Morgunblaðið - 24.10.1915, Page 7

MORGUNBLAÐIÐ
7
_ Lublfn
Opole s
<<" usrr“w“ . °KrSíl?kaT. . > JfWUdimir
Chencin Opatjw .fejwitimr GrnbeschoWori \Wolynikv
. ^ ■ ýamhmit V" /■ osamootie^ V
Víírstöðvnrnar í Rússlandi.
vera umkringdur. Miðfylkingar
Þjóðverja sóttu samt sem áður
lengra austur, þrátt fyrir hraust
lega vörn Eússa og nær alófæra
vegi.
Aðalorustan.
Meiszagola, 5. okt.
Þetta litla þorp, sem áður lá
svo friðsælt og afskekt, er nú
rústir einar. Rústir þess marka
hornið á hinni blóðugu varnar-
línu Rússa fvrir framan Vilna og
Vilkomir. Hér voru éettar til
varnar tvær lierdeildir (divisions)
rússneska lífvarðarliðsins. Þjóð-
verjar börðust hraustlega. Hver
hersveitin var send á fætur ann-
ari gegn lífvarðarliði keisarans.
Með óbilandi hugrekki gengu
þær fram í opinn dauðann, og
fyrir það, og vitsmuni hershöfð-
ingjanna, unnu Þjóðverjar þarna
frægan sigur, einn hinn mesta
sigur er sögur fara af. Rússar
urðu að yfirgefag Vilna og Lit-
hauen og Þjóðverjar lögðu alt
landið undir sig.
Eg kom hingáð hér um bil
þrem vikum eftir að orustunni
lauk. Hún hófst 2. -september og
og var barist af ákefð í 10 daga.
Þá fór lífvarðarliðið að hopa á
hæli, en Vilna gafst upp 18. sept.
Og nú ríkir friður bér. Landið
er fagurt og slær á það hinum
einkennilega gulleita haustblæ.
Kornblóm, gleym-mér-ei og fjöldi
annara blóma breiðir faðminn
mót sólskininu, svo maður mundi
gleyma ófriðnum,íi ef maður ætti
það ekki á hættu að detta um
gaddavírsflækur í hverju spori,
eða hrapa niður í hálfhrundar
skotgrafir og gíga eftir hinar
ægilegu, stóru sprengikúlur. Eng-
inn fuglasöngur heyrist neins
staðar. Maður heyrir að eins
garg í nokkrum krákum og
vængjaþyt í gömmum, sem vaka
yfir leyfum hins hræðilega bar-
daga.
Aðal |orustusvæðið er þrjár
mílur norðvestur af þorpinu. Þar
börðust Þjóðverjar og Rússar í
tíu daga í mjóum og skuggaleg-
um dal hjá 154. hæðinni. Nú
getur maður lesið sögu orustunn-
ar á gröfum mörg þúsund Þjóð-
verja og Rússa, sem hvíla þar
hlið við hlið. Margir fallnir
menn hafa enn eigi orðið grafn-
ir þrátt fyrir það þótt Þjóðverj-
ar hafi unnið að greftrun í heila
viku. Hermennirnir eru grafnir
þar sem þeir finnast og nöfn þeirra
þekkir enginn. A grafir Þjóð-
verja er aðeins sett krossmark
með þessari grafskrift: »IIier
ruht ein deutscher Krieger« (Hér
hvílir þýzkur hermaður), og á
krossinn er hengdur hjálmur
mannsins.
Árás von Eichhorns.
. Um þetta leyti var herlinan
bogin og varð aðalhlykkurinn á
henni, sem fyr er sagt, hjá
Meiszagola. Von Eichhorn hers-
höfðingi stýrði aðalárásinni og
sveigði nú hægri herarm Rússa
aftur á bak til Vorniany. Þá
var það að keisarinn leysti stór-
furstann frá herstjórninni og
Ruszky hershöfðingi styrkti varn-
arliðið með því að skipa lífvarð-
arliðinu, 30,000 manns, fram hjá
Meiszagola. Það lið barðist hraust-
lega, en gat þó eigi staðist árás-
ir hereveita þeirra, er von Litz-
mann stýrði. Þrisvar sinnum
gerðu Rússar áhlaup þvert yfir
veginn og sléttuna upp að 154.
hæðinni til þesa að reyna að ná
stöðvum Þjóðverja þar. Einu
sinni komust þeir inn í skóginn,
sem er í hliðunum, eftir grimmi-
lega höggorustu, en voru hraktir
þaðan jafnharðan.
