Vísir - 20.01.1958, Blaðsíða 4

VÍSIR
Mánudaginn 20. janúar 195S
%
Svo nefnir Sveinbjörn Bein-
teinsson ljóðakver er hann
sendi frá sér núna rétt fyrir
jólin. Má vera að vefjist fyrir
fleirum en mér að finna nieð
öruggri vissu hverja merkingu
hann leggur í orðið. Varla uá
liversdágslegustu, enda þótt
fimmta erindið í bókinni kynni
að benda á þá skýringu. En
þiað er skemmtun sumra skálda
að kveða það sem Snorri kallar
rfljóst. Ekki hæli eg því.
Það höfum við scð síðustu
seytján árin eða svo, að margt
er skrixið í kýrhausnum þegar
samtíðarmenn okkar liér á ís-
landi velja bókum sínurr t”'m-
ing. Hvernig var það, taiaði
ekki andskotinn um eintómar
kvarnir? Og ekki nema ein í
þorskkindinni, sagði Jónas. En
eg er ekki þorskafræðingur og
læt ekkert um þessi kvamamál
frá mér fara á eigin reikning.
Fyrir þann tíma, er nú sagði
eg, sá eg aldrei beinlínis ljóta
bók íslenzka; marga fátæklega
til fara. Og fátækum var aldrei
nein vansæmd í fátæklegum
búningi. En síðan skrílmenska
peningamontsins náði tökur á
fólkinu, hefi eg séð marga ljóta
bók senda á markaðinn og sé
þær enn koma Ijótar — yfir-
ganganlega Ijótar. Fjarri sé það
mér að segja að þessi sé hin
ljótasta; það er hún ekki. En
enga sá eg fáránlegri. Hún er
prentuð á sextán mjó og löng
pappaspjöld, sitt af hverjum
lit, og þau eru fest saman með
gormi úr stálvír. Önnur útgerð
er eftir þessu. „Eigi kann eg
helskó að binda ef þessir losna'1!
Ef útgerð kversins tryggir því
ekki höfn í bréfaruslskörfunni
þá þarf slyngari mann en mig
til þess að finna örugt ráð.
Þess skal getið, að það höfum
við svart á hvítu að hvorki beri
höfundinum sjálfum lof né last
af þessari kostulegu útgerð.
Hana fann upp hugvitsmaður
sem eg hafði aldrei lieyrt
nefndan. Einhver sagði mér að
hann mundi vera listamaður.
Því trúi eg mætavel. En þess
vildi eg óska að annaðhvort
! yrði þetta síðasta bókin sem
hann réði útgerð á, eða þá að
breyting yrði á hugarfari hans
áður en hann tæki fyrir þá
næstu. Þetta er að óska honum
sjálfum góðs en ekki ills.
Það var illt að þetta kver
skyldi verða dæmt til tortím-
ingar. Þar fór sannarléga of
góður biti í hundskjaft. En
einhverjir lesendanna vona eg
að skrifi það upp áður en beir
stinga því í eldinn. Sú var tíðin
að íslendingar töldu ekki eft.ir
sér að skrifa upp stærri bækur
— og ósambærilega lélegri.
Mikið mundi kver þetta lof-
sungið ef það væri eftir Bjarna
Thorarénsen eða Stephan G.
Stephansson, enda hefðu þeir
hvor um sig verið vel sæmdir
af því, þó að það sé hvorugum
þeirra tiltakanlega líkt. Svein-
björn leikur hér, eins og endra
nær, á eigin strengi, og fyrir
það er hann ekki vel séður af
öllum. Sérstaklega minnist eg
þess um tvo menn að þeir hafi
„á verkin hans varpað hnjóði
og níði“. En þó að þeir hafi
báðir verið við ýmislegt
brugðnir, hefi eg hvorugan
Myndin gefur góða hugmynd um þann friðsem iarblæ, sem á öllu getur verið — einnig í nánd
við kranana á hafnarbökkunum, — þegar dagsins striti er lokið.
þeirra enn heyrt kenndan við
göfugmennsku. Og á hvorugum
þeirra veit eg til að mikið mark
sé tekið.
Sannleikurinn um Sveinbjörn
er sá, að hann er merkilegt
skáld og sjálfstætt, og um
bragsnilli mun hann nú trauð-
lega eiga sinn líka í landinu.
Hann er snillingur á íslenzka
tungu hvort sem hann ritar
bundið mál eðá óbundið. Fáir j
rita nú svo gagnorðan stíl sem
þeir frændurnir Sveinbjörn
Beinteinsson og Jón Helgason.
Og alltaf skrifar Sveinbjörn og
yrkir af íhugulu viti. En hitt
er satt, að það hefir hent hann
að velja sér yrkisefni ósam-
boðið gáfunni. Upp úr því er
hann nú að líkindum vaxinn,
og engu slíku bregður fyrir í
þessu kveri. Það verður ekki
talið honum til lýta að hann
freistast til að stæla nýju
skáldin í háði (kvæðið Rós).
