Vísir - 23.12.1955, Qupperneq 5

VÍSIR
Vöstudagirm. 23. desember.1955
5
og upprum
Greinarkorn þetta ritaði ég vorið 1951 og setlaði að birta „í>ér mur.uö ekki geta gert yö-
það í síðara hcfti KVÖLDVÖKU það ár. En svo tímdi ég ur i hugarlund, hve ég harma
hvorki þá íié síðar, meðan KVÖLDVAKA lifði, að sjá af rúmi Það, að l'.afa misst af þessu tæki-
undir greánina. Fróðleik þann, sem hér er að finna um jólakort,1 færi tii þess að öðlast frægð um
hafði ég úr ýmsum áttum, en síðan er komin út á Englandi
aihnikil bók um þetta cfni. Hana hef ég ekki séð, og má þó vel
vcra að hún fáist hér. Vitaskuld lilýtur fróðieikur hennar
að' vera margfalt mciri.
KVÖLDVAKA hefur lítillega ] grein, s\o að af ber. Til dæmis
minnzt á jólahaldið hjá okkur og
það, sem hún vill telja óvenjur
i því efni. Hér skal sérstaklega
vikið að einu atriði, er sumir
mundu elnmitt flokka undir
þann lið, en þaö eru jólakort-
in. Enda þótt sá er þetta ritar
hafi með öUu lagt niður þann
sið, að senda kunningjum sin-
um slikar jólakveðjur, þá er það
•ekki fjTir á sök, að hann reikni
þaö sér til sæmdar, heldur þvei't
á móti; því þetta telur hann ein-
mitt fagran sið og viU rneð engu
móti að dregið verði úr viðhaldi
hans. Það er nú líka svo, að jafn-
vel með þeim óskaplegu burðar-
gjöldum, sem nú verður að
greiða fyrir póstsendingar hér á
um samkeppnina þá má geta
þess, að 1882 borgaði eitt einasta
firma 7,000 pund fyrir myndir á
jólakort. Sýningar voru haldnar
og verðlaunum heitið fyrlr béztu
myndir. Áöur en nítjónda ölctin
væri undlr lok liðin, skiptu
gerðir jólakorta á Englandi
mörgum þúsundum. Kortasafn-
arar voru þá_ orðnir margir, og
árið 1894 átti eirin þeirra, Jonat-
han King, safn sem i voru
163,000 gérðir. Á meðal þeirra,
sem gerðu fjölda mynda, var hin
fræga bókskreytingakona Kate
Greenasvay (1846—1901 >. Meira
að segja var það a þessu sviði að
hún lagði leið sina út á lista-
mannsbrautina, sem varð óslit-
hana (og oft er þá tcxtinn líka
eftir hana — bamaljóð) að þáð' l
sé eklci talið til dýrgripa, og þéir
eru f jarska margir sem safna j
bókum, cr hún hefur skreytt.
A meöal peirra, sem í seinni
tið hafa gert myndir á jólalcort,
er Winston Churchiil.
En brátt var keppt um fleira
cn skreytinguna. Samkepnin um
textana — vitaskuld í ljóðum -L
var engu minni. —- Þeir, sem
beztum tölcum náðu á þeirri
! grein ljóðagerðar, höfðu af henni
stórtekjur. Sjálfu lárviðarskáld-
inu, Ténnyson lávarði, voru boð-
in 1,100 pund fyrir erindi, sem
væri tólf braglínur. Af einhvcrj- ; fjarlægr;
um ástæðum afþakicaði hánn
boðið, og þó ekki fyrir það, -að
hann þættist cicki fulísæmdur af
að taka þvi, enda hafði þá hylli
Alberts og hirðarínnar varpað
ijóma á. þennan sið. 1 svari sínu
við tilboðinu icomst Tennyson
i þannig að orði:
veröld alla; því engum efa er
það bundið, að þetta erindi, eða
þessi erlndi, mundi hafa borizt
til margra þeirra f jarlægra staða
á jörðinni, sem ég get ekki ætl-
azt til að hafi svo mikið sem
heyrt nafns míns getið.“
Skýringin á því, að liann skor-
aðist undan, er Uklega sú, að
Cnda þótt liann væri flestum
skáldum snjallari á tækifæris-
ljóð, hafi lionum i þetta sinn
ekki tekist að ‘ hitta á það, er
hánn fyndi að bera rnundi af
öðru. Þvi eins og margir frægir
listamenn gerðu myndir á jóla-
kort, ortu einnig ýms mikil skáld
texta á þau. Og vitáskuíd hefur
Tennyson, sem þá var orðinn
stórfrægur (það várð hann fyrir
In memox-iam, 1850), ekki getað
sætt sig við minna en að verða
þarna prinms inter pares —
fremstur i sínum flokki. En við
vitum það, að svo getur borið
undir að Ari Steinsson beri af
Matthiasi Jochumssyni.
