Forvitin rauð - 01.05.1975, Page 16

að nýta vinnukraft þess til hins ýtrasta
enda lagðist siBfræSi mótmælendatrúarinnar
eindregið gegn öllum skemmtunum og dansi,
sem áður hafði tíðkast. Karlmenn, börn og
gamalmenni urðu að taka til hendinni við
tóskapinn en konurnar mest og oft gátu þær
ekki sofið £ rökkrinu með hinu fólkinu heldur
þurftu þær að sitja uppi til að ljúka ákvæð-
isverkinu, sem þeim var ætlað. Prjónaversl-
unin stóð í rúmar tvær aldir og undir lokin
þegar ljóst var að þessi fjandi borgaði sig
alls ekki og eins gott var að gefa fólkinu
fr£ þá kom upp £ mönnum gamli púritanisminn,
að ekki hefði það góð áhrif á kvenfólkið að
liggja bara og hafa ekki annað að gera heldur
en að sofa og verða þannig letinni og laus-
unginni að bráð. Siðfræði mótmælenda var
hins vegar ekki sprottin af vandlætingu á
kaþólskum siðum, þótt það væri látið heita svo,
heldur var þetta útsmoginn áróður til að fá
fólk til að sætta sig við ómanneskjulegar starfs-
aðstæður komandi iðnvæðingar.
A 18. öld flytjast hingað rokkar og aðrar
tóvinnuvélar og einnig fyrstu vefstólar eins
og við þekkjum þá. Ahugasamir bændur og at-
hafnamenn vildu koma upp heimilisiðnaði og
sendu menn út til að kanna þar aðstæður en nú
var þetta orðið allt of seint og nágrannaþjóð-
ir okkar sem óðast að válvæða sinn heimilis-
iðnað. Afleiðing þessara kynningarferða varð
þó sú, að bændur sáu eingöngu karia við vefn-
að, sem var þá löngu orðin iðngrein og stund-
aður sem sl£kur. lað voru þv£ karlarnir,
sem tóku til við nýja vefstólinn og hvfldu
okkur frá stritinu að mestu þangað til hætt
var að vefa til heimilisþarfa, þá voru vef-
stólarnir afhentir kvenfólkinu og húsmæðra-
skólunum aftur.
Þriðja iðnaðarstigið hefst svo með ullar-
verksmiðjunum. Ullin okkar er ekki kynbætt
og reyndar illa fallin til vélavinnslu.
Hins vegar er hún mjög sérstæð og skemmtileg
til að prjóna úr. í verksmiðjunum eru kjör
kvenna s£st betri en gerist og gengur £
öðrum iðnaði. Karlmenn sitja þar að stjórn-
un og verkstjórastörfum og konum er aðeins
greiddur venjulegur taxti þótt þær vinni
ábyrgðarmikil störf eins og að rekja f vef
ellegar breyta grófsniðnum prjónadúk £
seljanlegar flfkur. t>að má segja um ullar-
verksmiðjumar og prjónastofurnar, að fáran-
lega lftil áhersla hefur verið lögð á alla
hönnun og aðferðir til að útvega munstur
ekki til fyrirmyndar. Ullarverksmiðjurnar
hafa þegar þær leita fanga innanlands haldið
hugmyndasamkeppni þar sem þær tileinka sér
alla innsenda muni og engar höfundargreiðslur
koma fyrir munstur né snið. Verðlaun, sem
veitt eru £ samkeppni ber aldrei að lfta á
sem höfundargreiðslu, um slfkt verður alltaf
að semja sérstaklega. Réttur einstaklinga
á hugmyndum sfnum er lögfestur og sama
hvort um er að ræða faglærða manneskju eða
ófaglærða.
Ekkert ullarvörufyrirtæki hefur nú £ þjón-
ustu sinni lærðan hönnuð og sökum þeirrar
vanrækslu gæti svo farið að við misstum
þennan mikilvæga þátt framleiðslunnar £
hendur útlendinga. Til að sporna við slfkum
óheyrilegum vinnuaðferðum hafa þær konur,
sem menntaðar eru £ textilfræðum nýlega
stofnað með sér samtök og er þessi hópur
allfjölmennur.
Að lokum vil ég minnast á heimaprjónið.
Engar tölur eru til yfir fjölda þeirra kvenna,
sem prjóna og selja ullarflfkur, enda hefur
aldrei tekist að sameina þær £ stéttarfélag,
lfklega vegna ótta þeirra við stéttargjöld,
skatta og aðrar hömlur. lað er þv£ auðvelt
fyrir peysukaupendur að beita þær hörðum
kostum, enda ekki einsdæmi að aukagjald, sem
verslanir taka fyrir sérpantaðar, stórar
peysur renni £ kassa verslunarinnar en ekki
til prjónakonunnar, sem vinnur verkið. Lopa-
greiða prjónakonur út £ hönd,en margar fá
hann á heildsöluverði. Verslunarálagning á
lopapeysur er nú milli 757. - 807.. Pað tekur
duglega prjónakonu lo til 12 tfma að prjóna
og ganga frá fullorðinspeysu og tfmakaup
fyrir þessa vinnu er áætlað 75 - 85 kr.
Hvaða konur eru það, sem búa við sl£k kjör?
Margar eru örorku- og ellilffeyrisþegar
ellegar láglaunakonur, sem vinna að skúr-
ingum og vilja drýgja tekjurnar. Margar
konur eiga £ erfiðleikum með að komast inn
á vinnumarkaðinn á fullorðinsaldri eða geta
ekki sætt sig við þau erfiðu og niðurlægjandi
störf, sem þeim bjóðast og vilja heldur sitja
heima £ manneskjulegu umhverfi og prjóna.
Lfklegt er að það form samtaka, sem prjóna-
konum hefur boðist, að ganga £ Iðju félag
verksmiðjufólks henti þeim ekki nógu vel.
í>að er þó Ijóst að á öllum sviðum verðum
við að standa saman þv£ að annars er enda-
laust gengið á rétt okkar. Það væri til
athugunar fyrir prjónakonur að mynda með sér