En þar mistekst honum; hann
getur ekki losað sig við orð-
kyngina, sem „atómskáldun-
um“ er ekki gefin.
„Sigurð ekki næðir nú niðri
í kistu sinni“, og eg trúi ekki
að þær næði skagfirzku kon-
urnar, sem Sveinbjörn breiðir
hér ofan á, þúrfti þó mikið til
þess að breiða svo ofan á Ólínu
Jónasdóttur að henni væri sam
boðið. Annars eru nálega ein-
göngu perlur í þessu kveri. En
á rótleysi ber þar raunalega
mikið. Það er tíðum eins og
þetta merkilega skáld ráfi um
eyðimörk mannlífsins án þess
að vita hvert stefna skuli. Þetta
er allt of almennt einkenni
ungu kynslóðarinnar. Hún hef-
ur tapað áttum, og mjög að
vonum. Þess bera nú bókmennt
irnar merki. Hvenær og hvern-
ig á þessu ræðst bót, getum
við ekki sagt. Kirkjan er van-
megnug og ekki í svipinn unnt
að sjá, að mikils sé af henni
að vænta. Þó getur hún enn
sagt til vegar. Það hlaut að
verða okkur Ijóst, sem hlýdd-
um á nýársboðskap Ásmundar
bískups Guðmundssonar nú á
dögunum. Ilún hefir löng'um
sýnt sig mjög ófullkomna cg
stundum beinlínis á villigötum.
En svona er það nú samt, að
boðskapur hénnar hefir verið
lifakkeri menningarinnar á
meðal vestreénna þjóða. Eg er
ekki kirkjumaður og hefi stað-
ið utan við hana i fulla hálfa
öld, eða frá því er eg varð full-
tíða. En það verð eg að játa,
að ef hjálpin kemur ekki frá
henrii, þá hefi eg enga hugrnynd:
um það, hvaðan hún á að koma.
Og að hún komi frá tjóðraðri
og dofinni TÍkiskirkju, það get
eg blátt áfram elcki hugsað
mér.
Hamingjan hjálpi okkar
ungu kynslóð, sem rótlítil og
áttavillt á að taka við landinu.
Svo að eg víki aftur beint að
skáldskap Sveinbjarnar Bein-
teinssonar og honum sjálfum,
þá verð eg að segja það, að eg
tel að honum hafi verið of lít-
ill gaumur gefinn og að Svein-
björn hafi verið gerður ómak-
lega afskiptur af þeim mönnum
(löngum að mínu viti miður
heppilega völdum), sem fengið
hafa það hlutverk að mæla og
vega skáldum og rithöfundum
laun þeirra að verðleikum.
Það er hættulegt ef maður með
hans gáfu, sem er svo langt frá
að vera hversdagsleg, fimiur að
hann er ekki látinn njóta rétt-
ar. Það skapar þá beiskju, sem
beint getur gáfunni inn á ó-
heppilega braut. Enginn skyldi.
ætla að slík gáfa geti nokkru
sinni orðið ávaxtalaus. Mín
skoðun er sú, að þarna sé mað-
ur serri hlynna eigi að, og sé
það þó fjarri mér að leggja til
að farið sé í því efni út í nokkr-
ar öfgar.
Sn. J.
Gisfiibátur
Framh. af 3. síðu.
þess álits, sem Fultori naut I
Englandi, tókst honum að fá
smíðaða þar gufuvél eftir sínum
eigin teikningum og flytja hana
til Ameríku.
Svo var það árið 1807, að Ful-
ton var tilbúinn að fara í reynslu
förina á Hudsonánni. V'ar ekki
vel spáð fyrir honum. Báturinn
komst stuttan spöl, en stanzaði
svo. Fulton tókst að gera endur-
bætur á vélinni og var svo lagt
af stað aftur. Og báturinn komst
alla leið til Albany, 150 mílria
vegalengd á 32 tímum.
Öld gufuskipanna var gerig-
in í garð. >
Nýtt enskt farþegaskip,
Empress of England, 25.500
smák, Siefir nýlokið fyrstu
ferð sinni yfir Atlanitsháf,
— kom til New Yox-k nú í
vikunni.
reynzt honum svo svívirðilega.
En Labori var það viðurstyggð
að allir í herforingjaráðinu, sem
lxöfðu logið og falsað, skyldu
verða lagðlr að jöfnu við Picgu-
art og Di’eyfus, og fá uppgjöf
sakár. Það var dálítið hávært at-
riði, sem kom fyrir við matborð-
ið hjá Labori, hann leyfði sér þá
að segja við Dreyfus, að hann
væri ánægður ef hann sæi sér
borgið. Labori sá eftir þessum
orðum alla ævi, en það gréri
aldrei um heilt milli þeiri’a.
f fyrstu leit svo út sem Labori
hefði fórnað öllu fyrir Dreyfus
og Zola. Það kom varla fyrir að
stéttarbræður hans heilsuðu
honum, háriri fékk engin mál og
dórriarar neituðu að hlusta á
hann fyrir rétti, og föður hans,
sem var starfsmaður við járn-
brautirnar, var sagt upp stöð-
unni. En hann sigraði að lokum.
