja að þessu marki með
kappi en forsjá, og gera mönn-
um þegar í upphafi skiljan-
legt, á hverjum erfiðleikum
þurfi að sigrast til þess að ná
því.
Frumskilyrði frjálsra gjald-
eyrisviðskipta er, að fullkomið
jafnvægi komist á milli verð-
lags og eftirspurnar, bæði inn-
anlands og út á við. Mikið
vantar enn á, að þessu skilyrði
sé fullnægt hér á landi, og
þyrfti að gera strangar og ó-
vinsælar ráðstafanir til þess að
draga úr þenslunni innanlands.
Má þar til dæmis nefna sam-
drátt opinberra framkvæmda
og annarra fjárfestingar, tak-
mörkun útlána og hærri vexti.
Þessi hlið málsins verður þó
ekki gerð að umræðuefni að
þessu sinni, heldur rætt um
annað skilyrði frjálsra við-
skipta, en það er, að þjóðin
eigi nægum varasjóði x erlend-
um gjaldeyri yfir að ráða.
Nauðsynlegt að eiga
gjaldeyrisvarasjóð.
Það er fyrir margra hl'uta
hann leiká á borð við beztu er-
ícnda snilliriga. Má vel geta þess,
sem vel er gert. Jósei'.“ — Þökk-
um bréfin. — kr.
Atvinnuvegir íslendinga eru
háðir aflabrögðum og dutlung-
um vinds og veðra, og veldur
það oft miklum sveiflum í
vei'ðmæti útflutnings. Þurfa
þeir því á digrum gjaldeyiús-
varasjóð að halda, ef þeir eiga
að forðast innflutningshöft.
Stxmdum liggja oi'sakir
gjaldeyriserfiðleikanna dýpra
og stafa til dæmis af verðbólgu
innanlands, kreppu í helztu
viðskiptalöndunum eða lang-
varandi rýrnun viðskiptakjar-
anna. Þegar svo er ástatt, verð-
ur að grípa til í’óttækra að-
gei'ða til þess að draga úr eft-
ii'spurn eftir eiiendum gjald-
eyri og öi’va útflutningsverzl-
unina. En það tekur tíma að
koma slíkum ráðstöfunum í
framkvæmd, og á meðan er
nauðsynlegt að geta gripið til
varasjóðs tiljxess að þurfa ekki
að draga úr innflutningi.
Oft eru aðstæður þannig, að
vandséð er í fyrstu, hverjar or-
sakir gjaldeyrisei’fiðleikanna
ei’u, og því ekki hægt að á-
kveða, hverra aðgerða sé þöi’f.
Sé gjaldeyxisfoi’ðinn of lítill er
hætt við, að hann sé genginn
til þurrðar, áður en þetta kem-
ur í ljós. Þannig fór fyrir Dön-
um í fyx'ra vetur. Þegar gjald-
eyrisstaðan byrjaði að versna,
héldu sérfræðingar þeirra fyrst
í stað, að aðeins. váéri um stund-
arfyi'irbrigði að að ræða, og
ástandið mundi bi’átt batna af
sjálfu sér. En það fór á annan
veg, og þegar þeir loksins átt-
sveiflum eða ekki. í minnsta
lagi ætti gjaldeyrisforðinn að
nema 25% af verðmæti árs-
innflutnings, eða með öðrum
orðum þriggja mánaða inn-
flutningi. Eftirfarandi tölur
sýna hreina eign nokkurra
landa í gulli og frjálsum gjald-
eyri um síðustu áramót sem
hundraðshluta af innflutnings-
verðmæti ársins 1953:
Danmörk ........... 7 %
Noregur ............. 10%
Svíþjóð ............. 30%
Belgía............... 48%
Holland ............. 50%
Segja má, að þi’jú síðasttöldu
löndin séu vel stæð að þessu
leyti, enda þótt eign Svía megi
vai’la minni vera. Um Dan-
möx’ku og Noreg er það að
segja, að þau voru bæði illa á
vegi stödd, eins og komið hefur
á daginn í Danmörku. í Noregi
eru hins vegar svo mikil höft,
að þetta hefur ekki komið eins
í ljós.
