Alþýðublaðið - 01.02.1958, Síða 6

A1 þ ý 8 n b 1 a 8 i 8
Laugardagur 1. febr. 1958
\
s
s
s
s
s
s
s
s
S
s
s
V
l
t
r
*
k
&
I
V
w
■V-
y.:
%
s
s
s.
Islenzk og erlend úrvalsljóð:
Viðbúnaður
eftir Guðmund inga.
SLÁIÐ fram úr í dag, því að heyskap er hætt.
Gefið hrífum og orfum sinn frið.
En í kringum mín hús verði hreinsað og bætt
vegna hennar, sem búizt er við.
Gerið laglega braut, hreinsið lausmjöl og grjót,
svo að leiðin sé augunum þekk,
og hún steyti hér ekki við steini þann fót,
er um strætin í borginni gekk.
Geríð frítt, gerið breitt þetta heimreiðarhlið,
til þess hún fari brosleit þar inn.
Lagið grjótið í stéttunum gaflana við,
að hún gangi þar auðnuveg sinn.
Burstið veggi og þak, hreinsið vel sérhvern stað
og úr varpanum allt, sem er laust,
til þess kveðjan sé góð, er hún kemur í hlað,
--------ef hún kemur þá úokkuð í haust.
ANATOLE SHUB -
ÞRIÐJA GREIN
1.
( BréfakassSnn )
Blöskrunarefnl
ÉG HITTI góðan vin á götu
og barst talið að kosningunum
nýafstöðnu. Hann hafði ýmis-
legt um þær að segja, eins og
gengur. En eitt var þó öllu ofar
í.huga hans. Það gekk fram af
honum, er hann hugsaði um þá
staðreynd, að alþýðfólk skeytti
ekki um að fylkja sér um Al-
þýðuflokkinn. Sagði hann, að
það væri ömurlegt til þess að
vita, hve m;kill væri vanþroski
kjósenda, allt of margra. Það
kæmi m.a. fram í því, að á síð-
ustu áratugum hefði Albvðu-
flokkuriiín átt írumkvæði að
og barizt fvrir svo að segja öll-
um mannréttinda- og kjara-
bótamálum alþýðunnar, og þá
fyrst og fremst þurft að berjast
við Sjálfstæðisflokkinn, sem
oftast hefur risið þar öndverð-
ur gegn öllum slíkum málum.
En staðreynd þessara kosn-
inga sýnir það, að Sjálfstæðis-
flokkurinn vinnur sigra með
aðstoð alþýðunnar, en Alþýðu-
flokkurinn tapar fylgi. Er ekki
slíkt blöskrunarefni? Eru menn
að hætta að hugsa? Ganga
blekkingarnar nú betur í fólk-
ið en áður?
Þannig mælti minn gamli
vinur. En hyað segið þið?
Jón Guðmundsson.
Verfcamenn undsr
áðsfjórn
bókin, sem Alþýðublaðið er nú að
birta einn athyglisverðasta kaflann úr
fæsf í öllum bókaverzlunum
Verð aðeins 25 krónur.
I ngélf sútgáfan.
AF ÞVÍ AÐ stjórnarvöld
Ungverjalands, Rúmeníu og
Búlgaríu voru í bandalagi við
möndulveldin í síðari heims-
stjTjöldinni, skipuðu hernáms-
yfirvöld ráðstjórnarinnar fyrir
um öll meiriháttar mál þar
fyrsta árið eftir stríðið. í Rúm- j
eníu valdbauð Andrei Visjinski,
varautanríkismálaráðherra ráð-
stjórnarinnar, stjórn „föður-
landsfylkingarinnar“ með að- i
ild kommúnista, enda þótt
flokkur þeirra hefði áður verið
svo til alveg áhrifalaus þar. Á
Ungverjalandi kúgaði fulltrúi
ráðstjórnarinnar, Kliment Voro
sjilov, smábændaflokkinn til
þess að taka kommúnisla með
sér í stjórn, enda þótt hann
hefði fengið 57% allra greiddra
atkvæða í nýafstöðnum frjáls-
um kosningum. í Bú’garíu
flæmdi ráðstjórnin lýðræðis-
sinnann G. M. Dimitrov strax
úr trúnaðarstoðu aðalaritara
hjá , búnaðarsambandinu“; og
er komið var fram á sumar
1946 sátu þegar 35 af 80 mið-
stjórnarmönnum þess (og 15
m iðst j órnarmenn sósíalista-
flokksins) í fangelsum eða
fangabúðum.
Með því að tryggja komm-
únistum ráðuneyti innanríkis-
mlála og dómsmála í þessum
löndum gerðu hernámsyfirvöld
ráðstjórnarinnar þeim unnt að
brjóta meirihluta lýðræðis-
fokkanna hægt og hægt á bak
i aftur. Á Ungverjalandj linnti|
ekki handtökum meðál forustu j
manna smábændaf okksins |
1946: og í febrúar 1947 gerðu
lögr°vlusveitir ráðstjórnannn-
ar s°r- h°°gt um. hönd r-r'odu
Trn-raoz. aðalríts->-a o« rit-
| stjóra floVksins, og höfðu hann
i á bnntt með sér.
