Vísir - 18.03.1957, Blaðsíða 4

4
VTSIR
Mánudaginn J8. marz 1957
99
Mennirnir í Trójuhestimsm66.
IHiskunaelaus. bardagi Seyni-
þ|órE5i'stiLi þjódanna.
31 tvsíi ttjffirsnari. sem sögsar íara aff.
var i&jís>ðverjiniai dr. Sargc.
Það er aðeins brot a£ hinum
miskunnarlausa bardaga leyni-1
tjjónustimnar, sem kemur fyrir
ahnennings augu við hin stóru
njósnamál, sem útkljáð hafa
verið fyrir dómsfólimum eftir
styrjöldina.
Önnur brot er að finiia í um-
getningum bíaða, þar sem sagt
er frá brotínámi manna, ó-
venjulegum slysum sem kost-
að hafi mannslíf o. s. frv. og eru
bað máske þýðingarmeiri at-
burðir heldur en fundir og
ræður, sem haldnar hafa verið.
Reynslan hefir þegar sýnt_ að
á atómöídinni eru njósnir og
þá leyniþjónustan mjög þýð-
ingarmiklar.
Hin furðulegu myrkraverk
síðustu áratuga eru tekin til
meðferðar af Kurt Singer í
bókinni ,,The Men in the
Trojan horse“; sem kom út í
Boston. Höfundur er sérfræð-
’Canaris.
ingur á sínu sviði. Kurt Singer
var upprunalega austurrísk-
ur ríkisborgari, fæddur Í Vínar-
borg. Haon gaf. út eitt af hin-
um fyrstu andnazistablöð'um í
Þýzkalandi þangað til hann
neyddist tií að flýja. Hann ferð
aðist í mörgum löndum sem
blaðamaður,’ þangað til hann
íekk ríkisborgai-arétt í Banda-
rikjunum. Hin ameríska atóm-
orkunefnd og margar deildh'
af upplýsingaskrifstofum
Bandaríkjanna hagnýta sér
skýrslur hans.
Leynilögreglan.
Njósnir eru jafngamlar sög-
unni. Móses sendi spæjara inn
í Kanaan. Egypzkar frásagnir
segja frá njósnum og svikum
fyrir 5000 árum. Alexander
mikli kom á bréfaskoðun í sínu
víðienda ríki_ til þess að reyna
hollustu manna sinna.
En á síðustu 25 árum hafa
njósnirnar breytt um svip.
Framfarir í tækni og vísindum
hafa orðið svo miklai’, að njósn-
irnar eru hættulegri öllu öðru.
Kurt Smger segir um njósn-
irnar, sem voru í kalda stríð-
inu, að frá báðum hliðum sé
sendimenn, sem fáist við njósn-
ir og gagn-njósnir, en að þar
hafi austur-blökkin fleira fólk
og meiri peninga. Og svo hafi
einræðisríki kommúnista leyni-'
lögreglu_ sem geti lokað fólk
ínni óákveðinn tíma, geti látíð
pynda þá, sem liggja undir
grun, sent þá í fangabúðir eða
blátt áfram látið drepa þá.
En í lýðræðislandi verði dór.'.s-
yfirvöldin að færa sönm á
sekt njósnararma; þeir erv þá
dæmdir eða ’sýknaðir sam-
kvæmt landslögum.
Hættulegir
vitsmunamcftn.
Höfundur ber fram þessa
;spurningu: Hvaða fólk er það,
sem tekst á hendur að njósna
í liinum frjálsa heimi? Og hann
svarar því, að yfirleitt sé verka
menn andvígir Lommúnisma
og hollir landi sínu. Njósnarar
eru miklu oftar úr hópi vísinda-
manna. Fólk. sem rekið er á-
fram af metorðagirnd;. van-
trausti á sjálfum sér eða hefnd-
. i
arþorsta. Dæmi um svona metm
eru efnafræðingarnir dr. Klaus
Fuchs. dr. Alan Nunn Ma;> eða
dr. Bruno Pontecorvo, sérfraeð-
ingur í geimgeislum.
