Alþýðublaðið - 02.02.1958, Síða 6

6
AlþýðublaðiS
Sunnudagur 2. febr. 1958
MEÐ skógræktarlögunum frá
1907 var svo ákveðið, að skóg-
rækt s'kyidi h&fja „með þyí
markmiði að friða t)g bæta
skoga þá og skógaleilar, sem
énn eru hér á Jahdi, rækta nýj-
an skóg og leiðbeina lands-
mönnum í méðferð skógs og
gróðursetning.“ Árið 1909 var
sivo kveðið nánar á um meöierð
skóga, varnir gegn landskemmd
um og f'leira, og eru þau lög
eiginlega nánari tiJskipun um,
hversu vinna beri að skógræk-
armálunum og hversu skógeig-
endur skuli haga sér ri! þess
að forðast skógaskemmdir.
Þegar Ko'foed-Hansen hafði
tekið við störfum, héit hann á-
fram starfí Ghristians E. Flens-
börgs í öllum aðalatriðum um
hríð. Árið 1913 skrifar hann
grein í danskt skógræktartíma-
rít um starf sitt frá því að hann
tók við, og þar tekur hann fram
að upp fró þessu muni hætt að
verja meiri fjármunum til að
gera tiiraunir með erlendar
trjéplöntur. Hins vegar verði
allt kapp lagt á að friða birki-
skóga og skógaleifar. Ástæðan
ér, segir hann, a ðliinar erlendu
plöntur höfðu ýmist tekið litl-
um framförum eða kulnað út,
en friðun skóganna á Hallorms-
stað og Vöglum hafði gefið
mjög góða raun. Að vísu var
enn gróðursett lítils háttar af
erlendum trjám úr gróðrar-
stöðvunum, en þegar þær voru
S í HAUST var hálf öld $
ý liðin síðan íslenzku ^
ýskógræktarlögin voru ^
;sett, en sá atburður^
1 ^ markaði merkileg tíma- ^
i^mót. Hákon Bjarnason^
j ý hefur af því tilefni rit- ý
^ að ágæta bók um sögu \
■) og þróun skógræktar- ^
^ innar á íslandi, og er ^
grein ^
S
'í meðfylgjandi
(kaflar úr henni.
11
upp gengnar, árið 1922, hætti
sú gróðursetning af sjálfu sér.
Árið 1914 skall heimsstyrjöldin
fyrri á og um mörg ár var lítið
samiband við umheiminn. Eftir
stríðið komu miklir kreppu-
tímar og var leitazt við að spara
á öllum sviðum, og fóru skóg-
ræktarmálin ekki varhluta af
því.
Fram yfir 1930 snerist því
allt stanf skógræktar á íslandi
að friðun skógarleifa. Þrátt
fyrir lágar fjárveitingar og oft-
ast nær mjög daufar undirtekt-
ir landsmanna tókst Kofoed-
Hansen að friða og girða ýmis
skóglendi, sem annars hefðu
eyðst að mestu eða ö'ilu leyti. I
því sambandi nægir að minna á
friðún Þórsmerkur og Ásbyrg-
is. Báðir þessir staðir væru nú
aðeins svipur hjá sjón, ef þeir
væru enn ógirtir.
Árið 1928 voru skcgræktar-
lögin frá 1907 endurskoðuð og
þeim var nokkuð breytt í sam-
ræmi við breytta tíma. Meðal
annars var þá fariö að sá birki-
fræi í skóglaust lanci eftir að-
ferð, sem Kofoed-Hansen fann
upp og gafst vel. Sú áðferð er
víða notuð enn, að vísu nokkuð
breytt frá því, sem hún var í
upphafi.
Á árunum frá 1920 og til
1935 fluttu ýmsir einn alls kon-
ar trjáplön-tur í garða, en með
misjcfnum árangri. Þó kom fyr
ir að einstöku sendingar reynd
ust vel, einkum þær, er komu
úr norskum gróðrarstöðvum,
því að Norðmenn höfðu aflað
fræs frá Alaska og ýmsum öðr-
um stöðum vestan haís á þess-
uim árum. Sú reynsla hafði
samt é'kki almenna bvðinsu fvr
ir skógræktina, en hún benti þó
til þess, sem unnt varð að gera
síðar. Þá vildi það einnig til á
þessum árum, og þó einkum er
líða tók að 1930, að ýmsar barr
plöntur í stöðvunum á Þing-
velli, við Grund, á Hallorms-
*tað og jafnvel við Rauðavatn
fóru að herða vöxtinn og rétta
úr kútnum. *
Þetta tvennt varð til þess að
marsir urðu óánægðir með
stefnuna í skógræktarmáiun-
um, og varðþað ekki hvað sízt
til þess, að Skógræktarfélag ís-
lands var stofnað á Þingvelli á
1000 ára afmæli alþingis. Mun
það ekki hafa verið nein tilvilj
un, að einn aðalhvatamaðurin’'
áð stofnun þess Var Sigurður
Sigurðsson. sem þá var crðinr
búnaðarmálastjóri. En Skóg
ræktarfélag íslands mátti
mjög lítils fyrstu. á.rin eftir
stofnunina, svo að starf þes
breytti litlu um nokkur ár.
