Vísir - 16.11.1955, Blaðsíða 4

fft
VÍSIR
Miðvikudaginn 16. nóvember 1955’
Bezt að listamenn séu
sem ólíkastir
- og eftiröpun á engan rétt á sér.
Rabbað \ið €nðmund Einarsson
Usíamann írá Miðdal,
Guðmundur Einarsson frá Miðdal er í hópi fjölhæfustu
listamanna vorra. Honura er jafn lagið að móta og mála, gera
höggmyndir, málverk, vatnslitamyndir og teikningar. Hann
er og listrænn Ijósmyndasmiður, er hví er að skipta og ágætur
rithöfundur.
Nú eru 40 ár liðin frá því er '
Guðmundur heigaði sig listinni
og á allar þessar listgreinir hef-
ir hann lagt görva hönd. í til-
efni þessa afmælis hefir Vísir
beðið Guðmund að segja les-
endum sínum örlítið frá fyrstu
árunum og samskiptum sínum .
við aðra listamenn hérlenda.
— I byrjun aldarinnar var ,
ekki jafn auðvelt að leggja út á i
listabrautina og nú. Eg held, að
eg hafi byrað að teikna og skera
myndir í móhellu um leíð og
eg gat haldið á teikniáhöldum
og hnífi. Sérstaklega í hjáset-
unni. Þegar rollurnar voru
spakar( þá var gaman að lifa.
En eg var elztur og hét í höf-
uðið á þeim mikla fjárbónda,
Guðmundi afa mínum, og þar
að auki skírður Miðdal með
það fyrir augum, að verða mik-
ill búhöldur. En það væri synd
að segja, að eg hefði vit á fé.
Ef eg átti að smala til beitar
— Þá var gaman að vera
listamaður og í skóla hjá Þór-
arni Þorlákssyni og Stefáni
Eiríkssyni. Aldrei hef eg fyrir
jþitt jafn ágæta teiknikennara. |
Öll listamannaefni sem lærðu!
hjá þeim gátu hiklaust tekið |
próf á lisíaháskólanum í Höfn,
ef þeir höfðu numið flatarmál-
fræði jafnframt, og svo rúm- i
: málsfræði. Þá voru gerðar meiri j
kröfur til inntöku í listaháskól- í
en nú. Þar var kennd. lík- j
amsfræði
(anatomi) í 2—3 !
P
Guðmundur Einarsson.
lokum gat lagt af stað til
Reykjavíkur til að nema list-
ina — þá tvítugur að aldri —.
Var vonglaður unglingur með
sítt hár og 45 krónur í vasan-
um. Ýmsir ættmenna minna
húsanna var eg viss með að lofuðu að hjálpa mér. Að heim-
koma með ærnar af næstu bæj-
um. Jafnvel hundarnir litu mig
hornauga fyrir bragðið. En
hestamir voru ávallt mitt yndi.
Sjósókn og
fþegnskylda.
Við bræðurnir urðum að
vinna mikið og stunda veiði-
mennsku allan ársins hring.
Margar mínar beztu æskuminn-
ingar eru frá þeim ferðum um jtil að hrekja gesti með ýmsum
fjöll og heiðarvötn. Sjómensk- glettum, og aldrei máttum við
an fékk eg þó hina mestu bless
un. En það voru góðar óskir og
ráð foreldra minna.
Draugur
var herbergisfélagi.
Eg bjó fyrstu 2 árin í Thom-
senshúsi í litlu herbergi með
Eiríki föðurbróður mínum og
draug. En eins og frændi sagði,
,,þetta var allra skemmtilegasti
draugur“. — Hann hafði það
an er sá skóli, sem endist til
áhrifa allt lífið. Eg held, að sjó-
loka hurðinni hjá okkur. Ef
við gerðum það þá hrökk hurð-
sókn ætti að vera þegnskylda in jafnharðan upp, og héldu
allra ungra manna innan 25 ,þar engir lásar hversu traust-
ára aldurs. lir sem þeir voru. Draugnum
— Hvenær lá leið þín hing-
að til Reykjavíkur í því skyni,
að helga líf þitt listinni?
var uppsigað við kvenfólk en
hann var sérlega bamgóður.
— Þú hófst hér jafnframt
Það var 1915, sem eg að listnám?
Sjö myndir
á 2 árum.
— Var svo langt þangað til
að þú gerðir þín fyrstu lista-
verk á eigin spýtur?
— Fyrstu tilraunir til að
vinna sjálfstætt gerði eg 1917
er eg byrjaði að gjöra mynd-
inar í húsi Nathans & Olsens
(nú Reykjavíkur Apótek).