Glataður
vísindamaður.
Klaus Fuchs er sérstakt
dæmi um, að fólkið í leyniþjón-
ustu Ráðstjórnarríkjanna kunni
sína sálfræði, Barnæska Fuchs' í
Þýzkalandi var óharningjusöm.
Þegar Hitler komst til valda
varð hann hundeltur flótta-
maður þangað til hann fekk
hæli á Englandi. Þá tók hann í
Edinborg doktorsgráðu í alom-
eðlisfræði. En þegar stríðið
hófst varð þessi viðurkenndi
vísindamaður álitinn vera
mögulegur óvinur af yfirvöld-
unum. Hann varð að sætta sig
við að vera í kanadiskum
fangabúðum í rnarga mánuði.
Klaus Fuchs fannst hann vera
píslarvottur. Sá eini. sem

Allen Dulles.
mundi eftir honum i fangabúð-
unum, var vinstúlka frá stú-
dentsárunum — hún var ’komm
únisti, Og þegar mál hans var
tekið upp 1941 og hahn var
látirrn laus, vann hann við
kjarnorkurannsóknir og varð
enskur ríkisborgari. Þá • voru
örlög hans þegai' ráðin. Klaus
Fuchs var veiklundaður mað-
ur, einmana, týndur — í ó-
skapnaðarheimi. Þess. vegna
varð hann njósnari.
Þegár skriðan féll og Seot-
lond Yord gerði honum or<5 að
finna sig játaði hann allt,
Sanhleikurinn var sá. að hann
var’ekki grunaður um neitt, en
áðeins var kalláð á hann til að
spyrja hann um aðra. sem leit-
ai’ljósið beindist að. Klaus
Fuchs lagði árar í bát. Hann
sveik alla, sem voru honum
samsekir: Alfred Dean Slack,
sem vitnaði á móti sendimann-
inum Harry Gold, sem játaðd
að David Greenglass hefði stolið
áætlununum a'ð Nagasaki
sprengikúlunum. Og frá Green-
glass lá svo ferillinn til Rosen-
bergshjónanna.
Fjórir
forystumenn.
Fjórir menn hafa haft mikil
áhrif á heimsviðburðina hina
síðustu áratugi. Tveir af þeirn
eru nú dánir. Heimsins hættu-
legasti njósnaforingi. Lavrenti
Pavlovich Bería. og Wilhelm
Canaris, njósnaforingi Þýzka-
lands. Bería varð fórnarlamb
valdabaráttunnar í Kreml eftir
dauða Stalins. Cannaris var
hengdur 8. apríl 1945 eftir að
hann hafði árum saman barizt
á rnóti áætlunum Hitlers, til
þess, ef mögulegt væri, að
milda þann ósigur, sem hann
áleit að væri óhjákvæmileg
örlög Þýzkalands.
Tveir eru lifandi. Englend-
ingurinn Sir Percy Sillitoe. sem
álitið er að þekki alla hrekki
Rússa og kom persónulega á
fullkominni myrkvun um hin-
ar brezku kjarnorkurannsóknir
í Ástralíu, og Allen Dulles. hinn
fyrstu borgaralegi maður, sem
nokkurntíma hefir staðið fyrir
amerískri leyniþjónustu. Dulles
var meðal annars svo heppinn
meðan á stríðinu stóð, að geta
komið manni frá sér , í þýzka
utanríkisráðuneytið og þaðan
fengu Ameríkanar þúsundir af
trúnaðarmálum.
Falskar
sannanir.
Wilhelm Canaris aðmíráll er
gott dæmi um hverju dugleg-
ur leyniþjónustumaður getur
áorkað. Hann sá um að rúss-
neskir njósnarar í Þýzkalandi
fengi í hendur skjöl, sem sönn-
uð, að Tukhachevski marskálk-
ur og sjö aðrir rússnekir hers-
höfðingjar ásamt mörgum öðr-
um, sem stóðu neðar í metorða-
stiganum, hefði gert samsæri í
þeim tilgangi að myrða Stalin
og komast svo til valda með
þýzkri hjálp. Skjölin voru mjög
lipurlega og hyggilega fölsuð.
