Alþýðublaðið - 07.01.1958, Qupperneq 9

Þriðjudagur 7. janúar 1958
A 1 þ ý 5 u b 1 a 5 i 5
S
VELBATAUTVEGUR-
INN er svo umfangsmikil
atvinnugrein á íslandi nú
á tímum, að það verður
að teljast mikið merkisaf-
mæli fyrir stað eins og
Akranes, þegar hálf öld er
liðin frá því að farið var að
gera þar út vélbáta. Þetta
afmæli átti vélbátaútgerð
in á Akranesi á sl. ári, og
Bæjarblaðið þar af því
tilefni snúið sér til Júlíus-
ar Þórðarsonar, fram-
kvæmdastjóra og fengið
upplýsingar um upphaf
þessarar útgerðar hér, en
faðir hans var einmitt einn
brautryðjendanna.
— Hvað hét fyrsti vélbátur-
inn og hverjir áttu hann?
„Árið 1907 keyptu 5 ungir
menn fyrsta þilfarsvélbátinn til
Akraness. — Bátinn skírðu þeir
„FranV' og er það nafn tákn-
xænt með tilliti il .framhalds út-
gerðar og uppbyggingar á Akra-
nesi og víðar. — :Þessir menn
voru: Magnús Magnússon frá
Söndum, Ólafur Guðmundsson
frá Sunnuhvoli, Bjarni Ólafs-
son frá Litlateigi, Loftur Lofts-
son frá Aðalbóli og Þórður Ás-
mundsson frá Háteigi. — Allir
til heimilis á Akranesi.“
— Hvar var „Fram“ smíðað-
ur og hve stór var hann?
„Fram var smíðaður af Otta
Guðmundssyni skipasmið í
Reykjavík, föður þeirra Krist-
ins og Péturs, núverandi skipa-
skoðunarstjóra. Báturinn var
38 fet á lengd, 12Váfet á breidd.
og-5 fet á dýpt með 10 ha. 2
cylindra sterkbyggðrj vél. Bátn
um fylgdi eitt stórsegl, eitt akk
eri og 30 faðmar af keðju, enn-
fremur spil og' aukastykki, eins
og venja var að fylgdi. — Kaup'
verðið var kr. 8.000.00, sem
greiddist með þrem afborgun-
um, kr. 2 þús. við undirskrift
samningsins, kr. 2 þús. litlu síð
ar og loks kr. 4 þús. við afhend
ingu bátsins. „Svo vel útbúinn,
að hann fáist tryggður í þil-
skipaábyrgöaríélagi við Faxa-
flóa“, eins og skrifað stendur
í kaupsamningnum. —• Seljend
ur við samning voru þeir Þor-
■steinn Þorsteinsson kaupmaður
og Matthías Þórðarson skip-
stjóri, báðir til heimilis í Reykja
vík.“
— Hver var skipstjóri á þess-
um nýja bát?
„Bjarni Ólafsson var fyrsti
skipstjórinn, en Þórður Ás-
mundsson vélamaður á bátn-'
um. Vélstjóraprófið var í því
: fólgið, að fá tilsögn um gang
og meðferð vélarinnar í einni
ferð inn og út Hvalfjörð. •—
Meiri kröfur voru ekki gerðar
í upphafi vélbátaaldarinnar.
Allt gekk þó slysalítið. ,,Fra-m“
var álitinn góður og traustur
bátur og færði hann töluvert
verðmæti á land, á þess tíma
mælikvarða. Einnig var hann
hafður í „transporti" eins og
það var kallað og fólksflutn-
ingum milli Akraness og
Revkjavíkur.
Árið 1909 byggði félagið
„Fram“ viðleguskúr í Hólman-
um undir Vogastapa. — Efnið
í þennan skúr var fengið að láni
í Edinborgarverzlun á Alcra-
nesi og kostaði það kr. 445.82.
— Frá Hólmanum voru „Fram“
og aðrir bátar gerðir út á þorsk
netjavertíðum. — Skipshafn-
irnar báru aflann upp á klapp-
irnar og gerðu að honum þar
úti, en söltuðu síðan í stein-
byrgjum, sem þeir hlóðu þar.
