Alþýðublaðið - 02.04.1958, Qupperneq 6

6
AlþýSoblaSlB
Miðvikudagiir 2. apríl 1958.
Rœtt við hóndann og heimshorgarann í Gljúfrasteini -
i f?ti
i
SVALT er og bjart uni að
lítast þegar stigið er út úr bif-
reiðinni á hlaðvarpann að
Gljúfrasteini. Fannir í Esjunni,
kaldranagrátt heiði yfir; snörp
norðanátt þar sem vindur náði
sér á leiðinni upp í Mosfelis-
dalinn en lygnt þarna á hlað-
inu.
Fáa þekki ég nú sem kunna
að taka gestum. af siíkum inni-
leik sem þau Gljú'frasteinshjón.
Látlaus kveðja húsmóðurinnar,
frú Auðar, alúðarbros og hiýtt
handtak Halldórs húsbónda
veldur því að mér mundi eðli-
Jegra að reikna leiðina úr borg-
inni þangað upp eftir í lestar-
gangsstundum að gömium sið
.mér alltaf er ég sé hann standa
á hiaðinu að einmitt þetta virð-
ingarheiti mundi honum vel
særna, — og það eins þótt ég
viti að hann er snauður af bú-
fénaði. Það er áreiðanlege eng-
in hending að frægasti afreks-
maður hugsunar og orðs sem nú
er uppi með þjóðinm skuli vera
af bændum kominn og bera svo
greinilega aldagamait aðals-
mierki þeirra í svip og fram-
komu er hann tekur að reskj-
ast.
— Jú, það er ákaflega gott að
vera kominn heim aftur, segir
Halldór Kiljan Laxness, þegar
við erum setztir að am stund
uppi í vinnustofu hans. Gott að
Halldór Kiljan Laxness í stofunni á Gljúfrasteini.
en eftir bifreiðaspani. 1 æsku
'heyrði ég Laxnessheimilið ann-
álað fyrir gestrisni, og nú, þeg-
ar mér er boðið til stofu í
Gljúfrasteini, þykist ég þess
fullviss að þannig hafi og gest-
um verið tekið þar í tíð for-
eldra Halldórs. Um leið dettur
mér í hug að fá orð muni slík-
ur samnefnari alls þess sem
sannast er og bezt í menningu
hugarfarSins sem gamla, ís-
lenzka virðingarheitið ,,bænda-
'höfðingi“. Þótt húsbóndinn að
Gljúfrasteini sé víðförlasti og
fjölgáfaðasti heimsborgari sem
ísland hefur aJið síðan öid fyrri
kynslóðar þeirra lauk þegar
sviptivindur hvolfdi farinu und
ir Birni Jórsalafara í Hvalfirði,
og frægastur íslendingur annai
en Snorri í Reykholti, finnst
geta tekið aftur til starfa eftir
því sem næst árlanga hvíld. —
Kominn heim, — það er nú svo
einkennilegt að ég er víst ekki
að öllu leyti kominn heim enn.
Það kemur nefnilega oít fyrir
þegar ég losa svefnmn á nótt-
unni, að þá finn ég mig stadd-
an á Austurlöndum; hugurinn
virðist dveljast þar enn öðrum
þætti . . .
Sem snöggvast berst talið að
draumförum manna og svefn-
lífi. Ég hef aldrei viljað taka
mark á draumum mínum, segir
Laxness, og fyrir bragðið man
ég ef til vill ekki það, sem íyrir
mig ber í svefni, eins glöggt og
þeir, sem þroska með sér þann
hæfileika. Engu að síður getur
svefnlíif manns verið auðugt og
haft sín óbeinu áhrif, — og
sem sagt, þegar ég losa svefn-
inn verð ég þess var að hug-
urinn hefur orðið síðbúinn að
austan, enda var þar mörgu
merkilegu að kynnast.
Laxness kveðst hafa nýja
skáld-sögu í undirbúningi. Ekki
þó um íslenzku mormónana í
Utah eins og flogið hafði fyrir
í fréttum að vestan. En urn
íslenzkt efni. Einnig kveðst
hann þurfa að skrifa nokkrar
greinar. Starfsnæðið mætti
vera betra; þótt Gljúfrasteinn
sé spottakorn frá borginni og
varla á alfaraleið er þar gest-
kvæmt og oft verður Laxness
að bregða sér til borgarinnar
ýmissa erinda og það tekur
sinn tíma. Ég spyr hann hvern
ig honum lítist horfa við hér
heima eftir að hafa gist millj-
ónaríki £ vestri og austri.
— Er ekki allt hérna í stak-
asta lagi? segir hann. Raunar
er ég svo nýkominn heim að
mér hefur ekki unnizt tímj til
að gefa því gaum sem skyldi.