Rússar létu ginnast af þessu
furð.ulega bragði Canaris. 12.
júní 1937 var Tukhachevski
marskálkur tekinn af lífi á-
jStalíngrad fyrir Rússa. Dugn-
j aður hanns var þvi nær full-
^kominn, en þó var hann afhjúp-
aður og hengdur 7. október
j 1944. Dr. Sorge var fæddur
j 1895 í Baku, þar sem faðir hans
jvar verzlunarfræðingur hjá
olíufélagi. Eftir nokkur ár
I fluttist fjölskyldan til Berlín og
dr. Sorge gekk í kommúnista-
Sillitoc
flokk Þýzkalands þegar árið
1919. Árið 1927 var hann los-
aður við vinnu sína fyrir Kom-
intern. Eftir nokkra veru á
Norðurlöndum og á Englandi
var hann sendur til Austur-
landa til að koma þai’ á njósna-
kerfi. Hann settist að í Japan
og gerðist sérstakur fréttarit-
ari fyri.r nokkur þýzk blöð,
fyrir hollenzkt og norskt blað
og varð virkur félagi hjá þýzk-
j um aðsetursmönnum.. Sorge
j kom sér vel við hinn þýzka
hernaðarsendimann i Japan,
Eugen Ott, en hann varð síðar
þýzkur sendiherra i Tokio.
Richard Sorge vissi bæði dag
og klukkustund hinnar jap-
önsku árásar á Pearl Harbor.
: Hann hafoi fyrir mörgum dög-
um gert Rússum aðyart um
hana. En Rú’ssár aðvörðu ekki
Ameríkumenn.
Vinnuv.eitend.ui’ hans í
Moskvu höfðu ótakmarkaða trú
á dómi hans urn ástandið í
Austurlöndum. Og þegar bai’-
daginn um Stalíngrad náði há-
marki, gat Richard Sorge sagt.
Moskvu, að Japan hefði ákveð-
jið að í’áðast ekki inn i Síberíu.
samt sjö hershöfðingjum og
j nýjar hreinsanir fóru á eftir. jOg eftir því fóru Rússar og'
j Þannig tókst Canaris að komajfluttu alla hcrmenn 's’ína frá
höggi á her Ráðstjórnarlýð-
jveldisins, flota þéss og loft’ner,
Snjallasti
! njósnarimv.
! Kurt Singer élúur, að þýzki
blaðamaðurinn dr. Richard
Sorge hafi verið mesti njósnari,
sem uppi hafi verið. Uppljóst-
anir hans unnu bardagann við
iVladivostok og á vigstöðvarnar
í Stalingrad. Og það, að þetta.
aukalið var flut't þangað, gerði
út um bardagann og breýtti.
gangi stríðsins.
Móti Mc.Cartlvy.
„The raeti inn tlre Trojan
horso“ er ritað af rr.anni, sem.
Frh. á 9. s.
þessa var heyrðist hann aldrei
leggja hinum sömu hnjóðsyrði,
svo orðvar var hann og dulur;
•en verið' getur, að þess fleira
hafi hánn hugsað. Finnur varð
ekki gamall. Hann dó liðlega
fimmtugur, sköúiinu á eftir
Sigui’ði bróður símim en gömlu
hjónin, Einar og Sigríður, lifðu
báða syni síná Þau urðu bæði
gömul, en dóu með stuttu milli-
bili Þau höfðu alltaf verið á
Sævarenda, þar til yfir lauk, en
eg held, að síðustu ár þeirra
hafi verið heldur ömurleg, því
ver, því þau voru bæði mestu
sóma manneskjur, sem máttu
ekki í nokkru vamm sitt vita
' Eg var þá fyrir nokkru far-
inn af Austurlandi ög kominn
til Reykjavíkur og hefi því ekki
nema það sem mér hefir verið
sagt um síðustu , ár ævi þeirra
að segja en eg hefi álitið það
svo óábyggilegt og ruglingslegt,
að eg álít bezt að sleppa því
með öllu, en eitt er víst, að
Sævaréndi kemst aldrei ineð
tærnar þangað, sem hinn gamli
Sævarendi hafði hælana.
