Vísir - 06.02.1956, Side 4

VÍSIR
Mánudsglm. 6. febrúar -IMS.
Arngr. Fr. Bjarnason:
ÍFlódið mikla á
©g í gremiid 5» fcVkr. Ifllii.
Sjjór fj€*k$i á Sísnd oll*
á'Vk ssp Ss*fj u t-jmm,
(■rjótkaist írá sjóróíinu l»r«»ii ruðnr
í Iiúsum, svo að sjór gaus iim
á £álk í rumum þcss.
Skutilsf j arðarey r i
Skutilsfjarðareyri, sem Isa-
~f jai-ðarkaupstaður stendur át er
marflöt frá náttúrunnar hendi;
Myndun eyrarinnar hefir orðið
til með samverknaði sjávar, að
utanverðu, og með árframburði,
að innanverðu. Sunnan við eyr-
ina er Pollurinn svonefndi, sem
er einhver bezta höfn á öllu ís-
landi, og þótt víðar væri leitað.
E’yri í Skutilsfirði var til forna
einhver bezta bújörð við ísa-
fjarðardjúp. Meginhluti eyrar-
innar var þá skrúðgrænn reitur
túnið, en engjar í Eyrarhlíð að
nokkru á eyrinni sjálfri, þar
sem hún var lægst. Voru þar
enn mýrarslakkar í ungdæmi
mínu.
Eftir að kaupstaður stofnað-
ist á Eyri, sem þá hafði fyrir
nokkru hlotið nafnið ísafjörður
aff.munni danskra verzlunar-
manna, komu smám saman
skörð í tún Eyrar vegna útmæl-
inga til borgara, handverks-
manna og tómthúsmanna. Efri
hluti túnsins hélzt þó nær ó-
skertur nokkuð fram yfir síð-
ustu aldamót. Og enn er óskert
ræma af túninu, meðfram Eyr-
argötu. Stóðu þar á hóli litlum
bæjarhúsin gömlu og kirkjan.
Kaupstaðurinn ísafjörður varð
tiltölulega fljótur til þroska.
Völdust þangað vaskir menn og
dugandi til sjósóknar og verzl-
unar. Varð kaupstaðurinn brátt
einna mestur útgerðarbæ hér-
lendis og hélzt svo allt fram yf ir
1920. Byggðist kaupstaðurinn
með vexti útgerðarinnar og átti
tilveru sina undir velgengni
hennar.
Út frá aðaleyrinni skerast
tveir allstórir tangar, sem nefn-
ast Suðurtangi og Norðurtangi.
Suðurtangi mun fyrrum hafa
verið aðskilinn frá aðaleyrinni!
með litlu sundi, er nefnt var
Mjósund. Þegar eg var ungling-
ur á ísafirði um og fyrir síðustu
aldamót flæddi oft í stórstraum
hafði farið aftur til Þýzkalands
snemma árs 1939 og ferð hans
heim verið kostuð af nazista-
stjórninni. Peter Maueller, sem
hét raun réttri Ernest Peter
Burger, var handtekinn í gisti-
húsinu, og Thiel og Dasch í
íjölbýlishúsum í Yorkville.
Dasch gerði fullkomna játn-
ingu um hlutdeild sína í sam-
særinu og Burger fylgdi dæmi
hans fljótlega. Allir hinir
flugumennirnir þögðu sem
steinar. Þessir tveir menn, sem
meðgengu, skýrðu frá öllum
atriðum í hinu djöfullega ráða-
bruggi nazista, er þegar hefur
verið sagt frá, og bættu við að
þeir hefðu stigið á land úr bát
mönnuðum þýzkri áhöfn.
