Vísir - 25.02.1958, Qupperneq 5

ÍÞriðjudaginn 25. febrúar 1958
VÍSIE
IMúverandi verkun á skreiðinni
er útgerðinnv til stérfellds tjéns
Verja þarf fiskinn fyrii r vættii, svo
ver6i fyrir jc
Arið 1949 fór eg til ftalíu,
kynntist eg þá einum kunn-
asta og stærsta fiskkaupmanni
þar í landi, Maður þessi spurði
mig mikið um skreið' — og
sagðist vilja kaupa mikið magn
' af íslénzkri skreið. Eg tjáði
honum eins og satt var, að ís-
lendingar væru enn ekki farn-
ir að framleiða þessa vöru. En
eg lofaði þessum áhugamanni
að segja þessar frégnir, urn
mikinn markað á Ítalíu — og
gott verð, sem og hvetja út-
gerðarmenn til þess að hefjast
þegar handa um framleiðslu
skreiðar á næstkomandi vertíð,
þ. e. árið 1950.
Þegar eftir heimkomu mína
hringdi eg til kunnustu at-
hafnamanna í útgerð í Reykja-
vík, Hafnarfirði, Suðvestur-
landi' og víðar og sagði þeim
þessar mikilvægu fregnir. Auk
þess hvatti eg ónafngreinda
menn til þess að hefjast þegar
handa um skreiðarframleiðslu.
Enda var verð á skreið í Ítalíu
mjög hagkvæmt — og eg gat
tryggt öruggan grundvöll fyrir
viðskiptum. Enginn vildi sinna
þessu þá — og eru mér sérstak-
lega minnisstæð svör eins af
kunnustu útgerðarmönnum þá.
— Hann benti á allskonar örð-
ugleika, eins og t. d. að ekkert
efni væri til í fiskhjalla. Eg
- svaraði því til að útgerðarmenn
- væru því vanir að kaupa inn
allar nauðsynjar sínar fyrir
vertíð hverja — og væri því
engin sérstæður vandi hér í
vegi. Sem sagt, útgerðarmenn
höfðu þá ekki fengið áhuga
fyrir þessari verkun.
Grein í Vísi fyrir áramót
1949/50 um skreið og fleira.
Mér var ljóst að hér var um
sð ræða mikið hagsmuna- og
velferðarmál fyrir útgerðina.
Hafði einnig mikinn áhuga fyr-
ir að koma þessu máli í fram-
kvæmd. — Eg tók því það ráð
að skrifa í Vísi nokkru fyrir
ofangreind áramót. Lagði eg
til, að miðað væri við hina
miklu sölumöguleika — og
ágætt verð, að hert yrði 35—
40% af öllum þorskafla, enda
var þá dauf eftirspurn eftir
saltfiski. Taldi eg að auki þessa
verkun kostnaðarminni en
' aðra verkun. Samtímis taldi eg
hj-ggilegt aðskipulögð yrði verk
un á fiskafla landsmanna, eft-
ir því sem hagkvæmast teldist.
Vertíðina 1950 hófst skreiðar-
fframleiðsla og nam magnið það
ár 93.600 kg. Magn skreiðar á
ári hefir hæst komist í tæpar
13 þús. smálestir.
Verja þarf skreiðina vætu í
©kkar regnsama Iandi.
(Samanber grein í Morgun-
blaðinu 1. maí 1957).
Arið 1940 verkaði eg skreið
í Vestmannaeyjum. Eg hafði
yfirbreiðslu yfir þriggja þurrk-
hæða hjalli. Breiddi æfinlega
yfir hjallinn þegar væta var i
vændum, en tók hvert sinn.yfir
breiðsluna af þegar sólar naut.
