Vísir - 14.10.1957, Blaðsíða 3

Mánudaginn 14. október 1957
VlSIB
8
Hvað gerðist raunverulega... ?
Saklaust ástarbréf varð orsök
blóðbaðsins ægilega í Lidice.
Áöiir höiöa tnargir menn
v&riö lífiútnir daglega.
Eftir Sidney Z. Ehlei*.
Þann 27. maí 1942 var lögreglu nazista í Bælieimi mikill
vandi á höndum. Hinn fremsti skapari þess og kraftur, Rein- {
hard Heydrich, Iá sjúkur og að bana kominn á sjúkrahúsi!
eftir árás í útborg Pragar og enginn hafði minnsta grun um
hverjir stæði að baki samsærinu.
Það var ekki aðeins það, að
menn gætu dregið í efa að dugn-
aður þýzku lögregiunnar væri
eins mikill og af var látið, heldur
var álit nazistanna í veði, —
þeir væru ekki færir um að
stjórna í hernumdum löndum.
Hitler var alveg frá sér og sendi
út skarpar skipanir: Það varð
þegar að taka ódáðamennina
fasta og refsingar skyldu verða
hræðilegar.
Gestapo var í vigahug. 60.000
aukalögregluþjónar einbeittu sér
í verndarrikinu og 20 milljónum
tékkneskra króna var heitið
hverjum þeim, sem gæti gefið
upplýsingar um hverjir unnið
hefði verkið. En allt kom fyrir
ekkí. Rannsóknirnar höfðu ekk-
ert upp á sig. Nokkrar upplýs-
ingar bentu til þess að verkið
Þetta er
önnur gTein eftir Sidney Z.
Ehler, prófessor í Dýílinni,
unl morðið á Reinhard Heyd-
rii.Ii, verndara Bæheims og'
Mæris, sem myrtur var vorið
1942, og' blóðbað það, sem á
eftir fylg'di. í fyrstu greininni,
sem birtist í blaðinu á föstu-
dag', sagði Ehler frá sjálfri á-
rásinni á Heydrieh, en í þess-
ari er sagt frá niiskunnarlaus
lun hefndum nazista, til að
Iiræða menn til að framselja
tilræðismennina, en ógnar-
tímabilið náði hámarki liina
sögulegu júnínótt, þegar smá-
borgin Eidice var jöfnuð við
jörðu og 200 karlar voru
drepnir.
hefði verið unnið af fallhlífar-
hermönnum, sem sendir voru frá
Englandi og að þeir hefðu feng-
ið hjálp hjá andspyrnuhreyfing-
unni tékknesku.
Þeir tveir, sem verkið höfðu
unnið hurfu gjörsamlega, auð-
sjáanlega í einhvern „neðanjarð-
arfelustað". Því v-arð, hvað sem
það kostaði, að reyna að grafa
þá fram úr hinum þögla og
fjandsamlega tékkneska múgi,
og því var' hafin sívaxandi ógnar
alda, sem engu hlifði. Jafnframt
því, sem þetta var gert til að
refsa Tékkunum, átti það að
hi'æða fólkið í öðrum löndum frá
að feta í fótspor þeirra.
Karl Hermann Frank, geðillur
Sudeta-Þjóðverji, sem hafði verið
fremsti meðhjálpari Heydrich,
varð forystumaður ógnanna. Um
kveldið, sama dag og árásin var
gerð á Heydrich, samdi Frank
hótunarbréf og skipaði svo fyrir
að allir þeir, sem skotið hefðu
í skjólshúsi yfir þá sem grunað-
ir væri, skyldi v.erða skotnir á-
samt fjölskyldum sínum.
Langir dánarlistar.
Aftökurnar hófust þegar. Frá
því 28. maí og framvegis, voru á
hverjum morgni birtir langir
listar yfir þá, sem v'erið höfðu
skotnir daginn áður. Aftökurnar
misstu brátt allt samband við
tilkynninguna 27. maí. Sakar-
giftir flestra fórnarlambanna
voru á þann veg að því var lýst
með fáum orðum „að þeir látið
í Ijós velþóknun sína á samsær-
inu gegn rikisverndaranum
Heydrich".