— Leifar þeirra má enn sjá í
Hólmanum.
Mikla fiskiðju eða fiskveiði-
tækni var ekki um að ræða á
þessum tírna, ekki heldur rán-
yrkju. — Menn reyndu þó að
bjargast við það, sem handbært
var. —- Norskur maður að nafni
Matthías, átti einnig viðlegu-
skúr í Hólmanum. — Islending-
ar og Norömenn strengdu segl-
garn á milli skúranna og settu
opnar mjólkurdósir á endana,
töluðu svo saman í þenna „milli
ríkjasíma“, sem var ódýr og ein
faldur, en gerði þó gagn“.
— Þeir hafa verið hugkvæm-
ir og áræðnir, þessir ungu
menn.
„Já, og duglegir Qg areiðan-
legir voru þeir líka. —• „Fram“
var sem sagt greiddur seljend-
um að fullu við móttöku, en
peningalán fengiö hjá bónda í
nágrenni "Akraness, ásámt hjá
öðrum. — Þannig varð landbún
aðurinn til aðstoðar sjávarúíveg
inum í upphafi. TJm þetta segir
Ólafur B. Björnsson í Sögu
Akraness:
„Ekkert áttu þessir ungu
menn til, nema hugrekki sitt,
trúna á framtíðina, og að þeir
væru hér á réttri leið, að vinna
sjálfum sér, þorpi sínu og þjó'ð
nokkurt gagn. Engir þessara
manna voru þá myndugir, er
þeir réðust í þetta, og urðu því
feður þeirra, eða nánir venzla-
menn, að vera við samningana
riðnir fyrir þeirra hönd“.“
— Áttu þeir ekki „Fram“
lengi?
„Ekki allir. Árið 1911 verða
eigendaskipti að ,,Fram“, þann
ig að Loftur Loftsson og Þórð-
ur Ásmundsson kaupa hluti
hinna eigendanna. — Þessir fé-
íagar starfa síðan saman að út-
gerð, fiskverkun og verzlun. —-
Kaupa fleiri og stærri báta,
bvggja fiskverkunarstöðvar, ís-
hús, bæði á Akranesi og í Sand
gerði. Eftir 12 ára samstarf, eða
árið 1919 hættu þeir að reka
„Firmað Loftur Loftsson &
Þórður Ásmundsson, Akranesi
og Sandgerði11 og skipta eign-
um þannig að Loftur fær Sand-
g'erðiseignirnar, en Þórður
Akranesseigirnar í sinn hlut,
ásamt 4 vélbátum.
I Loftur hefur rekið fyrirmvnd
ar útgerð -og fiskverkun frá
Reykjavík og Suðurnesjum til
þessa dags frá því hann hvarf
héðan fráAkranesi. Sérstaklega
hefur hann lagt mikla rækt við
saltfiskverkun, enda hafa fáir
eins mikla reynslu og þekkingu
á því sviði útflutningsfram-
leiðslunnar og hann.
Um þetta leyti og síðar gerði
i Þórður út vélbáta í samlögum
Jmeð Jóni Sigurðssyni frá
^ Lambshúsum, Ármanni Hall-
, dórssyni frá Hofteigi o.fl. —
Bjarni Ólafsson skipstjóri, og
Þórður Ásmundsson áttu einnig
langt samstarf í útgerð og land
búnaði. Þéir, ásamt þeim Ólafi
B. Björnssyni og Níels Krist-
mannssyni, byggðu fyrsta vél-
frystihúsið á Akranesi árið 1928
og gerðu út línuveiðarana Ólaf
Bjarnason og Þormóð á tima-
bili“.
— Þetta hafa verið miklir
athafnamenn?
„Já, og í fleiru en útgerðar-
málum. Bjarni og Þórður voru
einnig miklir áhugamenn um
landbúnað. Þeir keyptu fyrsta
traktorinn til íslands. En hann
kom frá Ameríku með Gullfossi
árið 1918. Þeir áttu jörðina El-
ínarhöfða, sem liggur 5 km fyr-
ir ofan Akranes og hófu þar
erfitt brautryðjenda landbrot j
með þessari vél. í þessu sam-
bandi má einnig geta þess, að
Þórður Ásmundsson og Björn
Lárusson frá Ósi við Akranes,
voru hvatamenn og kaupendur
að fyrstu stórvirku skurðgröf-
unni, þótt hún lenti reyndar hjá
vélasjóði ríkisins, með sam-
komulagi við þá.