Aldrei hefi eg skilig hvaðan eg
fékk áræði til að byrja á slíku
verki án þess að hafa lært nokk-
uð í höggmyndalist. Það tók 2
ár að gjöra þær 7 myndir. í
tómstundum vann eg að íþrótta
kennslu og skíðasmíði hjá
Johnson hinum norska. Þá var
haldið skíðanámskeið í Reykja-
vík. Kennarinn var Lorenz
Muller en nemendurnir voru
aðeins þrír, auk mín Tryggvi
heitinn Magnússon og Herluí
Clausen.
— Ríkti klíkuskapur og sund-
urlyndi á þeim árum meðal
listamanna bæjarins?
— Félagslyndir voru hinir
fáu listamenn og listnemar
þeirra tíma. Einar Jónsson og
Ásgrímur voru okkar hæsti-
réttur. Varð ekki lengra til
jafnað — og eg held að enn sé
svo. Síðar kom Listvinafélagið
til skjalanna, það vann rnikið
menningarstarf. Matthías Þórð-
arson, Sigurður Guðmundsson
árkitekt og fleiri fræddu okk-
ur um margt. Thorvald
Krabbe hafði m. a. forgöngu
um byggingu Listvinahússins,
áður vóru Templarahúsið og
„Vinaminni“ höfð til sýninga.
Listsýningar voru geysi vin-
sælar þá( fyrsta sýning er eg
sá var í Vinaminni. Ásgrímur
sýndi þar margar undurfagrar
myndir. Eg held að hver bæjar-
búi sem vettlingi gat valdið
hafi séð þá sýningu.
Kassinn
var alltaf tómur.
— Seinna stofnuðu lista-
mennirnir svo til samtaka sín
á milli?
— Þegar fyrri hefmsstyrjöld-
inni lauk, þá tvístraðist hinn
skemmtilegi hópur í ýmsar
áttir. Margir sóttu til Danmerk-
ur en aðrir til Fraltklands og
Þýzkalands. 1925—28 komu
flestir heim aftur afskaplega
lærðir en ósammála um flest.
Það var 1928 sem allar greinar
listarinnar sameinuðust í fé-
lagsskapinn Bandalag ísl lista-
manna. Fyrsti formaðurinn,
Gunnar Gunnarsson, bjó í
Danmörku, ritarinn Jón Leifs í
Þýzkalandi. Gjaldkerastörfin
hafði eg með höndum fyrstu
árin, en kassinn var ávallt tóm-
ur. Reyndar höfðum við nokk-
ura styrktarfélaga sem borguðu
40 krónur árlega, en fengu.
ekkert í aðra hönd. Jafnvel
lögfræðingur bandalagsins,
Stefán Jóh. Stefánsson, borgaði.
brosandi 40 krónur árlega og
fékk aldrei eyrisvirði fyrir
margvíslega aðstoð.
Þega mikið lá við var aldurs-
ráð kallað saman. Eru mér
minnisstæðir fundir með Einari
Kvaran, Sigfúsi Einarssyni og
Einari Jónssyni. Engan mann
hefi eg vitað tillögubetri en
Einar Kvaran. Er leitt að fund-
árgerðabók bandalagsins frá
þeim árum týndist síðar.
Málverkið
hékk öfugt.
Þegar tízkulistaverk komu
hér fj^rst á sýningar, þá fengu
höfundarnir bágt fyrir. Stund-
um tókst líka óbjörgulega með
uppsetningu þeirra. Eitt sinrr
(hékk t. d. eitt listaverkið öfugt
.vikulangt í Miðbæjarbarnaskól-
anum. Það hét „Hestar í skógi“.
Hélt sýningarnefndin að fætur
hestanna væru trén! „En svo
má illu venjast að gott þyki**
Framh. a' 9. síðu.
Ólympíueldurinn.
grafin í jörðu einhversstaðar.“
„Hafið þið aldrei leitað að
þeim?“ spurði eg.
„Ekki eg,“ sagði hann blátt
áfram. „Ef til vill erum við
eyjarskeggjar ekki eins ágjarn- j
ir og þið landmennirnir; þen-'
ingar eru ekkert aðalatriði hjá;
okkur. Ef yður langa til að leitaj
að auðæfum Nutts á meðan þér|
dveljist hér, er það velkomiðð
— en eg vara yður við að veva
of bjartsýnn í því efni! Og nú
skulum við halda áfram heim að
veitingahúsinu.“
Stuttu síðar komum við að litl-
um dyrum á rammgerðri bygg-
ingu, er virtist vera úr til-
höggnu graníti, og komum brátt
inn í lítið herbergi, er fullt var
af tóbaksreyk. Sex eða sjö eyj-
arskeggjar c— þéttvaxnir ná-
ungar — sátu á tómum tunnum
og drukku heimabruggað öl.