Enda var sú skreið .ekki sam-
bæi'ileg- að útliti við frámleiðsí-
una nú. Miklu þykkri — og allt
að því eðlilegur roðlitur. í of-
an áminnstri grein taldi eg að
skreiðin rýrnaði óeðlilega
vegna hinnar miklu vætu — og
iéttist af’ þeirn sökum um 10
a fhundraði. Árið 1956, sem eg
legg til grundvallar þessari
grein, voru vætudagar í Vest-
mannaeyjum 75, á Suðvestur-
landi- 65 dagar af þurrkunar-
tímabilinu 4 .mánuði eða 122
dagar. Það mun koma fyrr eða
síðar fram á daginn að verja
þarf skreiðina fyrir vætu. Bæði
vegna betrí vörugæða, þyngdar-
auka og að ógleymdum jarð-
slaganum. Ennfremur að nú er
farið að hengja upp allt árið.
Hr. Jóhann J. E. Kúld,
skreiðarmatsmaður skrifar í
Þjóðviíjann 3. jan. s.l. grein,
sem inniheldur ýmislegt mark-
vert' varðandi skreiðarverkun
sem vert er að taka til greina.
Og ber þar hæst hve alvarlegt
það er, að aðeins 10—12% er
hægt að meta í 1, flokk, en 88
—90% í 3. og 4. flokk. Enn-
fremur segir: „Komið geta ár,
sérstaklega hér á Suðvestur-
landi, sem eru mjög óhagstæð
til skreiðarherzlu sökurn vot-
viðra. Sérstaklega getur jarð-
slagasveppurinn orðið erfiður í
slíkum árum“. Þá segir og
„Utlit skreiðariimar skapast
fyrir hagstæða veðráttu í sumar
(þ. e. árið 1957) og veðrátta á
síðastliðnu vori og sumri var
yfirleitt mjög hagstæð til
skreiðarherzlu“. Hér er ein
sönnun þess, að vætan eyði-
leggur gæði skreiðar, því
að hun skapar jarðslagann.
Yfirbreiósla á skreiðarhjalla
nnm reynast mikil vörn gegn
jarðslaga, jafnvel örvggt ráð.
Jóhann bendir réttilega á, að
vanda þurfi betur hráefni
(fiskinn), sem hengdur er upp
til að framleiða góða skreið.
Stjórnarformaður Samlags
skreiðarframleiðenda hr. Ósk-
ar Jónsson skrifar meðal ann-
ars þetta í ársrit Samlagsins
fyrir árið 1956. „Stærsti áber-
andi gallinn var jarðslaginn,
eins og áður segir, en það er
við stóran að deila“. Ennfremur
„Margir hafa tekið fiskinn í
stæðum úti og' breitt yfir, þeg-
ar vottar fyrir jarðslaga, og er
það líklega rétt aðferð, en þó
kostar það aukavinnu, sem þó
borgar sig, þar sem mikið jarð-
slagaður fiskur fer eila í úr-
kast, sem selt er svo á mikið
lækkuðu verði“. — Þá kemur
þessi ráölegging: „En eg vil
undirstrika það, að menn skuli
vera vel á verði gagnvart jarð-
slaganum og spara ekki að kalla
á eftirlitsmanninn og fá ráð-
leggingar og upplýsingar varð-
andi þennan vágest í skreið-
ai'verkuninni." Þótt eftirlits-
maður sá, er stjórnarformaður
hvetur til að sækja til að „bæta
meinin“ væri gerlafræðingur
myndi hann ekki ráða niður-
lögum jarðslagasveppsins. Þar
eru til önnur. ráð betri. Verjið
skreiðina vætu og þá munu
gæðajhhrtföll reynast þessi: \ ]
88% nr. 1, en 10—12% í lægri
gæðaflokka.
Það ætti að< vera fraintíðar-
markmið skreiðarframleiðenda
að bæta verkun skreiðarinnar,
þannig að meginhluti fram-
leiðslunnar yrði góð vara á
Italíumarkaði og aðra hlið-
stæða. —- ítalir kaupa árlega
16—18 þúsund smálestir. ís-
lendingar eiga hægt með, ef
rétt er að staðið, að framleiða
1. fl. skreið fyrir þennan mark-
að, t. d. 10—12 þúsund lesta.