Fyrirtæki Þórðar Ásmunds-
sonar starfar hér enn, eins og
kunnugt er. — Það eru hluta-
félögin Ásmundur, sem er út-
gerðarfélag með 6 vélbáta: V.s.
Heimaskaga, Skipaskaga, Fiska
skaga, Ásmund, Fvlki og
Hrefnu. — Heimaskagi h.f., sem
er hraðfrystihús og Þórður Ás-
mundsson h.f., verzlun, og svo
tvær bújarðir, Elínarhöfða og
Innstivogur.
Með frjálsu framtaki og sam-
eiginlegu átaki sjómanna, verka
manna og sjálfseignarbænda,
hefur sjóndeildarhringurinn
víkkað til sjós og lands síðustu
50 árin. Það hefur margt á dag-
ana drifið. Margir frumherj-
anna eru horfnir af sjónarsvið-
inu, en orðstír gleymist eigi þótt
afbragðs kynslóð de-yi.
Bæjarblaðið,-
( ÍÞróttir
Teksl Recknagel að sigra í Lalhð!
. Á ANNAN í jólum var háð
stökkkeppni í Oberdorf í Þýzka
landi og sigraði hinn kunni
austur-þýzki stökkmaður _Hel-

muth Recknagel með miklum
yfirburðum, hann er nú af
mörgum álitinn hafa mesta sig-
urmöguleika á Heimsmeistara-
keppninni í Lathi í F'innlandi
í marzbyrjun.
Recknagel sigraði í stökk-
Hvaða
veru
Lávarðadeildin
Framhald af 7. síðu.
ÓEINING í VERKA-
MANNAFLOKKNUM.
Flestir fulltrúar Verkamanna
flokksins viðurkenna að deild-
in hafi nokkru hlutverki að
gegna sem endurskoðunardeild
frumvarpa, en allir eru sam-
mála um að óþolandi sé að deild
inni sé gefið vald til að tefja
lagafrumvörp verkamanna-
stjórnar í allt að 15 mánuði á
kjörtímabili.
Minnihluti innan Verka-
mannaflokksins er því f.ylgj-
andi að Lávarðadeildin verði
lögð niður með öllu, líkt og
Danir og Nýsjálendingar hafa
lagt niður efri deildina, svo
tryggður sé stjórnarmeirihluti
á öllu þinginu.
Flokkurinn er sammála um
þrjú atriði, 1) að sæti Lávarða-
deildarinnar séu ekki arfgeng,
2) að ekki sé kostið til hennar,
3) að hún hafi ekki vald til að
breyta lögum, sem samþvkkt
hafa verið í neðri málstofunni.
STEFNUYFIRLÝSING
NAUÐSYNLEG.
Það vandamál sem nú krefst
skjótrar úrlausnar er að styrkja
aðstöðu Verkamannaflokksins í
Lávarðadeildinni meðan hún
starfar á svipuðum grundvelli
og hingað til. Hinir 29 fulltrú-
ar Verkamannaflokksins í hópi
lávarða komast alls ekki yfir
það starf, sem inna þarf af
hendi við rannsókn þingmála.
Auk þess eru stjórnmálamenn
Verkamannaflokksns tregir að
taka sæti í deildinni vegna
þeirrar pólitísku og þjóðfélags-
legu skyldu, sem það leggur á
börn þeirra. Sú tillaga að menn
verði valdir til setu í deildinni
ævilangt leysir þennan vanda
að nokkru, einkum ef lávörð-
unum verður gert að skyldu að
mæta reglulega á þingfundum.
Verkamannaflokkurinn er nú
neyddur til að leggja fram á-
kveðnar tillögur í þessu máli,
tillögur, sem gjörbreyti formi
Lávarðadeildarinnar.