Hinir dauðadæmdu voru v'aldir
af ráðnum hug með það fyrir
.augum að láta ógnarölduna ná
hrakin af ógnunum hið ytra lét t frá Lidice væru í fallhlífarher-
neðanjarðarhreyfipgin og and- mannaflokki frá Englandi. Til
spyrnan engan bilbug á sér! þess að hafa vaðið fyrir neðan
Kortið sýnir legu Lidice.
til allra stétta og allra hluta
landsins. Á hverjum morgni opn-
uðu milljónir Tékka dauðaþögl-
ir og hræddir blöð sín eða settu
útvarpið á. Hver sem var af
fjölskyldum þeirra eða skyld-
mennum gæti verið á dánarlist-
anum þennan dag — ef þeir væri
þá ekki í hópi þess fjölda, sem
hafði verið tekinn fastur og
fyllti fangelsi eða þá fangabúð-
irnar sv'o að útúr flóði.
Eftirgrennslanir um það hver
unnið hefði v'erkið héldu áfram
án árangurs. Þó að þjóðin væri
finna. Fjórtán dögum eftir ár-
ásina á Heydrich hafði Gestapo
engu bætt við vitneskju sina um
árásarmennina.
Þegar að þeim tíma kom
ákváðu ógnanasérfræðingar
nazista að auka áhrifin. Tékkun-
um hafði nú verið birtur dagleg-
ur listi um aftökurnar, en það
hafði ekki hrifið nægilega, það
þurfti því áreiðanlega sterkara
og áhrifameira „sjok“. En það
; voru sérstakir duttlungar ör-
{laganna, sem ollu því að valið
féll á litinn friðsaman bæ í
grennd við Prag.
Nokkrar óljósar bendingar
höfðu náð Gestapo um að grun-
aðir menn hefði sést í nánd við
mylnu og fengið húsaskjól i
Lidice, en þar bjuggu aðallega
námamenn. Aðrar bendingar og
enn óákveðnari komu frá verk-
smiðju i nágrannabænum Slany,
þar sem nokkrir menn frá Lidice
höfðu vinnu. Verksmiðjustjórinn
liafði opnað bréf, sem bar áritun
eins þessara manna. Meðal ann-
ars var þar drepið á mann i
Lidice — það voru bendingar
sem með nægilegu hugmynda-
flugi mátti líta svo á sem átt
væri v'ið persónur — kannske
fallhlífarhermenn — sem foldu
sig af stjórnmálaástæðum.
Bréfið komst brátt í hendur
verksmiðjueigandans. Og hann
hafði einmitt nægilegt imyndun-
arafl til þess að skilja þetta á
þennan veg, og honum varð það
auðveldara, þar sem þær fréttir
voru á sveimi, að þessir menn
sig — þvi að það var líka dauða-
sök að láta hjá líða að segja
frá þvi sem gat gefið upplýsing-
ar um morð Heydrichs -—- af-
henti verksmiðjueigandinn Gesta
po bréfið.
„Allt ruslið“.
Eftir striðið komust menn að
raun um það, að þetta bréf,
sem var sprottið af ástamáli.. •.
hefði ekki haft neinn leynilegan
boðskap að flytja. En fyrir hið
æðisgengna þýzka lögreglulið
var svona léleg sönnun nægileg
til þess að ráðast á bæinn. Þó
að leitað væri rækilega á staðn-
um fannst þar ekkert, sem mark-
vert var. „Hér er nú allt ruslið
frá Lidice“, er sagt að forystu-
maður leitarflokksins hafi sagt,
er hann lagði hina mögru veiði
sina fram fyrir yfirboðara sinn.
Það voru -tvær haglabyssur,
nokkuð af höglum og nokkurar
myndir af ungum mönnum, sem
áttu heima í Lidice en ekki var
vitað, hv'ar væri þá!
Þó að þetta atvik v'æri ómerki-
legt geymist það samt sögunni.
Þegar Karl. Hermann Frank var
sagt frá þv’í, greip hann þegar
tækifærið. Hugmynd hans var
sú að þegar heill bær væri af-
máður, myndi það hafa meiri
áhrif á þverhausana tékknesku
en þó að birtar væri einhæfar
frásagnir af fjölskyldum, sem
voru skotnar. Með samþykki frá
Berlín og Kurt Daluege, sem nú
hafði tekið við rikisverndara-
Framh. á 11. síðu.

Þetta er ein af fáum myndum, sem til eru af smáborginni Lidice í Tékkóslóvakíu vestan-
verðri. Nazistar eyddu borgina, af því að þeir komust yfir bréf, sem lenti hjá verksmiðju-
eiganda einum, og benti bó ekkert til 'þess í bréfinu, að íbúar Lidice væru í sambandi við
tilræðismennina við Heydrich. Á miðri myndinni sést turn kirkjunnar, en sóknarpresturinn,
73ja ára, var látinn fara sömu leið og aðrir karlar borgarinnar. —
Broiínám . Mussolinis.
Það var eift niesfa dirfsku
bragð sfyrjaldaráranna.