En ég sé ekki annað en hér sé
allt í bezta lagi. Lífskjör al-
mennings eru betri hér en jafn-
vei £ Bandaríkjunum, hvergi
eins vel og mikið byggt og aIl-
flestir hafa meira en nóg að
bíta og brenna og margir of
fjár að því er virðist. Það væri
þá kannski helzt sums staðar í
sveitum að kjör manna erú
krappari. Annars ferðast menn
um allt og nóg er flutt inn, og
einhvern veginn eru alltaf ráð
með gjaldeyri .Reyndar veit ég
ekki hvernig það er að flytja
inn svona mikið af erlendu
vinnuafli; manna fiskiskipin að
miklu leyti útlendingum, flytja
inn útlent vinnufólk, og greiða
þetta vinnuáfl að miklu leyti í
erlendum gjaldeyri Ég er ekki
viss um að það fyrirkomulag
þekkist yrfirleitt annars staðar
en hér að greiða innflutt vinnu
afl í erlendum gjaldeyri, — en
hvað á að gera þegar innlent
vinnuafl skortir og það erlenda
fæst ekki með öðru raóti, nú,
— og þetta gengur allt v'el, Af
hverju eru menn þá að kvarta
og hverjum andskotanum eru
menn alltaf að kvíða? Ég veit
það ekki. Kannski það sé kvíð-
inn fyrir því að fá yfir sig kjarn
orkusprengju, sem brýzt þannig
út. Það skyldi ekki vera . . .
Ég þykist ekk£ viss um að a1--
menningUr þori að mana fram
þann ótta með sér; það kvíða-
efni muni nærtækara að þessí
i mikla og almenn.j veimegun
endist ekki, fólk geti ekki sætt
sig við þá tilhugsun að verða
aftur að búa við kröpp kjör.
I — Fólk sættir sig ekki við
I það eftir þetta. Það kemur ekki
| til. Annars virðist þessi kviði
einkennandi fyrir þjóðir, sem
búa við auð og allsnægtir og
hafa gert það um skeio. Hans
gætir til dæmis mjóg í Banda-
| ríkjunum. En á Austurlöndum,
I þar sem þjóðirnar eru að brjóta
sér leið frá hungri og skorti og
hverskyns áþján til vaxandi vel
megunar og aukins sjálfstæðis,
þar þekkist ekki þessi kvíði.
Þar er almenningur bjartsýnn
Loffur Guðmundsson ræðir við
og vongóður. Tij dæmis í Kína,
þsir sem menn eru nú að sigrast
á hungurvofunni. Og á Jnd-
landi . . . Á þessum löndum
er viðhorfið til framtíðarinnar
allt annað en hér á Vesturlönd-
um..
Verður sósíalisminn annar í
framkvæmd austur þar en við
höfum fregnir af honum úr ná-
lægari löndum? verður mér að
spyrja.
— Það er ekki hægt að tala
um eiginlegan sósíalisma á
indlandi nema í einu ríki. En í
Kína, jú, og þar eru að gerast
stórkostlegir hlutir. Þar kemst
maður ekki hjá þvi áð verða
fyrir sterkum áhrifum. Þar er
tugmilljónaþjóð í sókn á öllum
sviðum og fólkið er djarft og
kátt og frjálslegt.
Og terrors í rússneskri mynd
gætir þar ekki við framkvæmd
sósíalismans? spyr ég.
— Fólk virðisí frjálst að öllu
nema ef menn fara beinlínis að i
Halldór Kiljan Laxness.
drápu ekki auðmenn- landsins
eða sviptu stóreignamenn. öllu
sínu bótalaust. Þeir keyptu
af þeim eignirnar, greiða
þeim árlega of fjár fyrir.
— Þessir menn hafa þvi
of fjár undir höndum. en geta
bara ekkert gert við það, ekki
eytt því í neitt nema sjálía 'sig
og sína og lifað í vellystihgum.
Eða þá keypt fyrir bað ríkis-
skuldabréf. Þannig rennur svo
auður þeirra fyrr eða síðar aft-
ur til ríkisins. Raunar munu
nokkrir kínverskir auðmenn.
hafa flúið land eða veriðfelldir í
byltingarátökunum, en ýfirieitt
herfur ríkið keypt upp eignir
auðmanna.
En kommúnistíski kenninga-
áróðurinn, —- hvernig er með
hann austur þar?
— Hans mun hafa gætt þar
mjög fyrst, en nú hefur tals-
vert verið dregið úr horium að
því er virðist.
Ég spyr Laxness hverju það
Hús skáldsins — Gljúfrasteinn.
vinna gegn stjórninni þá eru muni sæta fyrst og fremsfc er
þeir eflaust teknir til afhugun- sósíalisminn verður frjálsari i
ar. Og það er athygl.isVert aö framkvæmd þar eystra en í Evr
kínversku kommúnistarnir i ópu.
Framkvæfndastjðri óskast
Landssamband iðnaðarmanna óskar að ráða fram-
kvæmdastjóra, er iafnframí só rítstióri tímariís
iðnaðarmanna. — Umsóknir með upplýsingum um
nrenntun og fyrri störf, sendist skrifstofu sam-
bandsins, Laufásvegi 8, Reykjáviík, eigi síðar en
25. apríi næstkomandi.
Halldór Kiljan Laxness og Bach.