Hann var ekki orðinn íertugur
Jxegar hann flutti málið í Renn-
JSS. Og eftir að Dréyfus var náð-
aður var almennt litið á það sem
fríkenningu og upp frá því var
Labori opið glæsilegt skeið, sem
lögfræðingúr og stjórnmála-
maður. Hann varð á fyi’sta tug
aldarinnar álitinn mikilhæfast-
ur verjandi af lögfraíðingum
Frakklands og vaíalaust sá, sem
var hæst launaður.
Stærsta mál haris' eftir Dreyf-
us-málið var 1914, þegar hann
varði frú Iíenriette Caillaux.
Það var vörn sem tókst vel:
Iíarin fékk konu, sem var morð-
ingi alveg fríkennda.
Henriette Caiilaux var gift
stjórnmálamanninum Joseph
Caillaux, sem þá var fjármála-
ráðherra. Þau höfðu bæði verið
gift áður. Caillaux var stjórn-
málamaður að atvinnu og haíði
nafn hans verið bendlað við
hvert fjármálahneyksli, sem
nokkuð kvað að í frönsku félags
lífi í upphafi aldarinnar.
Á nýársdag 1914 hóf aðalrit-
stjóri Le Figaro, Gaston Cal-
mette, árásir á Caillaux og voru
svívirðingarnar miklar. Hann
skrifaði allt í allt 140 greinar,
sem allar höfðu það markmið
að lýsa Caillaux sem bófa og
mútuþega. Caillaux tók þessu
með kæruleysi, þangað til Cal-
métte tók að pi’enta bréf, sem
Caillaux hafði skrifað fyri’i
konu og bréf til núverandi konu,
meðan hann var giftur hinni
fyrri. Hann hafði þá venju í
þessum litlu bréfum til konu
sinriar og ástmeyjarinnar, að
gorta af því hvað hann væi’i snið
ugur stjórnmálamaður og hvern
ig hann lékí á þjóðarsamkund-
una. Þegar þetta byrjaði að koma
á prent var ekki lengur garnán.
Öll Parísarborg talaði um á-
rásina og uiri'hin litlu pólitísku
ástarbréf Caillaux. I miðjum,
marz fór áð kvikna í alvöru: Þá
virtist svo sem Calmette væri
faiinn að nálgast trúnaðarbréf-
in. Caillaux skildi ekki í því
hvernig Calmette hefði náð í
bréfin, en það var þá í rauninni
mágkona haris af fyrra hjóna-
bandi, sem hafði safnað þeim
saman svikalaust. 14. marz fór
Henriette Caillaux út og keypti
sér skammbyssu. Siðan fór hún
héim og hugsaði sig um, eftir
því sem hún sagði af mestu ró-
semi i réttinum, hugsaði sig um
hvort hún ætti heldur að fara í
teboð eða upp á ritstjórnarskrif-
stofur Le Figaro og skjóta Cal-
mette. Því miður ákvað hún hið
siðara. Og það lýsix' vel hæfi-
leikum Laboi’is, sem verjanda,
að hann gat sannfært kviðdóm-
inn um að þetta væi’i manndi’áp
fi'amið i fljótræði, en ekki vel
yfirvegað morð, þó að frú Cail-
laux hefði keyppt sér skamm-
byssu og hefði setið heila klst.
í skrifstofu Lé Figaro og beðið
eftir Calmette. Hún skaut hann
jafnskjótt og herini var visað
inn í herbergið til hans, og hann
féll fram á hendur sínar á skrif-
borð sitt Og' hann var hylltur,
sem blaoamaður og hetja, sem
hefði fallið á verðinum — þó að
hann væri í í'aun og veru mað-
ur, sem geiðist svo framur að
prenta einkabréf manna. Þegar
dómur féll og frú Caillaux var
sýknuð var sú æsifregn litið
nefnd, jafnvel í Le Figaro. Það
gerðist 29. júlí 1914 og var þá
bara vika eftir þangað til fjölda
morð hóíust í stórum stil:
heimsstyrjöldin hófst.
Fernand Labori dó ungur.
Hann féll saman veturinn 1917
þegar hann var vei’jandi fyrir
herrétti ekki langt frá víglin-
unni. Vini haus, hinum heiðai’-
lega Pieguart mistókst er hann
var hernaðarráðherra. í byrjun
striðsiris féll hann af hestbaki
og dó. Hinn óheiðarlegi du
Patý de Clam fékk kúlu i brjóst-
ið i árás á aleyðu og dó hetju-
dauða með heiðri. Hjónin Caill-
aux lifðu hamingjusömu fjöl-
skyldulífi fram á vora daga að
Framh. á 9. síðu.