Hin opinbera yfirlýsing
Edgar J. Hoovers, ríkislögreglu
um ýfir Mjósund, svo ekki varð
komizt þar yfir nema vaða all-
djúpt.
f Suðurtanga voru elztu
verzlunarhúsin, sem þá voru
nefnd á máli Dana: Isefjord
Poldhus, þ. e. Pollhúsin á ísa-
firði. Frá tímum konungsverzl-
unar, eða ef til vill nokkru eldri,
standa enn þrjú verzlunarhús í
Suðurtanganum. Munu það
vera elztu verzlunarhús hér-
lendis, sem enn standa. Eru þau
öll byggð í svonefndum Hansa-
staða-stíl. Var þarna lengi eina
verzlunin á ísafirði og áttu
þangað að sækja allir ísfirð-
ingar, Súgfirðingar og Önfirð-
ingar.
Eftir að verzlunum fjölgaði á
ísafirði voru þær af almenn-
ingi aðgreindar með nöfnunum:
Neðstikaupstaður (húsin í Suð-
urtanganum), Miðkaupstaður,
(verzlunarhúsin ofan Mjósunds,
um miðbik kaupstaðarins eins
og hann var) og Hæstikaup-
staður (sem stóð norðanvert á
eyrinni, milli þáv. Aðalstrætis
og Norðurstígs nú). Er hér frá
þessu sagt til skýringar fyrir
þá. sem þekkja til á ísafirði.
Tjón af sjóróti á
ísafirði og nágrenni.
I.augardagsmorguninn 5.
febr. 1916 gerði ofsalegt sjórót
á ísafirði og víða vestan ísa-
fjarðardjúps. Daginn áður var
stórhríð af norðri eða norð-
austri. Herti veðrið eftir því
er á daginn leið og varð eitt af
verstu stórviðrum, sem hér
koma.
Aðfaranótt laugardagsins
jókst sjógangur stöðugt, og
varð mestur á flóðinu kl. 7—8
um morguninn. Stórstreymt
var og varð flóð óvenju mikið,
svo hús þau er stóðu næst sjó
norðanvert á ísafirði urðu um-
flotin af sjó, og sjórótið skall
á þeim með fullum þunga. Sóp-
aði það burtu öllu lauslegu og
sumstaðar brotnuðu rúður af
steinkasti frá sjórótinu, svo fólk
vaknaði við steypiflóð í rúmum
sínum.
Mestar urðu skemmdir á hús-
um þeim við Fjarðarstræti,
sem byggð eru út í sjóinn á
bólverkum, og í Króknum (hét
að fornu Sauðárkrókur. Voru
þar sauðahús Eyrarprests) við
innanverðan Hnífsdalsveg. Skal
hér nokkuð lýst skemmdum á
einstökum húsum:
I Króknum skemmdust mest
hús þeirra Jóns Alberts Þór-
ólfssonar og Jóns Jónssonar
stýrimanns. Sjórinn braut
smíðahús Jóns Þórólfssonar;
fyllti það með grjóti og sóaaði
ísaf jörður árið 1920. Fjarðarstræti er meðfram sjónum til vinstri.
burtu öllu lauslegu. Nokkur -
sjór gekk einnig i íbúðarhús
Jóns og eyðilagði þar alla mat-
björg og ýmsa búshluti.
Ibúðarhús í hættu..
Hjá Jóni Jónssyni tók sjórinn
burtu skúrbyggingu, er áföst
var við aðalhúsið, og reif nær í
grunn uppfyllingu þar sem
byggingin stóð. Sjórótið gróf
einnig undan ibúðarhúsinu, svo
það var talið í fári, ef sjórótið
héldi áfram. Var strax á fjör-
unni á laugardaginn unnið kapp
samlega að því, að styrkja
undirstöðu þessa húss, og ann-
ara, sem verst voru farin. Var
þetta mest unnið í sjálfboða-
vinnu.
Nokkrar skemmdir urðu
einnig hjá Einari Guðmunds-
syni skósmið. Þar eyðilagðist
fjárkofi, er stóð utanvert við
íbúðarhúsið. íbúðarhús Sigurð-
ar Sigurðssonar á Gildrunesi
skemmdist líka smávægilega.
Tvö sjóhús (pakkhús og
hjallur), er stóðu innanvert við
hús Jóns stýrimanns, skemmd-
ist einnig nokkuð.