Bro.u,greni i Mirkinni á Haliormsstað. Ljcsm. G. Rúnar.
næmi. Síðar tókst að útvega
fræ og plöntur frá mörgum
öðrum stöðum heims, þar sem
veðurfar er líkt og hér á landi,
og því starfi er haldið áfram
enn.
Samtímis innflutningi fras
hrfur þurfit að stækka gróðrar-
stöðvarnar mjög og koma nýj-
um stöðvum á fót. M- gin-tarf
skógræktarinnar á undanförn-
um tuttugu árum hefur því
beinzt að þessu tvennu, Friðun
skóglenda hafur orðið að s'tja
meira á hakanum en skyldi, og
sama gildir um grisjun og hirð
ingu hinna friðuðu skóglenda.
En fjárhagurinn hefur ekki
leyf-t að unnt v"~ri að sinna
h'æ—’ti—>(jgía til h'ítar.
urinn af henni, en hins vegar
er ræktun hinna erlendu trjá-
tegunda. Sá þáttur skiptisf af
sjálfu sér í tvo, hinn fyrri er
arangur af gróðursetningunni á
tímabilinu frá 1899 til 1913, en
sá síðari er árangurinn af því,
sem gert hefur verið eftir 1935.
Friöun gamalla skógarleiiá
hefur yfirleitt borið góðan ár-
angur. Landið væri sýnu fátæk
ara, ef enn væri Iágvaxið og
bitið kjarr á Hallormsstað og
Vöglum og skógur væri horf-
inn úr Þórsmörk og Ásbyrgi.
Svo hefði áreiðanlega farið, ef
Hrörnar þöll — og mál er að linni. Ljósm.: Þ. Jósepsson.
Árið 1933 má að noKkru telj:.
tímamót í sögu skógræktarinn-
ár á íslandi sakir þess, að þt
keypti Guttormur Páisson eit. -
pund af síbirísku lerkifræi, ætt
uðu frá Arkangelsk, og sáði því
í gróðrarstöðina á Hallorms-
s'tao. Upp af því komu up 8000
plöntur, sem flestar voru gróð-
ursettar á Hallormsstað á ár-
unum 1937—1939, en nokkuð
af þeim fór til annarra staða.
Mtir 1935 var farið að huga
að inntflutningi erlendra trjáa á
nýjan leik, en því starfi miðaði
mjög hægt í fyrstu, og síðari
heimsstyrjöldin tók nærri fyr-
ir innflutning fræs og plantna
um nokkur ár. Fyrst voru trjá-
plöntur sóttar til Norður-Nor-
egs, og voru það helzt amerísk-
i ar trjáplöntur, sem urðu fyrir
valinu. Þær voru af fræi, sem
Vestlandets Forstlige Forsöks-
stasjon í Bergen hafði útvegað
vestan hafs. Samtímis var reynt
að útvega fræ beint frá Alaska,
en það tók mörg áðr áður en
slíkt tækist svo að nokkru

^umascoöum í FijOishnS. Ljósm. tl. Jónsson.
Tvennt hsfur einkum valdið
því, að skógræktarmálunum
hefur þokað nokkuð áleiðis hin
stanf Skógraktarfélags íslansd
síðari ár. Annars vegar er það
og hinna mörgu háraðsskóg-
ræktanfélaga, en á hinn bóginn
aukinn skiiningur ýmissa ráða-
manna þjóðfélagsins. Samfara
vaxandi starfi í .sambandi við
skógrækt hefur skógræktaríög-
unu -i verið breytt tvívegis, í
fyrra sinnið árið 1940, en hið
síðara árið 1955.
rr:' •>* - a vfírlitið um
skógræktarstarfsemina áem
ljosast er eðiilegast að gr ina
það í tvennt. Annars vegar er
friðun birkiskóganna og árang-
íriðunar hefði ekki notið á bess
um stöðum um nokkra tugi
ára. Hæsta birkitré á Vöglum
er nú röskur 1 metir á hæð,
en fjöldi trjáa í Vaglaskógi,
Hallormstaðaskógi og Bæjar-
staðaskógi er á milli 10 og 12
metrar. Mörg hinna hærri trjáa
ru u.ng og fremur grönn, og
hafa bau vaxið upp eftir að
friðunar fór að njóta. Slík tré
eiga enn eftir að hækka, en
ekki er unnt að segja hve mik-
ið bað geti orðið. Mælingar í
Vaglaskógi hafa sýnt að viðar-
vöxturinn getur víða numið 2,5
teningsmetrum á hektara lands
á ári og sums staðar meiru. En
skilyrði fyrir því er, að grisj-
un og hirðing sé góð. Sé kjarr
og skógur ekki grisjað, dregur
fljótt úr vexti, og hann getur