Eg hefi hér að framan dvalið
eingöngu dvalið við þá Sævar-
endabræður og mun nú komið
mál að gera grein fyrir því sem
þessi þáttur bendir til:
Sýn Sigurðar.
Eins og eg hefi getið um áð-
ur, var Sigurður heima á Sæv-
arerula, hjá foreldrum sínum,
fyrst eftir að þau Arnbjörg
Stefánsdóttir giftust. Eg var
þá farimi að búa á Klippstað,
kirkjustaðnum í Loðmundar-
firði. Þá er það eitt kvöld, að
mér er sagt að Sigurður á Sig-
urður á Sævarenda sé kominn
og vilji finna mig. Eg fer út.
Sigurður heilsar með sínum
meðfædda. hlýleik. Eg bauð
honum inn, en hann afþakkaði
það, sagðist verða að flýta sér,
það hefði enginn vitað, þegar
hann fór að heiman og fólkið
mundi undrast um sig, en sagð -
ist vera korninn til að biðja
mig bónár. Eg spurði hvað það
væri. Hann svarar: Eg á brýnt
erindi til Seyðisfjárðar á morg-
un, en leiðist að vera einn.
Viltu ekki gera svo vel og
skreypa með mér suður?
Sannast að segja kom dálítið
hik á mig. Eg átti eiginlega ekki
heimangengt. Eg var ekki
nema einn, hafði bara unglings-
dreng 9 ára, eina vimiukonu
og svo kærustuna, sem seinna
varð fyrri kona mín. Eg hefi
hvérgi í ritum mínum talið
mig bónda fyrr en eg hafði ald-
ur til að gifta mig 1893, en þá
var eg raunverulega búinn að
búa í tvö ár. En þetta er nú út-
úrdúr.
Eg svaraði Sigurði engu, en
hleyp inn. Eg segi konu minni,!
eg kalla hana konu mína, þó
við værum þá ekki gift, eg'
segi þeim, sem inni voru, hvert
erindi Sigurðar var. Konan^
svarar strax, að það sé sjálf- (
sagt að eg fari með Sigurði;
þau geti yel smalað fénu og
gert það sem gera þurfi af úti- {
verkum.. Eg út til Sigurðar og
segist muni fara með honum, j
og eg muni verða kominn með
dagrenningu til hans morgun-
inn eftir. Hann verður glaður
við, kveður í hasti og stekkur
stað.
Það var að mestu snjólaust-í
hyggð, en svelladrög hingað og
þangað, en okkur snjór á fjöll-
um uppi, en rifahjaxn. Það var
því ákjósanlegt gangfæri, veðr-
ið gott, hæg suðvestan átt;
mátti heita logn. Eg var kom-
inn laust fyrir dögun morgun-
inn eftir út að Sævarenda. Sig-
urður var hér um bil tilbúinn;
átti aðeins eftir að borða. Héld-
um við svo á stað.
Okkur gekk ágætlega suður
til Seyðisfjarðar. Við höfðum
ekkert meðferðis, nerna sína
hliðartöskuna hvor, sem tíðk-
uðust mikið í þá aagá. Báðar
voru þær litlar, gerösr úr sel-
skinni. Við gistum um nóttina
á Seyðisíirði, en vorum komnir
á göngu á heirnleíð næsta
morgun í birtingu. Veðrið var
dásamelga milt og hvítalogn.
Við fórum Hjálmarsdalsheiði,
sen'i el’. eiginlega eini færi veg-
urimi' milli Seyðisíjarðar og
Loðmundai'fjarcai’.
Það lá'vel á okkur, höíðunr
um margt að spjalla, bæði nýtt
og gamalt.
. Við vorum koirmir yfir heið-
ina að aflíðandi hádégi. Þar
taka við.aflíðandi brekkur, sem
kallaðar eru Strandbrekkur.