Vísir - 05.02.1958, Blaðsíða 4

fj

1058
r'öfnr Islendinga íil
; Eins og kuanwgt er, .s,<,oínaði hópur manna „Eandssamband
ísí,enzi>ra . ..r$enlandsáhugamanna í lok s.I. árs. Hefur. félags-
S/pfnun þíÆsi þegar vakið nokhurt um,tal og blaðaskrif, svo að
¥ísi finnst réít að leyfa lesendum sínum að kynnast því, sem einn
,af forvfgismönnum landssamþandsins sagði á síofnfundinum
rm markmið samiakanna. Var það f*orkell Sigurðsson vélstjóri,
sem flutti cftirfarandi rseðu á fundinum:
. Eg hef hugsað mér að. vekja inu.. ísland rís úr sjó upp af
hér athygli á þremur atriðum.' keilumynduðum stöðli, sem nær j
f?au e u: Gia?nland og ísland misjafnlega langt út frá þurr-|
-IBru sama landssyæðið. Land-. lendinu, eða frá 3.5—60 sjómílur;
grunn beggja landanna liggja frá yztu nesjum að telja, miðað
fiaman. Ög sami fiskstof'únn' við ca. 350 m. dýptarlínu. En'
lieldur til á landgrunni peggja út frá Vestfjörðum gengui- hinn
landanna. 1 áður nefndi, neðansávarhrygg-
| ur yfir að landgrunni Græn-
• Vlð Skulum 1 Örfáar mínutul' ;iands, og er dýpið á toppi hans
ihuga þessi þrjú alriði, Gagn-; hvergi meira en 400_500 metr-
vart fyrsta atriðinu eru það ar> eða með öe.rum orðum _
storf jarðfræðinganna og nátt-|viðráðanlegt tQgdýpi er a]]a
urufræðinganna, sem koma til ]eið yfir tU Grænlands frá Vesf-
liðs vi|5 okkur, Það hefur verið
sannað, að sá hluti af íslandi,
sem nú er ofansjávar, er leifar
af landsvæði, sem áður var
miklu stærra. Það náði yfir
fjörðum, ef botnlag og hafís
hamla ekki.
til Grænlands og til Færeyja,
írlands og Skotlands, tengdi
þannig gamla og nýja heiminn
saman. Þessi landbrú er talin
hafa myndast fyrir 50—70
milljónum ára, og að öllum lík- grynnist og. prenglst lu beggJa
indum í ógurlegum eldgosum,!hllða’ ^31 til það endai í smá-
úr jarðsprungu, sem hefur náð hvllft Vestur af Látl’abargi
þessa feiknavegarlengd. Þar
hefur hraunflóðið ollið upp og
Hryggurinn
til Grænlands.
Botni hins mikla hafdýpis
Austur- - Atlantshafsdalsins
byrjar að haila upp á við suð-
vestur af Reykjanesi og smá-
grynnist og þrengist til beggja
hlaðið þessi blági'ýtishraunlög
hverju ofan á annað, nærri lá-
rétt og þannig myndað þessa
landbrú yfir hafið allt að því
2500 metra háa. Þessar blá-
grýtislagamyndanir má sjá í
fjöllunum á blágrýtissvæðum
íslands bæði á Austfjörðum og
Vestfjörðum, svo og á Austur-
Grænlandi gegnt íslandi, og í
Færeyjum, írlandi og Skotlandi.
Hvenær og hvernig þessi land-
hrú hefir rofnað er ekki vitað
með vissu. Talið er, að lanas-
sig og misgengi jarðlaga hafi
átt verul. þátt í því, að land-
brúin hvarf í sæ, og telja flestir
jarðfræðingar að ísland hafi
verið orðið einangrað land löngu ‘mikilv^Z0'þýð-
fv-nr jokultímans. En leifar ingu fyrir allt dýralíf sjávarins
unnai ormi landbrLmr eru aiig og sá ein meginorsök hinnar
Ijosar, þar sem eru neðansjávar 'miklu fiskauðIegðar islenzka
hryggirmr nulli Grænlands og: hafsvæðisms. Þeir skýra það
Isiands, og íslands og Færeyja, !þannig, að hinn þungi straum-
/vr 1 Ain-i -i 111 L'ivm,„ _ . _ 1
er þá orðið 1000 metrar á dýpt.
Þar er hægt að segja, að hinn
eiginlegi landgrunns- eða neð-
ansávarhryggur, sem tengir
landgrunn beggja landanna,
byrji, en þó má segja, að að-
dragandi hans eða rætur nái
þangað sem hallinn byrjar frá
aðaldýpinu eða við ca. 3000
metra dýpi. Sama er að segja
um norðurhlið neðansjávar-
hryggsins. Frá 500 metrum
hallar honum niður á við allt
niður í 1000 m. í tiltölulega
mjög þröngri hvilft, en þar frá
er hann tiltölulega hallalítill
frá 1000 m. til 2000 m. á feikna
stóru svæði.