! Síharðnandi barátta var
I einnig háð á Ungverjalandi
' g°sn sósíalistum os íorustu-
mönnum verkalýðsfélaganna.
Cihsf’1"s P°ver aðalri+"r: 'r'rka
lýðss°<m-handsins og vi^-vkannd
ur forustumaður sósíaldemó-
krata. hafði síðustu st~íð"árin
setið í fangabúðum nazista í
Manth°us°n. Þegar i'a-”1 ■''arð
fríiá’s. komst hann að raun um
að h°r-áms1ið ráðst'iúr-'u'inu°r
hafði ,’*i1okað marsa f,"r: fé-
laga hans fró öllum
pf ct.i"rnu-iá]um af birf nð b°ir
hrf*’1 —"rið trú~’"*',r—onri
vurVpiý^félaganna fv>'ir stvrj-
öldina. Kosningar í verk=mi<5iu
ráð, s°m lokið hafði með mikl-
um ósigri kommúmsta voru
lýstar ógildar, og sósíaldemó-
kratar kúgaðir til þess að =kipta
forustnnni í verkalýðssamband
inu til helminga mi1!! =ín og
kommúnista. Peyer beittj sér
gegn því samkomulaei ' n mið
stjóm sósíaldemókratafoVks-
ins fé'lst á það. Peyer v=rð inn-
an skamms að flýja land fyrir
lögmrfu kommúnista.
Meðal sósíaldemókrata voru,
er hér var komið, tveir hópar
—annar (undir forus+u drnads
Szakastis, Georgs Marosans og
Zoltans Horvaths) hl-mntur
sameiningu við kommún:sta,
hinn (undir forustu Önn'i Ket-
hlys o° Antals Ba°s) and-únur
henni. í febrúar 1948 Vröfðust
kommúnistar þess, að Anna
Kethly og Antal Ban v=°ru rek-
in úr sósíaldemókrataflokkn-
um; og í júní sama ár hirtu
þeir leifar flokksins, sefti þá
sameinuðust kommúnistum í
nýjum, svoköl-luðum „verka-
mannaflokki“ Ungverjalands.
Sú sameining fór, að því er
kommúnistinn Matyas Rakosi
sagði, fram „á grundvelli lenin-
ismans-stalinismans“. Um sama
leyti, eða dagana 6.-7. júní,
"voru 200 sósíaldemókratar og
4000 trúnaðarmenn verkalýðs-
félaganna handteknir, þar á
meðal Anna Kethly og Antal
Ban, Josef Buehler, ritari sósí-
aldemókrataflokksins,. Agoston
Valentine, áður dómsmálaráð-
herra, Odon Kishazi, forseti
verkalýðssambandsins, og Mik-
los Vas, ritari þess. Árið 1952
voru þeir Szakasits, Marosan og
HorvatJh, ,.sameiningarmenn-
irnir“ meðal sósíaldemókrata,
svo sjálfir teknir fastir. Þetta
var það, sem Rakosi kallaði
„pylsuskurðaraðferðina“ við
andstæðinga kommúni.sta.
1.
Thomas G. Masaryk var enn
forseti Tékkóslóvakíu (1918-—
1935), er heimsskeppan gekk
yfir. Atvinnulíf landsins, sem
var vel skipulagt, og félagsleg-
ar stofnanir þess, sem voru á
samvinnugrundvelli, stóðu af
sér storma hennar. Arið 1936
var meira en tíundi hluti tékk-
nesku þjóðarinnar í samvinnu-
félögum og hér um bil sjöundi
hluti — 2,2 milljónir — í verka
lýðsfélögum. Tveir öflugir og
róttækir lýðrp°ðisflokkav höfðu
forustuna í stærstu verkalýös-
og sam'vinnufélögunum: 'sósíal-
demókrataflokkurinn, flokkur
verkalýðsins í bæjunum, sem
var stofnáður 1876 og hafði
lengi verið í alþjóðasambandi
sósíaldem.ókrata, og þjóðlegi
sósíaliBtafíokkurinn, sem hafði
fylgi meðal fleiri stétta, enda
ekki marxistískur ;leiðtogi hans
var Eduard Benes. efíirmaður
Masaryks. H’ð sósíaldem.ókrat-
fska ••.'•'••kaTýðssamha nd, sem
var stærsta vprkalýðssamband
landsins. taldi 685 000, hin sósí-
aldemókratísku samvinnufélög
400 000 verkamenn innan sinna
vébanda. Bókasöfn bei”ra ]æVn
ingastofur og íbróttafélög voru
snar þáttur í lífi svo til sér-
hverrar tékkneskrar fjöJskyldu.