D. H.
mest séfSir!
í ÁRSSKÝRSLU KRR 1957
kom fram. að sá leikur, sem
mest var sóttur í 1. deildar
keppninni í knattspyrnu var úr
slitaleikurnn milli Fram og
Akraness, en leikur Akraness
og Akureyrar var næstmest
sóttur, en hér á eftir sést hvaö
leikirnir gáfu í aðra hönd.
Akureyri — Hafnarfj. 25 507
Akranes — Akureyri 33 566
Hafnarfjörður — Akran. 16 454
Fram — KR 11804
Valur — Akranes 20 636
Valur — Hafnarfjörður 9 685
Fram Akurevri 4 127
Fram — Valur 6 423
Fram — Hafnarfjörður 8 727
KR — Valur 6 712
Valur — Akureyri 7 364
KR — Akranes 17 502
KR — Hafnarfjörður 11 010
Fram — Akranes 56 771
KR — Akureyri 14 852
Alls komu inn 258 966
Thoroddsen
Framhald af 7. síðu.
Að vísu tókst heldur klaufa-
lega til með álagningu útsvara
í ár. Ég varð að beygja mig þar
íyrir landslögum, því miður, og
lækka heildarupphæð útsvar-
anna um nokkrar milljónir nið
ur í lögboðið hámark. En það
er ekki meira en alltaf getur
komið fyrir á stóru heimili.
Alþýðublað Hafnarfjarðar.
keppninni og hlaut 224 stig.
annar varð vestur-Þjóðverjinn
Max Bolkart með 211,5 stig og
þriðji Rússinn Koba Zakadse
með 210,0 stig, hann er af mörg'
um kallaður kraftstökkvarinn.
Skilyrði við keppnina voru
mjög góð og áhorfendur um 25
þúsund. Recknagel stökk 70 og
72 m og var í algjörum sér-
flokki eins og fyrr segir. Búss-
arnir voru einnig góðir, sérstak
lega þegar tekið er tiílit til þess
að þetta var þeirra fyrsta
keppni í snjó á þessum vetrí.
Bæði Sjamov og Kamenskai
voru óöruggir í niðurkoimumi
og það er enginn vafi á því, að
þeir verða að bæta sig ntikiö,
ef þeir ætla að veita Finnum
og Austur-Þóðverjum einhverja
keppni á Heimsmeistaramótinu
í Lathi.
Úrslit keppninnar:
Recknagel, AÞýzkal. 224 stig
Bolkart, V-Þýzkal. 211,5 stig
Zakadse, Rússl. 210,0 stig
Bulin, Tékkóslóvakíu 207 stig
Sjamov, Rússl. 205 stig
Kamenskai, Rússl. 204 stig
Flauger, A-Þýkal. 200 stig
Bykov, Rússl. 199,5 stig
Enn selur Guétn.
mel.
29. DESEMBER s.l. fór fram
innanfélagsmót í Sundhöllinni
og var keppt i 500 og 800 m
skriðsundi. Guðmundur Gísla-
son, ÍR, setti drengjamet á báð-
um vegalengdunum, 500 m
synti hann á 6:46,5 mín, 800 m
á 10:54,5 mín, sem hvorttveggja
er góður tími.
^Kosningaskrifsfofa Al-
þýðuflokksins í
í Hafnarfirði
s
s
s
s
s
s alþýðuflokkurinnS
S í Hafnarfirði hefuT opnað^
b kosningaskrifstöfu að Strand •
^ götu 32. -Er skrifstofan opin^
^ daglega. ^
$ Kjósendur Alþýðuflokksins^
^ cru bcð'nir að hafa samband^
• við skrifstofuna og gcfa all--
> ar þær upplýsingar, scm að^
^ gagni kunna að verða við^
^ undirbúning kosninganna. ^
S S
M.s. Lugarioss
Fer frá Reykjavík föstudag-
inn 10. þ. m. til
V estmannaey j a
ísafjarðar
Siglufjarðar
Akureyrar
Húsavíkur
Vörumóttaka á miðviku-
dag og fimmtudag.
H.f. Eimskipafélag
íslands.
í