Hinsvegar mun hagstætt — og
sjálfsagt a'ð herða fyrir Afríku-
markað — þó ekki verri vöru
en það, að hinir þeldökku menn
kvarti ekki um léleg vörugæði,
eins og nú er sagt að bryddi á.
Athugun á skreið árið 1956.
— Sala og verkun og verð.
Stuðst við ársrit Samlags
skreiðarframleiðenda sem og
tölur úr grein hr. Jóhanns J. E.
Kúld.
Ef skreiðarframleiðsla um-
getið ár, smálestir 11,505,
hefði öll verið hæf á Ítalíu-
markað, eða aðra hliðstæða,
fyrir 290 £ smál. kr. 13,253,
hefði söluverð skreiðar numið
kr. 152,475,765.
Reynslan var hinsvegar sú,
að 88% af lieildarframleiðslu,
eða smál. 10.124 var selt til
Afríku (fyrir £ 81 minna verð
pr. smál.) eða £ 209, kr. 9551.
Samtals kr. 96.694.324. — En
til Ítalíu umgetið ár, var aðeins
seld 1381 smál. á £ 290.
Fyrir kr. 16.302.393. — Þessi
óhagstæða útkoma vegna
Afríku-sölu, miðað við ítalíu-
verð, nemur kr. 39 milljónum
og tæplega háífri. Með góðu
hráefni, sem og skreiðin varin
vætu, hefði þessi stóra uppliæð
getað komið útgerðinni til Iiags
bóta.
Ennfremur reyndist úrgangur
úr 6556 smál. framleiðslu
Skreiðarsamlagsins 250 smál.,
sem samsvarar 430 smál. af
heildarframl. Verð hér reiknað
fi’á.söluverði 6/47 pr. kg. Miðað
við Ítalíuverð tap pr. smál. kr.
6.783.----kr. 2.916.690,—
f Morgunblaðinu 1./5. ’57
taldi eg skreiðdna léttast af
völdum vætu (óvarin) 10% —
og er enn þeirrar skoðunar. Nú
reikna eg til vara: 5% af heild-
ar framleiðslu 11.505 smál. £
290:0:0 ísl. kr. 13.253,— 575
smál. kr. 7.620.475,— Tjón
samtals alls kr. 50.016.213.—.
Niðurstöðutölur um tap
bj'ggjast á því að öll framleiðsl-
an væri hæf á Ítalíumarkað og
eðlileg vikt.
Enn skortir áhuga
fyrir úrbótum.
Enn sem kornið er hefir þessi
sjálfsagða nauðsyn, að verja
skreiðina vætu og útiloka hinn
milda vágest, jarðslagann,
ekki hlotið athygli né áhuga
útgerðarmanna, þannig að mál-
ið hafi fengið „byr undir báða
vængi“, — því fer mjög fjarri.
Þó höfum við fordæmi for-
feðranna, sem um aldaraðir
hafa hert skreið. Fyrst í grjót-
byrgjum — og síðar af litlum
efnum byggt hjalla úr timbri.
Þá má einnig benda á að bænd-
ur nú láta enga sátu óvarða.
Hins er vert og skylt að geta,
að þégar eg sj'ndi framkvæmd-
arstjóra Skreiðarsamlagsins,
hr. alþingism. Jóhann Þ. Jó-
sefssyni fyrirmynd (Model) af
nýjum 3ja hæða skreiðarhjalli
með yfirbreiðslu var ■ hann
fljótur að lýsa yfir að sér litist
vel- á þessa hugmynd — og að
sjálfsagt væri að reyna þessa
þurrkunaraðferð. Stjórnarfor-
maður, hr. Óskar Jónsson, tók
jákvætt undir það. — Ráð-
lagði J. Þ. J. mér að sækja um
nægilegt fé (styrk) til Fiski-
málasjóðs til að greiða þessa tií-
raun með herzlu skreiðar, ein:
og eg hafði hugsað það mál
(Hjallur 15X6 mtr. með ?