Stefna lýðveldisins í fé'ags-
rrálum var frá upphafi rdttæk.
Átta stunda vinnudagur og
samningsréttur verkalýðsfé'ag-
anna var viðurkenndur 1918, og
lög um lágmgrkslaun, eftrilit
m°ð verksmiðium, orlof ineð
fullum launum. fjölskyidu-
styrki, slysatrvrgingu, sjúkra-
tryggingu o« ellilaun voru sett
á árunum 1920—1930. Atvinnu-
leysistrvggingu var stjórnað af
verkalýðsfélögunum með að-
stoð ríkisvaldsins; hver verka-
maður átti rétt á atvinnuleysis-
styrk.í hálft ár. Meðan heims-
kreppan stóð sem hæst var ein
milljón atvinnuleysingja í
landinu; en 1938 hafði heim-
ingur þeirra fengið atvinnu á
ný. Við slík skilyrði stjórnar-
farslegs lýðr-r'ðis og félagslegs
jafnvægis var tékkneski komm-
únistaflokkurinn áhrifalítili.
manna og raunar allrar tékk-
nésku þjóðarinnar varð ger-
breyting, þegar Hitler fékk
Súdetáhéruðin (í októher 1938)
og sölsaði síðan undir sig alla
Tékkóslóvakáu (í marz 1939).
Beiskja endurminningarinnar
um afstöðu franskra og brezkrá
stjórnarvalda í Múnchen þá
varð síðar mikið vatn á myliu
kommúnista: Fundurinn í
Múnchen, gömul samúð með
Rússlandi, sigrar rauða hersins
í stríðinu og stuðningur ráð-
stjórnarinnar við samsteypu-
stjórn „þjóðfylkingarinnar“
efíir stríðið — allt varð þetta til
þses að gefa tékkneska komm-
únistaflokknum byr undir b'áða
vængi. Kpmmúnistinn Antonjn
Zapotocky varð forseti hins
nýja ,.einingarsambands“ verka
lýðsifélaganna eftir stríðið, sem
í fyrstu krafðist bæði kaup-
hækkunar og aukins félagslegs
öryggis. Kommúnistaflokkuf-
inn átti einnig frumkvæði að
því, að reka 2 milljónir Þjóð-
verja úr Súdetáhéruðunum. Ár-
angurinn af þessu öllu varð sá,
að hann fékk 38%, allra
greiddra atkvæða í kosningun-
um í maí 1946 — hæstu hlut-
fallstölu, sem nokkur kommún-
istaflokkur hefur fengið í frjáls
um kosningum.
Stjórn „þjóðfvlkingarinnar“
var skipuð þ.jóðiegum sósíalist-
um Benesar forseta, kommún-
istum, sósíaldemókrötum, Jýð-
ræðissinnum Slóvakíu og al-
þýðuflokksmönnum (kaþólsk-
um). Gottwald var forsætisráð-
h°rra. en flokkslevsiniinn Jan
Masarvk, sonur fvrsti forsríans,
ut anr í kis mál ará ðh err a. Komm -
únistar fóru með páðunevti inn
anríkismála, unplvsingamála,
landbúnaðarmála og fíá''mála.
r,'>4t.""'!d talaði um „friðsam-
leva bróun sósíalis'-nan=“, og
kommúnista spáðu bví, að
flokkur þeirra vnni hreinan
meiri'hluta í kosninsum sem
fram áttu að fara vorið 1948.
En bqustið 1947 tók flokkur-
inn að búa sig undir valdatöku
án bess aö bíða kosninga. í sept
pm!b°r bað ár urðu ko"'múnist-
ar í Ohnútz uppmsir að bví, að
hafa sent spreneiur í pósti
bær vera ilmvötn) tii
Jans Masaryks utanrfk-'smála-
•Há»b°rra og tv°"c<ii fo”us(u-
ranna bjóðlega sósíabstoflokks
ins. Peters Zenkls varaforseta
og Prkons Drtiriú dómsmálaráð
herra. Lögreglan, sem var úntí-
ir stjórn kommúnista, revndi að
levna bióðina þessu tiltmki; en
rannsókn, sem dómsmálaráðu-
ne"tið fyrirskipaði, fletti ofan
af því.
4.
Það var einnig í september
1947, sem Zdenek Fierlinger
form.aður sósíald°mókrata-
fíokksins eftir stríðið, boðaði
rJánari samvinnu flokks síns við
kommúnista en verið hefði.';')
3.
En á lífi tékkneskra verka-
*) í endurminningum sínum,
sem birtust 1949, viðurkenndi
viprlinger, að hann hefði lxeitiS
bví austur í Moskvu 1942, er
hann var sendiherra Tékkósló-
vakíu þar, að sameina sósialde-
' *"i'r*'ta og korrmimtsjX-p.
En flokksþing sósíaldemókrata
í Brno í nóvember felldi Fier-
linger frá formennsku í flokkn:
Framhald á 8. síðu.