En þessi sérstaka lögun
botnsins telja fiskifræðingar að
og lolts milli Færeyja og Breí-
landseyja.
Bæði löndin
í söinu deiglunni.
Þessir örfáu punktar ver'ða
að nægja — tímans vegna —
til rökstuðnings fyrsta atriðinu,
um að Giænland og ísland hafi og hraei hans eykst í hinum til-
upph.úlega veiið sama lands- j töliilega þröngu hvilftum, með
svæðið, og meira að segja orðs- hallandi hliðum upp á við. Við
ins bókstailegu merkingu, því ,þessa motstöou myndast margs
fí æðimenn segja okkur, að bæði .konar hringstraumar, sem
ur golfstraumsins sem' liggur
norður éftir Austur-Atlants-
hafsdalnum og flytur með sér
hlýsæinn, þrunginn af allskon-
ar frjómagni lægri lífvera, sem
fiskarnir nærast á. Hinn þungi
meginflaumur hans lendir á
þessum 2500 m. háa þröskuldi
löndin séu til orðin i sömu
deiglunni. Þeir segja okkur
einnig, að landgrunn landanna
liggi saman, því neðansjávar-
hryggurinn milli þeirra tengi
dreifa bæði þörungum og líf-
verum þeim, sem fiskarnir lifa
á, í ýmsar áttir. Þannig berast
og þorskaseiðdn og seiði annara
fiska óravegu frá uppruna-
- ---— v,- M UllU
þau saman, en hann er leifar ^ stöðvum sínum, þar á meðal
af því þurrlendissambandi á mikil merð til Grænlands, því
Sami stofn
við bæði lönd.
Það er því. augljóst, að á
fyrsta. . aldursskeiði þorskseið-
anna, sem klekjast út við suð-
vesturströnd íslands, á meöan.
þau eru háð hafstraumnum,
berast þau í mikilli mergð eftir
þessum leiðum hafstraumsins,
yfir landgrunn Grænlands.
Enda hefir tekizt að fvlgja'
þeim eftir langt vestur í hafið
á þessari leið. Það hafa einnig
veiðzt á árunum 1930—34,
34%—72% -af þeim þorski _4.
íslandsmiðum, sem endur-
heimtist af merktum fiski við
Grænland. En þessar merking-
ar hófust árið 1924 og óraði eng
an fyrir þeim árangri sem af
þeim fekkst.
Þessar staðreyndir sanna,
svo að ekki verður um deilt,
að sami stofninn af nytjafisk-
um er á landgrunnum beggja
landanna, enda liggja þau sam-
an út af Vestfjörðum eins og
áður er sagt, og því mjög eðlileg
ályktun, að eftir þeim leiðum
gangi fiskurinn á milli, m,eira
óg minna, því sjávarhitinn mun
þar á öllum árstímum vera
hentugur á mismunandi dýpi.
Þróun, sem
vekur ógn.
Við, sem höfum stundað tog-
veiðar allt þróunarskeið þeirra
hér á landi og upplifað hina
tæknilegu þróun þeirra, höfiun
fylgzt með því, hvernig veiði-
flotinn íslenzki hefir ausið upp
gullinu af hinum auðugu fiski-
miðum okkar. Okkur hlýtur nú
að ógna sú þróun sem er að
að verða með þessa gullnámu
okkar, sem við og allir aðrir
trúðum að væri ótæmandi.
Nú höfum við fylgzt með því,
hvernig öll auðugustu veiði-
svæðin, hvert af öðru, verða
snauð af fiski samanborið við Netinu dyfið
ans. Það var þó við ramman
draug að glíma, en það var van-
■trúin á árangur, og svo erfið-
leikarnir á útgerð vegna fjar-
lægðarinnar.
. Nokkru eftir styrjöldina
byrjuðu frændur okkar Norð-
menn og Færeyingar að senda
útgerðarleiðangra þangað, og
fóru allmiklar frásagnir af æv-
intýralegu fiskimagni þar. Þeir
fengu landrými til bækistöðva
og auðveldaði það að sjálf-
sögðu acstöðuna.
Fiskmergðin
við Grænland.
■ Urn svipað leytí fór-að birtast'
í íslenzkum blöðum hver
hvatningai'greinin eftir aóra
eftir hinn kunna fræðimann dr.
Jón Dúason, þar sem hann
hvatti þjóðina til að hefjast
handa og krefjast bækistöðva
á hentugum stöðum ti.l útgerð-
ar á Grænlandgmiðum, því hún
ætti óskoraðan og óvéfengjao-
legan rétt til þess öllum þjóðum
fremur.