þurrkhæðum, 270 þurkmetrar)..
Yfirbreiðsla í þrem stykkjum
þvert yfir hjallinn, þannig af>'
hliðar hjallsins eru einnig varð-
ar vætu 1,5 mtr. niður og vel
hugsað fyrir að festa verjurn-
ar sem og taka fljótlega af.
Stjórn Fiskimálasjóðs tók:
það dauft í málið, að ekki tald-
ist mögulegt að gjöra neitt í
þessum framkvæmdum fyrir
þá áheyrn. Það er þó ekki ven;
að vantreysta því, að stjórnir,
við nánari kynni og athúguh
veiti máli þessu skilning — or>:
síuðning til framkvæmda. —
Enda er hér um að ræða þaf.l
alvörumál fyrir útgerðina, aS
úr verður að bæta. — Þar, seir.i
aðeins 10—12% af skreiðar-
framleiðslu er söluhæft á
markað menningarþjóða fyrir
fullt verð, eins og fyrr greinir.
Eg hef tvisvar átt viðræður
við hr. sjávarútvegsmálaráð—
herra Lúðvík Jósefsson um.
þetta mál og hef í bæði skiptin,
mætt skilningi og velvilja,Þætt>e
mér ekki ólíklegt að mál þetta
ætti styrka stoð fyrir . atbeinaí
ráðherrans þegar hann verður
var áhuga útgerðarmanna —-
og þeirra, sem að málum þess-
um vilja vinna fyrir land og
þjóð. —
Eg leyfi mér að beina þeini.
tilmælum til hr. forstjóra ein-
ustu samtaka skreiðarfram-
leiðenda, Samlagsins, að hanij
beiti sér fyrir að koma þeiml
tilraunum í framkvæmd, sem
umræðir í þessari grein. Sjálfu u
er eg reiðubúinn til að vinne<
að þessu þjóðnýta máli í sam-
ráði við hann, sem og veita:
hverja fyrirgreiðslu, er eg má,
eins lána og útvega teikningai
yfirbreiðslur og „vera með í
verki“. Vona eg að slíkt sam-
starf sem hér um ræðir meg>».
takast hið allra fyrsta.
Páll Oddgeirsson.
MJÓLKURÍSVÉLAR TIL SÓLU
Hlutafélagið ÍSBORG í Reykjavík mun nú í vor hafa til sölu mjólkurísvélar
af nýrri gerð, sem rutt hefur sér til rúms í Bandaríkjunum á skömmum tíma.
Til sölu munu verða 40 vélar og fyrirhugað að af þeim verði 25—30 seldar
i kaupstaði og kauptún utan Reykjavíkur og 10—15 í Reykjavík. Mun að-
‘eins einni vél ráðstafað á hvern stað, nema í stærstu kaupstaðina, þar sem
■ e. t. v. verða fleiri en ein vél.
| 15 vélar hafa þegar verið seldar á eftirfarandi staði utan Reykjavikur:
Ólafsvík
Flateyri
Suðureyri
Bolungarvík
Ísafjörður
Blönduós
Sauðárkrókur
Sigluf jörður
Ólafsfjörður
Akureyri
Raufarhöfn
Vestmannaey j ar
Keflavík (2 vélar)
Hafnarfjörður
og er þvi þýðingarlaust að senda unisóknir um kaup á vélum frá þessum
stöðum. En óráðstafaðar 10—15 vélum á aðra staði utan Reykjavikur, og er
hér með auglýst eftir kaupendum áð þeim. Jafnframt er auglýst eftii kaup^
endum- að nokkrum vélum í Reykjavík, sem óráðstafað er.
ÍSBORG H.F.
Austurstræti 12. — Reykjavík.
Sími 1.72.77.