Vísir - 22.02.1957, Qupperneq 4

4
VÍSIR
Föstudaginn 22. íebrúar 1957
Lesið upp nteð gömkim
kerinara.
fíttfjleiSimgur umt íþrúttir
*mí i&etret.
Einn maður alls hefir borið
það við að kenna mér sæmilegan
iimaburð. Hann mun þá hafa
'vitað það þegar hann hætti því,
»að mikið skorti mig á bjarglega
kunnáttu og má það hafa ráðið
því að nú um daginn gaf hann
inér „Hugleiðingar um leikfimi
og íþróttir", prentað mál eftir
sjálfan sig og er það góðsmanns
háttur að ganga ekki framhjá
kunnáttulausum nemanda sínum
án þess að leitast við að vekja
sauðinn til umhugsunar.
Sjálfur var hann á sinni tið
manna leiknastur og enn kann
hann að veita lífsgleði að þvi
er hann sjálfur segir og mun
rétt vera.
Þessi maður er Lárus J. Rist.
Um fimleika og iþróttir hæfir
Víst bezt, sem annars staðar, að
eggið reyni ekki að kenna hæn-
unni. Er mér það auðgert að
stilla mig um að leiðrétta Lárus
Rist, þar sem ég er honum sorg-
lega sammála um allt sem
hryggilegt er í ájyktunúm hans
og fæ við skýrgreiningu hans
iausn ýmsra vafaatriða. Ég fellst
l.d. á að hann hafi lög að mæla
þegar hann telur leikfimina vera
„stai’fandi mannvitið" enda er
þar fengin skýring á íélegri
niðurstöðu okkar sumra lærlinga
hans.
Mig hefir þannig sjálfsagt
vantáð annað hvort starfið eða
vitið nema hvortveggja liafi
skort, sem líklegast er. Er þá
heldur ekki að búast við leik-
fimi í lagi hér á landi, hér skortir
marga starfið í lífsferil sinn, því
hér eru margir latir, en aðra
vantar vitið, því hér er upplag
af flónum ef vel er að gáð og
má á mörgu sjá einkanlega á
jgfjVinnulífi og fjármálastjórn —
ekki endilega þeirrar stjórnar,
er nú situr að völdum, hún
liggur enn eins og um hana hefir
verið búið og getur sem bezt
síðar meir sannað sig hvort
er versta eða bezta allra ís-
lenzkra stjórna, — heldur á heild-
arniðurstöðu þjóðfélagsins, sem
hefir allar framleiðslutegundir á
hreppnum (= á styrk) nema
ef kynni að vera nokkur stórbú.
Virðist mér því eftir vinnulagi,
stjórnmálum og mörgu öðru sem
vonlaust muni um leikfimi þess-
arar þjóðar í bráðina, er það
ekki síst að sjá þegar skoðuð
eru opinber samskipti manna,
þar sem rætni og orðhengilshátt-
ur er brennimark á hverju blað-
horni og illviljinn skyggir á
aðra hverja skoðunargerð eða
sérhverja.
Hitt er enginn vafi og ekki
neitt rannsóknarefni að íþróttir
eru miklu betur stundaðar hér
heldur en leikfimin eftir því sem
Lárus Rist skýrgreinir hana.
Vilhjálmur með þristökkið og
ýmsir aðrir eru þar ólygnir vott-
ar.
Önnur er óleyst gátan; hversu
mikill fengur íþróttirnar eru
iðkendum sinum.
Það mun öllum ljóst hvernig
einliliða áreynsla merkir mann-
inn sinn. Galeiðuþrælar urðu
skakkir í skrokknum, ef þeir
voru elcki látnir róa einu sinni
á hvort borðið, Þórður dóm-
stjóri Sveinbjarnarson fékk
vaxtargalla í vefstólnum á unga-
aldri og mætti slík dæmi lengi
telja, að minnsta kosti meðal
aflraunamanna og verkamanna.