Framh.
mennina á land einhversstaðar
nærri Villa Weber.
26. ágúst lögðum við Radl af
stað með tundurskeytabátunum
frá Anzio og komum til Santa
Maddalena eftir erfiða ferð. Það-
an fór Radl áfram til Korsíku á
tundurduflaslæðara, til þess að
stjórna útskipun hinna hermann-
anna. Hann átti að vera kominn
með þá til Santa Maddalena
fyrir myrkur.
Á meðan ákv'að ég að athuga
allar aðstæður í fylgd með
Warger liðsforingja, en báðir
skyldum vúð vera í einkennis-
búningi sjómanna úr flotanum,
með körfur fullar af óhreinum
fatnaði. Við héldum til húss eins
í nágrenni landsetursins, sem
stóð heldur hærra. Warger fór
þangað með þvottinn en ég
kleif upp hæðina bak við húsið
og athugaði landssetrið þaðan úr
fylgsni bak við klett.
Þegar ég fór niður eftir aftur
til móts við Warger, komst ég
að því að herlögreglumaður úr
varöliði Villa Weber var þarna i
heimsókn. Ég fór að leiða talið
varlega að Mussolíni, en Warger
þýddi. Hermaðurinn andmælti
kröftulega, þegar ég fullyrti að
samkvæmt öruggri vitneskju
væri einræðisherrann dauður.
„Nei, nei, herra, það er ómögu-
legt. Ég sá hann í morgun. Ég
var í fylgdarliði hans. Við fylgd-
um honum til hvítu flugvélarinn-
ar með rauða krossinn og ég
horfði á liana fljúga burt með
hann.
Mér brá afskaplega. Það sem
maðurinn sagði, virtist alveg
satt og var mjög sennilegt. Ég
minntist þess, að hvíta flugvélin,
sem vúð höfðum áður séð á
höfninni, var þar ekki um morg-
uninn. Ég hafði veitt þessu eftir-
tekt, en taldi - þetta ekki máli
skipta. Annað fannst mér lika
styðja frásögn mannsins, svona
eftir á að hyggja, — þvi hafði ég
tekið eftir sjálfur, — varð-
liðsmennirnir voru á skemmti-
göngu og að því er virtist
áhyggjulausir, fram og aftur um
grashjallann framan við land-
setrið. Þetta benti einnig til þess
að „fuglinn væri floginn“. Mað-
urinn hafði sagt satt, og við vor-
um ákaflega lánsamir að frétta
þetta áður en til meiri tíðinda
drægi. Við urðum að stöðva
frekari viðbúnað hið bráðasta.
rétt i því að hann var að leggja
af stað frá Korsíku. Liðsaukinn
var þegar kominn um borð.
Brátt barst mér vitneskja frá
hinum fámenna njósna hópi mín-
um, að næstum því öruggt mætti
teljast, að Mussolini væri haldið
sem fanga i hóteli einu i Abruzzi
fjöllunum, og að hans væri gætt
af flokki herlögreglumanna. Dög
um saman reyndum við allt sem
við gátum til að ná í nákvæm
landabréf af staðnum, en árang-
urslaúst. Hótelið hafði verið
byggt fáum árum fyrir stríðið
og var ekki sýnt á neinu her-
korti eða heldur á nýjustu kort-
um fjallamanna. Þær einu upp-
lýsingar, sem okkur tókst að ná
í, var lýsing Þjóðverja eins, er
átti heima á Ítalíu, er hafði verið
í þessu skíðamannahóteli í sum-
arfríi 1938.
Þann 8. september lögðum við
af stað á Heinkel sprengjuflug-
vél, er var með innbyggðri ljós-
myndavél. Þar sem áríðandi var
að Italirnir kæmust ekki að því
til hvers flugvélin var ætluð,
flugum við mjög hátt yfir
Abruzzifjöllin.
Meðan við vorum enn alllangt
frá takmarki okkar, reyndum við
að taka myndir með ljósmynda-
vélinni, en komumst þá að því,
að við gátum ekki notað hana,
hún virtist vera í ólagi. Til
allrar hamingju vorum við með
aðra ljósmyndavél. En þar sem
!við gátum ekki opnað inngöngu-
opið á fluginu, urðum við að
gera gat á glugga, svo stórt, að
ljósmyndarinn gæti komist út
um það með höfuð, herðar, hand-
leggi og ljósmyndavélina.
Meðan Radl hélt um fætur
mér, tókst mér að troða efri
hluta bolsins út um gatið. Við
vorum einmitt að fara yfir stað-
inn þar sem skíðahótelið stóð
og ég sá fyrir neðan mig hið