Við Fjarðarstræti urðu þess-
ar skemmdir mestar:
Sjór gekk í vörugeymslu
Maríusar M. Gilsfjörðs í kjall-
ara verzlunarinnar Glasgow og
gerði þar nokkrar skemmdir.
Hús Guðjóns Jónssonar næt-
urvarðar og Jóns Snorra Árna-
sonar kaupmanns skemmdist
talsvert. Sjór fyllti kjallara
hússins, svo þar varð allt á floti
og rúður brotnuðu í norðurhlið,
svo sjór gekk í íbúðir fólksins-
Bólverkið, sem húsið stendur á,
skemmdist mikið. (Hús þetta
er nú kallað Aldan).
Hús Karítasar Hafliðadóttur
kennslukonu skemmdist mikið.
Sjórinn tók burtu skúr norðan-
vert við húsið; braut glugga á
norðurhlið og eyðilagði að
miklu bólverkið, sem húsið
stendur á.
Sjórótið gerði líka mikil
spellvirki á húsi Sigurðar Guð-
mundssonar kaupmanns. Gekk
sjór í neðstu hæð hússins og
eyðilagði að mestu vörubirgðir,
sem þar voru geymdar.
Pakkhús Guðmundar Guð-
mundssonar skipasmiðs á'Kamb
inum við Fjarðarstræti brotn-
aði mikið. Vélaverkstæði Guð-
mundar fylltist líka af sjó, en
skemmdir þar urðu litlar.
Stcypustykki eins
og smáskeljar.
íbúðarhús þeirra Bergsveins
Árnasonar járnsmiðs og Frið-
geirs Guðmundssonar skipstjóra
* •.VV.V.V/.VA'.W.WJVW/JVW/.V/XW
stjóra, daginn eftir handtök-
urnar, kom almenningi í skiln-
ing um það á eftirminnilegan
hátt, hve ríkislögreglunni hafði
tekizt snilldarlega að afstýra
þeim voða er bandarísku þjóð-
inni var búinn af bölráðum
nazista.
Fimm dögum eftir þessa yf-
irlýsingu, skipaði Roosevelt
forseti herforingja-dómnefnd
til að hafa á hendi réttarmeð-
ferðina gegn flugumönnunum,
er ákæxðir voi'u fyrir njósnir
og samsæri til að fremjá
skemmdarstarfsemi. Tilskipun
forsetans fól í sér áð málið yi’ði
ekki tekið til dóms í almennum
lögregludómstóli og staðfesti
Hæstiréttur Bandaríkjanna það
samhljóða.
8. júlí hófust réttarhöldin í
dómsmálaráðuneytinu, fyrir
lokuðum dyrum. Við þessi
þriggja vikna réttai'höld lögðu
Hoover og menn hans fram þau
sönnunargögn, sem þeir höfðu
safnað með svo miklum erfiðis-
munum síðustu vikurnar fyrir
handtökurnar. Þegar réttar-
höldunum var lokið, voru máls-
skjölin send foi’seta til endan-
legrar athugunar.
Á meðan í'éttai'höldin stóðu
yfir, lét Hoover menn sína taka
til nánari athugunar flest af
því fólki, sem hér hefur verið
nefnt í sambandi við málið,
eins og þá Faje og Leiner, for-
eldra Herberts Haupt og ýmsa
fleiri, og var það allt dæmt til
fangelsisvistar. María Kerling,
kona fyrirliða þess hóps flugu-
mannanna er lenti á Florida,
var sett í varðhald til stríðsloka
sem óvinveittur útlendingur.
Þann 8. ágúst var dómi her-
réttarins skjótlega fullnægt.
Þann dag voru sex af átta
hinna dómfelldu flugumanna
teknir af lífi í í'afmagnsstól fang
elsis Columbiuhéraðsins. Ex;nest
Peter Bui’ger fékk lífstíðar-
fangelsi, en George John Dasch
þrjátíu ára fangelsi.
E N D I R.