Þeir voru allir klæddir í dugg-
arapeysur og með húfur og tveir
jþeirra voru í klofháum vað-
stígvélum, svo að samkund-.
an minnti mig ósjálfr'átt á,
gamlar sjóræningjasögur.
Gade sjóliðsforingi bað um,
hljóð og kynnti mig síðan sem(
„Kristofer Kólumbus annan“. j
Svo bað hann um ölföng handai
öllum viðstöddum. Útskýrði |
hann síðan komu mína með
þessum orðum: „Héðan í fráj
ætlar hr. Nolan að taka við
störfum mínum á meðan eg er í |
sumarleyfi, og eg óska að þið|
framkvæmið skipanir hans.“ j
Þessu var vel tekið, svo aðj
mér fannst mér bera skylda tilj
að panta í glösin aftur. Þettaj
fór með það sem eftir var af|
ferðasjóði mínum; til allrarj
hamingju nægði sjóðurinn, þótt
smár væri, og eg átti hálfa
pennyið eftir!
„Og heyrið nú, piltar,“ hélt
vinur minn áfram, „hver ykkar
á aukapeysu og brækur? Hr.
Nolan hafði ekki rúm fyrir far-
angur í bátnum‘sínum, og mín
för eru auðvitað allt of stór. —
Talið ekki allir í einu!“
Allir voru ákafir að gera bón
vinar míns, og brátt var eg
kominn í eins föt og hinir og var
að þeirra dómi( alveg eins og
hreinræktaður Lundeyingur!
Kvöldverðinn borðaði eg á
heimili „vísikonungsins“ og
hitti hina ágætu húsfreyju, er
sýndi það bæði í móttökum og
matartilbúningi. Eg fæ ennþá
vatn í munninn, þegar eg minn-
ist þessa kvöldverðar. Það var
máltíð sem hæfði konungum,
hvað þá heldur „vísikonung-
um“! Eg var einmitt nýbúinn að
kveikja í ilmandi vindli, þegar
barið var að dyrum og einn
eyjabúa kom og sagði þær
fréttir, að loftvogin félli ugg-
vænlega.
„Þetta verður stórviðri,“
sagði hann og hristi höfuðið.
„Jæja, það er bezt þú fáir
piltana til að hjálpa þér við að
loka gluggahlerunum,“ sagði
Gade sjóliðsforingi. „Við verð-
um að gera öryggisráðstafanir,
eins og þér skiljið," bætti hann
við og sneri sér að mér. „Hér
verður oft hvasst.“
í birtingu morguninn eftir,
var hálfdimmt af gulu mistri og
Ioftvogin stóð niður undir 28
þuml. Loftið var svo kyrrt, að
vindhaninn á húsinu hreyfðist
ekki, en brimhljóðið hafði auk-
izt mikið og þungur undirsjór
svarraði á vesturhleinunum og
boðaði ofviðri í aðsigi. Hátterni
þúsunda sjófugla,— máfa, álkna
og teistna, er þöktu svörðinn á
stóru svæði í skjóli við grjót-
garðana á suðurodda eyjunnar
vissu líka á illviðri.
Eftir morgulwerð sagði „vísi-
konungurinn“ við mig: „Nú
gætuð þér tekið með yður byssu
og reynt að skjóta nokkrar geit-
ur. En farið ekki langt frá hús-
inu, því annars gætuð þér orðið
fyrir barðinu á illviðrinu, sem
Skellur á þá og þegar.“
Eg fékk léða byssu, lagði af
stað og tók gamlan veiðihund
með mér. Eg hélt í norður; mér
var sagt að geitumar héldu sig
norður frá. Landið, sem eg fór
um, var hæðótt graslendi víða
vaxið hvítu og rauðu lyngi.
Leiðin var krókóttur götuslóði,
er mei'ktur var með granít-
klettum með reglulegu milli-
bili. Bráðlega hvarf gi’óðurinnt
og tóku þá við stórir urðarflák-
ar úr veði’uðu, Ijósu grjóti, en.’
hér og þar voru hvítar haus-
kúpur og leggir af dádýrum.
og geitum. Eftir nokkurn tíma
breyttist landslagið enn og við
tók lágvaxið kjarr milli hárra
klettadranga og djúpir skorn-
ingar með miklum gróðri og
mannhæðarháum grasbrúsk-
um á stangli.
Framh. i I
BOTASAUGWSAlVISi
VVftWU’WVWyWWAft/VWVWiM