Skár mundi að vísu horfa með
íþróttamenn, er æfðu fjölþættar
og margar iþróttir, þar gæti
ein hlaðið í skarðið það, sem
önnur hefir skilið eftir óvarið.
En þótt við fengjum upp hópa
af fjölþjálfuðum frjálsíþi’ótta-
mönnum er enn ósýnt að þeir
endist til að gjalda fósturlaunin.
Er ekki Vilhjálmur Ástraliufari
nú þegar búinn að lagfæra svo
á sér annan fótinn að óvíst megi
heita hvort hann endist?
Metleitir eru hættuieg tegund
smalamennsku.
En gerum nú ráð fyrir því
bezta; að íþróttamaðurinn sjálí-
ur og þjálfari hans — jafnvel
þessi samstæða höft i fleirtölu
— hafi þann manndóm og þekk-
ingu að koma aðeins stækkaðir
en aldrei smækkaðir frá leik og
nái ysta takmarki mannlegrar
getu, er væri bezta hugsanlega
lausnin og stór sigur borið sam-
an við nú verðandi ástandi í
þessum málum, væri það þá
nóg? Ég mundi samt biðja um
fleira, ekki einasta íþróttamönn-
unum til handa heldur öllu þjóð-
félaginu, stétt fyrir stétt, og skal
nú taka nokkur dæmi þess að
slíkt gæti komið sér vel og skorti i
viða, og vík þá fyrst að íþróttun-
um almennt, en það mál liggur
hér fyrir.
Má þá skipta íþróttamönnum
í þrjá flokka, sem nú skal greina
og verðskulda þeir flokkar mis-
jafna virðingu manna.
Iþróttamaður, sem stundar
iþróttir aðeins sér til gleði og
líkamlegrar svölunar á ekki
skilið meiri fríðindi til þess
starfs en venjulegur bíógestur
til setunnar við tjaldið. Hann
ætti fremur að borga skemmtun-
arskatt en fá styrk.
Iþróttamaður sem stundar
iþróttir til þess að komast hjá
að eyða þeim tíma í eitur-
nautnir eða skemmdastarfsemi’
en allt tíðast þetta, — á ekkert
skilið. Honum ber að vita að
þessi vanheilaga þrenniríg, sem
upp var talin íeiðir til ills og
einskis nema ills og þjóðfélagið
hefir nú þegar gert sitt til að
koma því inn í kollinn á honum
að svo miklu leyti sem það hefir
getu til að orka á uppvaxandi
lýð.
íþróttamaður, sem stundar
íþróttir af því að honum hefir
verið kennt og hann trúað að
þær geri hann að nýtari borgara,
læknaneminn t.d. sem spreytir
sólanum í knattspyrnunni til
þess að lungun og lærin endist
á skíðagöngunni með læknis-
dómana til farlama manns á
fjalli siðar meir, á skilið að fá
borgun fyrir starf sitt á sama
hátt og þegar vinnuveitandi
borgar aðrar ferðir fyrir starfs-
fólk sitt fengið um stund úr fjar-
lægu héraði.
Til þess að sýna að núverandi
og áður goldinn iþróttastyrkur
sé annað og meira en heimska
og fjársóun verða íþróttamenn-
irnir að sanna að þeir fylgist
með þörfum lands og þjóðar og
i beiti afli sínu og finni til nyt-
samlegra hluta. Okkur hinum er
bæði réttur og skylda að segja
frá ef á skortir. Vík ég nú að þvi
og bendi til skýringar á einn
sannan átburð.
Girt hafði verið úr Hvalfirði
í Langjökul, einnig höíðu verið
reistar skorður \ið fénaðarferð
yfir Ölfúsá og Sog og þaðan til
jökuls. Var þannig landnám
Ingólfs afgirt og sauðlaust því
nú skyldi ráða niðurlögum mæði-
veikinnar. Þá fréttist af einni
svartri rollu, sem léki lausúm
hala um hólfið, sennilega alheilli
að visu en var þó ekki að vita,
ekki sannanlegt. Bannaði nú til-
vera hennar fjárflutning í hólfið
Og var orðið blaðamál.