Gjaldeyriseigii
íslendinga.
Um síðustu áramót nam
nettóeign íslendinga í frjálsum
gjaldeyri og gulli tæpum 5%
af innflutningsverðmæti ársins
1953, eða í'úmlega tveggja
vikna innflutningi. Síðan hef-
ur. þetta skánað örlítið og er
gjaldeyi’iseignin komin upp í
7% af ái’sinnflutningi.
Því má þó ekki gleyma, að
ísleiidingar eru-inú komnir í
allmikla skuld við; vöruskipta-
löndin, og auk þess eru bank-
árnir búirir' áð ráðstafa mikl-
um gjaldeyfi með opnum á-
þó ekki að vera. Gjaldeyris-
forði er mikilvægur þáttur í
hverju heilbrigðu hagkerfi, og
án hans er hvorki hægt að
veita atvinnuvegunum það
frelsi né það öi-yggi, sem nauð-
synlegt er til þess áð þeir
þróist á heilbrigðgn hátt. .
Framtíð
Greiðslubandalagsins.
Greiðslubandalag Evrópu var
stofnað með það fyrir augum
að greiða fyrir frjálsari við-
skiptum meðal þátttökuríkj-
anna. Einn liður í starfsemi
þess var að veita í'íkjum þeim,
sem þess þurftu, yfirdráttai'lán
til þess að jafna greiðsluhalla
við bandalagið. Slík yfirdi'átt-
arréttindi hafa í reyndinni
svipaða þýðingu og aukinn
gjaldeyrisforði, þar sem þau
gera þjóðum kleift að fá fé til
að leysa úr stundarvandræðum.
Greiðslubandalagið hefur borið
mjög góðan árangur og orðið
til þess að stórauka viðskipti í
Evrópu og leysa verzlunina úr
Iæðingi. Nú er hins vegar svo
komið, að ekki er talin þörf
fyrir Greiðslubandalagið í því
foi'mi, sem verið hefui', og
verður það væntanlega lagt
niður næsta sumar. Hins vegar
j er líklegt, að stofnaður verði
einhvers koriar sjóður til þess
að veita bráðabii-gðalán, en þó
væntanlega eftir. strangari
reglum en giltu hjá Gi’eiðslu-
bandalaginu.
Afnám Greiðslubandalags-
| ins mundi hafa mjög óhagstæð
áhrif á gjaldeyrismál fslend-
t inga. Mikill hluti dollaraeign-
j ai’inar mundi fara til þess að
greiða upp skuld þá, sem ís-
lendingar eru ’komnir í við
bandalagið, en hún er nú köm-
verður það sífellt erfiðara af^
brjótast inn á hina frjálsu
markaði á ný.
Áður en langt líður verða.
íslendingarað skera úr því,
hvort þeir vilja heldur leggja
um stxmd á sig þungar byrðar
til þess að geta eignast sterkan
gjaldeyri og komið á frjálsum.
viðskiptum, eða reyra sig um..
ófyrirsjáanlega framtíð í viðjan
hafta og vöruskiptaverzlunar.

byrgða- og gjaldéyrisloforðum.1 in upp í 98 milljónir króna. Og
Sé allt þetta með talið, kemur jafnvel þótt stofnaður yi'ði
í ljós, að> búið var að ráðstafa sjóður til að taka við hlutvei’ki
M.s. Dronning
Aiexandrme
JÓLAFERÐIB
verður frá Kaupmannahöfn 7.
desember um Færeyjar til.
Reykjavíkur. Tilkyniringar um
flutning óskast sem fyrst send-
ar skrifstofu Sameinaða í
Kaupmannahöfn.
Frá Reykjavík fer skipið 16.
des til Færeyja og Kaupmanna-
hafnar.
Skipaafgreiðsta |:
Jes Zimsen
Erlendur Pétursson.
í Listamannaskálanum á morgun hefst kl. 2 e.h. Þetta er án efa gíæsilegasta hlutavelta ársins.
Etitjitt ttúll — Mttppdrœtiisvintt itttjarttir sltt ötl ttttsi
Komið
Dragið
tfr : V
Sannfærist
Safnaðarfélögin.