Fyrir jólln 1950 voru 5000,000,
000 jólakort látin i póst á Eng-
• iandi. Svo heldur hefur tognað
| úr þúsundinu frá 1846.
j Enda þótt ritstjóri Kvöldvökn
j sé sá durtur að senda engum
1 jólakort, þá er það um hann eins
! og lcennimenn Gyðinga, að hiýða
j má lcenningu hans. en fordæmið
, ber að varast. Hann vill- eindreg-
j ið að sendingum jólakorta fjölgi,
; én niéð engu móti að þeim fækki.
, Þau gleðja svo undur-marga á
I kærleikshátíð kristiitrta manha,
I og oft svo f jarskó innilega.
Stundum eru þau árum saman
eini sýnilegi tengiliðurinn á niilii
vina. Það er ívrir
...............- ------eng-
’ an mann að reikna ut, hve miklu
góðu þessi oinfakii siður kemur
til leiðar.
En eitt er það, sem eklci er
hægt annað en harma, cn það er
að íslenzk jóialcort siculi vera svo
gersneydd list sem raun ber vitni
um. Þetta gildir jafnt.unr mynd-
larnli, er tæplega hægt að segja, illn frœgðarferili. Ekki er svo
-að jólákortin séu stórútgjalda- litlð kver til með myndum eftir
iiður, ef réttilega er að farið; því
•aö sjálfsögðu á að senda þau
•setn prentað mál, en ekki í préfa-
pósti. Svo ér hvaryetna gert.
Jóiakortih vpru að sögn fyrst
notuö á Englandi. Meira að
segja þykjast menn vita, hver sá
maður var, er fyrstur notaðiþau,
og hvaða ár. Það hafði vitaniega ,
tíðkast bæöi þar og annars stað- I
-ar, að menn skrifuðu kunningj- j
um sínum á jólum. Nafnkúnnum |
lærdómsmanaii, Sir Henry Cole ’
(1808—1883), þótti þetta tima-
rrekt og fyrirhafnarsamt, og ár-
ið 1843 datt honum það snjall-
ræði í hug, að biöja vin sinn,
málarann John Callcott Horseley
(1817—1903) að teilcna handa sér
Icort ,sem hann. svo gæti íátið
; pyenta til sendingar. Þetta var,
að því er menn telja, í fyrsta
sicipti, að jólakort voru send. Þó
hafði svipaður siður þeklczt áð-
ur með öðrum þjóöum. Þanrhg
var það ævaforn siður í Japan
að senda á nýárinu litaðar og
upphleyptar málmplötur, og hjá.
Rómverjum ríkti alveg hliðstæð
venja, þvi þteir sendu við sama
tsökifæri litlar leirtöflur, sem.
mótaðir voru á blómsveigar og
letruð nýárskveðja
Sá siður, að hafa jólatré í
húsum inni, er staðhæft að upp-
runninn sé á Þýzkalandi, en Al-
bert prins, maður Viktoríu
drottningar, flutti hann, eins og
fleiri þýzlcar siðvenjur, til Eng-
lands. Þar hefur hann þó ekki
náð verulegri fótfcstu fyrr en hú
á síðustu áratugum. Þeir voru
vinir, Sir Henry Cole og prins
Albert, og sagt er að Albert tæki
hugmjmd Coles svo sel, að hann ]
stuðlaði milcið að þvi, að vinna
henni hylli, Áríð 1846 voru stein-
prentuð eitt þúsund eintök af
mynd þeirri, er Horseley hafði
gert fyrir Cole, en hún er talin
fagurt listaverk. Þá mun 1000
iiafa þótt há tala.
Upp frá þ'éssu tók-Svo'hin nýja
tízka að vinna sér fylgi, enda
greiddi það mjög fyrir að nú
íundust nýjar og ódýrari að-
ferðir til litprentunar. Hófst við
þetta samkeppni um gerð og út-
gáfu jólakorta. Margir ágætir
lístamenn tóícu þátt i þeirri sam-
keppni, og frá upphafi voru ensk _
jólakert gerð af mikilli list. Enn' I*að mun vera óvenjulegt, að köttur og kanarífúgl séu miklir
í dag standa Englendingar vinir, en þetta hefur samt gerzt í Ðallas í Texas, og ber myndin
frémstir allra þjóða í þessari | það með sér.
Laugavegi 7.
,%W/,-%V.W-W-%V-%W-W.VV«W^iV.V.W.VAV*,i.
Óskum velunnurum vorum og viðskiptavinum
(ýteöaecýra fota
lola
og fcirsœldar á komandi ári!
Samband ísl. berklasjúkling'a,
Vinnuheimilið að Reykjalundi.

eoi
ec^ jo
iót!
Burstagerðin
Lauga vegi 96,
óskar öllum sínum viðskiptavinum
ffleðilegra jóla og farsœls nýárs, með
þökk fyrir viðskiptin á liðna árinu. £
] Mv.vyt.vvwAvyvvWyvvvvvvAMwuV’ vw■ /
Óska öllum nemendum mínum "1
Jön Slpmunússon
Sfearipripavðrziun
Gott og fai'sœlt nýár!
Geysir h.f.
nle^ foi
Gott og farsœlt nýár!
Þökk fyrir viðskiptin í 25 ár.
Blóm & Avextir.
cjíe&ilecjrci jótci
og farsœls nýárs.
Friðrik Björnsson