Til er fylking fornra og nýrra,
verðlaunaðra maraþon- og víða-
vangshlaupara, en þeir létu sig
afkomu nágrennis Reykjavikur
litlu skipta. Landnám Ingólfs
mátti þeirra vegna vera svo til
sauðlaust þar til Herdísarvikur
Surtla væri ellidauð eða horfall-
in.
Revkjavík morar af skíða-
mönnum, rjúpnaskyttur eru þar
eins og mý á mykjuskán og til
er skotfélag. en enginn þessara
aðila lét sig nokkru varða hvort
önnur aðalatvinnugrein sveita á
þessu svæði yrði stundandi fram-
vegis eða ekki.
Segja' má að þeir hafi alliri
verið imdir lagðir af skógræktar- j
áhuga og hafi viljað láta það
koma fram við nokkurra missera
friðúrí fvrir sauðartönninni hve
* '
gróður yrði miklu drýgri i Gull-
bringu- og Kjósarsýslu að ég nú
ekki nefni vesturhluta Árnes-
sýslu ef ekki spillti nema ejn
kind jurtalífi heiða og hrauna
þar.
En ríkisvaldið leit öðru vísi á.
Lagt var íé til höfuðs ánni eins
og væri hún annar Grettir eða
Gísli.
Og sjá! Rjúka ekki upp allia
handa hlaupagikkir og byssu-
berar eins og ryk úr sprungnum
kerlingareldi og fjölmenna að
Surtlu, sem reynist þá ekkert
meira c-n myndar-kind og vel
sigrandi.
Iþróttamennskan hafði ekki
haft þjóðfélagskennd eða vit á
1 háskasemi hugsanlegs smitbera,
það var fyrst þegar skrjáfaði í
seðlunum, sem hún vaknaði.
Og þeir voru nægir íþrótta-
menn til þess að sigra áría og
ganga af henni dauöri, en höíðu
hins vegar ekki þá leikfimi til
að bera að víkjast við þeirri þörf
fyrri en veikið var orðið upp-
Ijóstrunarstarf lika og auglýsti
-— þvi miður — megingalla á
þjóðaruppeldinu, skeytingarleysi
um nauðsyn annarra eða aura-
græðgi fyrir eigin vasa nema
livortveggja hafi verið.
Hugsa mætti að, vísu iþrótta-
mönnum Islands til afsökunar í
þessu Surtlumáli, að þeir hafi
talið að bændur ættu að stunda
fjárleitir sínar sjálfir, bæri til
þess skylda og hefðu gott af þvi
og er það allt saman lauk rétt.
Samt er hér villa og hún í því
fólgin að bændur eru orðnir
einyrkjar og geta ekki lengur
margir hverjir komizt yfir það
allt sem gera þarf.
Ég þekki bónda, sem hefir hér-
umbil jafnstórt bú og faðir hans
hafði fyrir 40 árum á sömu jörð.
Þá var þetta 20 manna heimili.
Nú er bóndinn að mestu einn
og býr með vélar i stað verka-
manna. Hann hefir æði mikið að
gera. Á erfiðustu tima ársins fer
svefntími hans vikum saman
ríiður i 2 tima á sólahring. Hann
mundi kaupa smölunarvél dýru
Framh. á 11. síðu.
Unr tíma varð hlé á því, að Bretar tækju við ungverskum flóttamönnum, en nú fjölgar þeim
aftur, er komast til Bretlands. ðlyndin sýnir ungverska flóttamcnn — 110 talsins — sem komu
í flugvél af Bristol Britannia-gerð. Flugvélar þcssar, er geta náð 650 km. liraða og hafa
amerísk flugfélög pantað 00 vélar af þessu tagi.
vikna forði, en á þeim tíma
gátu Lawrence og riddarar hans
íarið 3000 km. leið eða mcira.
Engir aðrir en Arabar mundu
hafa getað búið við slíkt harð-
rétti þarna í ofsahita auðnanna.