Hann sýndi þar og nýja hlið
þekkingar sinuar. Hann lýsíi
hinum ýmsu veiðisvæðum af
svo mikilli þekkingu, að það
var líkast .því, sem liann hefði
dvalið þar langdvölum við fisk-
veiðar og rannsóknir á fisk-
göngum.og hafstraumum. Hann
skýrði frá því, að á veturna,
þegar fimbulkuldi gengur í
garð á þessum slóðum og sjáv-
arhitinn fellur niður fyrir það
hitastig, sem fiskinum hentar,
gengi hann út af grynningun-
um og niður á 110—150 faðma
dýpi ogyæri þar í hlýju sjplagi
í feiknamergð í allt að 35—45
faðma þykkum torfum. En
þegar komið væi'i fram á sum-
arið, og sjórínn á hágrunnunum
orðinn hlýr aftur, gengi hann
á þau í leit að æti til að fita sig.
Magnið væri einnig mikið á
grunnunum þá, en ekkert í
líkingu við það, sem væri á áð-
urnefndu dýpi, áður en fiskur-
inn dreifði.sér um grunninn.
hágrunnjn, en heyrst ha.ií uro
mjkla veiði dýpra. Við komum
síðari hluta dags í hallirm
suðvestan til á hinu svo uefnda
Fyllugrunni og höíðu sjáifvirka
dýptarmælinn í gangi a þeg-
ar komið var á 150 faðViia dýpi
kom fram á papp.VsbarJanum
40-—45 facma þyk'c fis torfan
alveg eins og dr. Jón haíði sagt.
Aðalvandinn við veiðina var að
ná netinu heilu upp. Það þurfti
með öðrum orðum aðeins að
dýfa því í kösina, eins og þegar
síld er ausið mcð háf: úr stóru
kasti.
| En svo komu er'fiðle.ikarnir
fljótlega í ljós. Það fór meiri
tími í tilfærslu á fiskinum í
fiskirúmunum en að veiða
hann, vegna þess að enginn
staður var fyrir hendi í Græn-
landi, þar sem leyfilegt var að
seta hann á land.
J En ástæðan var ekki sú, að
menn hafi ekki gert 'tilraunir
! til að fá leyfi til að koma upp
útgerðarstöðvum á landi í
| Grænlandi, heldur, að allar
slíkar tilraunir hafa rekist á
j fastan vegg algjörrar synjunar
Jaf hendi danskra stjómar-
valda,
það, sem áður var, svo að nú
þarf 3—4 daga til að ná sama
magni og áður náðist á einum
degi. Það var því sannarlega
1 sjomn.
Þetta voru merkar upplýs-
ingar og okkur gafst síðar tæki-
færi til að sannprófa réttmæti
ekki of fljótt, að menn fóru að þeirra. Fyrri hluta sumars 1953
láta hugann reika yfir á hin j fórum við á því skipi, sem ég
víðáttumiklu fiskimið við j var á þá, svo snemma til Græn-
Grænland, og spurðu sjálfa sig, landsveiða, að ekki var komið
hvcrt þar væri ekki lausn vand verulegt magn af fiski upp á
Grænland,
, Island,
Danmörk.
Það kann í fljótu bragði að
virðast næsta merkileg]t fyrir-
bæri, að allar slíkar tilraunir
skuli stranda vegna neitunar
Dana úr því þeir leyfðu Fær-
eyingum og Norðmönnum bæki
stöðvar þar.
Það má einnig rifja upp, að
Danir unnu málið, sem þeir
ráku fyrir Alþjóðadómstólnum
1 í Haag árið 1931—33 út af rétt-
arkröfum Norðmanna til hluta
af Austur-Grænlandi. Þeir
unnu þetta mál á grundvelli
þess, að konungur Danmerkur
og íslands færi með völd á
Grænlandi sem konungur ís-
lands, þótt forðast væri að
nefna ísland í þeim niðurstöð-
um. En við vitum, að hinn
forna rétt konungs, sem Danir
unnu málið á, öðlaðist hann sém
konungur íslands og erfðahyll-
ingin til hans fór aðeins frajn
á íslandi, en ekki á Grænlandi,
en var þó talin gild fyrir bæði
j löndin. Ef þetta er rétt, mætti-
! álíta neitun Dana um útgerð-
arstöðvar næsta einkenniíég—
I Framliald á fi. síðu.
milli landanna, sem síðar rofn-
aði.
\ Þá komum við að landgrunn-
að sterk straumkvísl liggur frá
suðurstönd íslands yfir til
Grænlands og suður fyrir það.
Fyrir skemmstu var kjörinn nýr formaður frjálslynda flokksins í Kanada. Gafst flokksmönn-
um kostur á að velja fyrrverandi heilbrigðismálaráðherra Paul Martin (t. v.) og fyrrverandi
utanríkisráðherra Lester B. Pearson, sem bar sigur úr býtum. Þarna sjást, keppinautarnir
ræðast við í mesta bróðerni, áður en upplýst varð um úrslitin.