TRf CH LORH REINSÚN
• f Þ lj R R H B E! N SU N :;

skemmdist nokkuð. Þar tók sjó- ;
rótið skúr rxorðanvert við húsið
Og sjór gekk' í kjallára. Eyði-
lagðist þar nokkuð af matvæl-
úm og búshlútir skemmdust.
íbúðarhús Kristins Gunnars-
sonar nótabassa’ skemmdist
verulega. Braut sjórótið ból-
verkið nær til grunna og kast-
aði stórum steypustykkjum úr
því langt upp á götu, líkt og
börn henda smáskeljum. Brim-
ið tók og skúr, sem stóð norð-
anvert við húsið. Eyðilagðist
hann alveg. >
Við Sundstræti .vai'ð sjórótið
nokkru minna en við Fjarðar-
stræti. Mestar skemmdir þar
urðu á fiskverkunarhúsi Edin-
borgarverzlunar. Reif sjórinxi
suðurhorn hússins, en fiskur
sem í húsinu var, var geymdur
á efri hæð og skemmdist hann
ekkert. i
Sjórótið tók eirmig fiskað-
gerðarpall utanvert við fisk-
verkunarhús Edinborgar og
bar hann í heilu lagi niðm' £
Mjósund og lagði hann upp á
salttunnur, er þagað höfðu bor-
izt, jafn kyrfilega og gert vær£
af mannahöndum. 1
Svonefnt ísafoldarpakkhús
skemmdist einnig nokkuð.
Á svæðinu milli fiskverkun-
arhússins og ísafoldarpakk-
húss voru geymdar 250 tunnur
með salti og talsvei-t af tómum
sídartunnum, eign Karls OI-
geirssonar verzlunarstjóra.
Öllu þessu sópaði sjórótið og
bar langt til. Saltið í tununum
eyðilagðist og nokkuð af tunn-
unum fannst aldrei.
Nokkrar aðrar skemmdir
ui'ðu við Sundstræti, og sjórót-
ið skemmdi víða land bæjarins.
Fólk flutt úr
flóðahusunum.
T
Strax á laugardaginn fluttl
flest fólk úr húsunum á flóð-
svæðinu. Óttuðust menn að sjó-
rótið kynni að halda áfram
næstu nótt eða næsta dag. Voru
sum húsin þá í bersýnilegri
hættu, enda ekki fýsilegt að
eiga þar náttból meðan ekki
var búið að laga til eftii?
skemmdir þær er sjórótið olli.
Gekk mjög gi-eiðlega að út-
vega fólkinu húsnæði til bráða-
birgða. Mátti heita að þar væru
allar hendur fi-amréttar.
SÓ.lVA L L Á.GÖ T ÚT-l'j:; • lS.föíf 3737
"> 3AR*AHl ií) C: ■
Mikil I I
samhjálp. 1
A laugardaginn kom fjöldi
bæjarbúa á vettvang. Gengu
karlar að því að hjálpa til við
lagfæringar og styrktar gruim-
um þeirra húsa, er verst voru
farin, en kvenfólk gekk að því.
að hlynna að konum þeim og
börnum, þar sem matbjörg
hafði eyðilagt. Nýkjörin hafði
lcosin verið svonefnd velferðar-
nefnd, er hafa átti með höndum
ýmis vei’kefni vegna yfirstand-
andi heimsstyrjaldar. Þessir
bæjarfulltrúai' skipuðu nefnd-
ina: Arngr. Fr. Bjarnason, Axel
Ketilsson og Sigurður Krist-
jánsson. Varð það fyrsta vex'k-
efni nefndarinnar, að leggja
fram ýmsa aðstoð til að bæta
úr tjóni og usla, sem sjórótið
hafði valdið. Var húseigenduin
lijálpað nokkuð til að lagfæx’a
skemmdir til bráðabirgða og
til stuðnings þeim fjölskyldum,
scm mest höfðu misst. Gengu
samskot mjög gi'eiðlega. Var
ur samskotalisti til bæjarbúa,
Framh. á 9. síðu.
J