En rnenn Lawrences kunnu
þessu hið bezta og Tyrkir voru
dauðskelkaðir við þá. Þegar
tyrknesku sveitirnar, sem gættu
borganna og járnbrautarinnar,
sem lfutti þeim nauðsynjar frá
Týrklandi til Medina, áttu sér
einskis ills von, héldu að eng-
inn Arabi væri í nánd, gerðu
menn Lawrences skyndilega á-
rás á þá og voru harfnir aftur
út i buskann, áður en Tyrkir
gátu gert sér grein fyrir því,
hvað gerzt hefði. Og þeir gátu
ekki annað en horft á eftir
þeim, því að þeir höfðu enga
úlfalda og voru ólcunnir eyði-
mörkinni,
Það var um þetta leyti, sem
Lawrence varð sem leiknastur í
því að sprengja upp tyrkneskar
birgðalestir. Hafði hann venju-
lega þá aðferð að setja sprengju,
sem hann nefndi „túlipana" —
vegna lögunar hennar — undir
teinana rétt áður en lest var
væntanleg. Siðan gekk hann
spöl á brott og beið komu lest-'
arinnar.
Lestin kom brunandi eins og
til stóð, og eimreiðin og margir
vagnanna sprungu hátt í loft, en
þá kom Lawrence aftur úr
fylgsni sinu, til þess að taka
herfangið. Stundum var um
birgðalest að ræða og kom það
sér vel fyrir Feisal, sem hafði
aldrei of mikið af hergögnum,
eða þá hermenn voru í lestinni
og voru þeir þá teknir til fanga.
Lawrence kenndi aldrei nein-
um manna sinna að fara með
sprengjurnar. Hann taldi ekki
hyggilegt að kenna þeim að
fara með svo hættulega hluti og
hann var eini maðurinn i hern-
um, sem þekkti meðferð þeirra,
unz Joyce ofursti bættist í hóp-
inn síðar.
Tyrki fýsti skiljanlega mikið
að hafa hendur í hári Lawrenc-
es, en heppnin var ekki með
þeim í því og þeir fullyrtu, að
verndarvættir héldu hendi sjnni
yfir honum. En þessir yerndar-
vættir hans voru ekki annað en
ágætar gáfur og óskeikul þekk-
ing hans á járnbrautakerfi
Arabíu og kunnugleiki á því,
hvenær Tyrkir sendu járn-
brautir sinar eftir því.
Lawrence hefði verið innan
handar að vinna svo mikið tjón j
á járnbrautakerfi Tyrkja í
Arabíu, að það hefði orðið ó-
nothæft, en gerði það þó ekki,
þvi að hann vildi einmitt, að
.liægt væri að halda uppi sam-
göngum. Hann leit nefnilega
svo á, að því meira lið. sem
Tyrkir gætu sent til Arabíu,
þeim mun minna lið mundu
Bretar þurfa að berjast við í
Palestinu og Sinai. Her hans
liíði líka vikum saman á mat-
^vælum þeim, sem hann tók her-
,fangi úr lestunum, sem hleypt
var.. af teinunum. Lawrence
hafði þess vegna þá aðferð, að
hann lét sumai’ lestir alveg af-
skiptalausar til þess að ýta
i
undir Tyrki um að senda fleiri!
Eitt af djarflegustu afrekum
Lawrences var að sprengja
upp lest eina, sem var full af
herliði. Það hafði verið sent I
mesta flýti til Medina, einnar
borga þeirra, sem Tyrkir höfðu
enn á valdi sínu.
Tyrkir höfðu ekki hugmynd
um það, að hinn dularfulli hvíti
maður, sem þeir höfðu aldrei
augum litið, var búinn að frétta
um brottför lestarinnar Jafn-
vel enn þann dag í dag er mönn-
um hulið, hvernig Lawrence
komst á snoðir um þetta. En
hann hafði létt loftskeytatæki
í fórum sínum og hlustaði allt-
af á hinar opinberu tilkynning-
ar og fyrirskipanir Tyrkja, með
an hann snæddi morgunverð,
Frh. á 9. síðu.