Þýzka stórskotaliðiðgerði hræði-
legan usla á stöðvum Rússa. —
Kúlurnar rifu í sundur gaddavírs-
girðingarnar, sundruðu skotskýl-
um og strádrápu liðið. 12. sept-
ember gerðu Þjóðverjar loks á-
hlaup frá stöðvum sínum á hæð-
inni. Þeir komu niður hæðina
eins og skriða, en við hvert
fótmál féllu menn unnvörpum
fyrir hinni dynjandi skothrið
Rússa. Þeir tóku sér nokkra
hvíld í skurðunum meðfram veg-
inum, sem Rússar höfðu sjálfir
breytt í skotgrafir. Síðan réðust
þeir fram aftur gegn aðalstöðv-
um Rússa, upp eftir brekkunni,
sem er svo sem hundrað faðmar,
yfir tvöfaldar gaddavírsgirðing-
arnar.
Vélbyssur Rússa unnu þeira
mest tjón. Skotin smullu í sífellu.
Þjóðverjar voru nú komnir þétt
að skotgröfunum, ogengum bland-
ast hugur um það, að vélbyss-
urnar væru þýzkar, þótt Rússar
stýrðu þeim. 250 skot — en á-
fram geysast Þjóðverjar. Varalið
kemur til hjálpar, en Rússar eru
þegar farnir að hörfa undan til
Meiszagola. Þjóðverjar hafa stöðv-
arnar á sínu valdi. Rúmur helm-
ingur af lífvarðarliði Rússa er
fallínn; hitt hörfar undan til
Vilna. Úrslitaorustunni er lokið,
og Þjóðverjar hafa borið sigur af
hólmi.
Enn var barist í fimm daga
áður en Rússar voru hraktir inn
í Vilna, en að morgni hins 18.
sept. héldu Þjóðverjar sigri hrós-
andi inn í höfuðborg Lithauens.
Hinir fátæku rússnesku bændur
hverfa smámsaman heim aftur
til rústanna af heimilum sínum
í Meiszagola og eru þegar farn-
ir að plægja akra milli skot-
grafanna, því veturinn nálgast
óðum. I rústum hinnar snotru
kirkju, sem stóð rétt undir hæð-
inni og bæði Þjóðverjar og Rúss-
ar hafa skotið á, hitti eg tvær
konur, sem krupu hjá brotnu alt-
ari, frammi fyrir höfuðlausri mynd
af Maríu mey. önnur þeirra grét
— eg vi8si ekki hvort það var
vegna þess að maður hennar,
bróðir eða sonur hafði fallið, eða
hvort það var vegna þess að
kirkjan var í rústum. Ein kúlan
reif turninn af kirkjunni og tvær
aðrar komu í gegnum þakið og
brutu veggina og dýrlingamynd-
irnar. Það sá ekki í gólfið fyrir
hálmi, rusli, blóði og sáraumbúð-
um, því særðir menn höfðu verið
látnir liggja þar meðan á orust-
unni stóð.
Stjórn Þjóðverja í Vilna.
Kovno 7. okt.
Eg hefi nú farið eftir vegunum
í Rússlandi til vígvallarins og
þaðan aftur, og veit nú af eigin
reynslu hvað það er fyrir Þjóð-
verja að flytja lið, matvæli og
skotfæri handa miljónum manna
til austurvígstöðvanna. Rússar
eru ekki hinir einu óvinir þeirra;
veður og vegir eru þeim einnig
óvinir. Þar er ómögulegt að nota
bifreiðar; alt verður að flytjast á
hestum og þeir eiga illa æfi. Það
er miklu örðugra að sjá því liði,
sem flótta rekur, fyrir lífsnauð
synjum, heldur en liði, sem hefst
við á sömu stöðvum. Og inenn
verða að gæta þessa að Þjóðverj-
ar hafa nú farið svo langt inn í
Rússland að þeir eru á móts við
Miklagarð.
f
A leiðinni frá vígvellinum hefi
eg ferðast yfir hálfófæra vegi í
fjaðralausum flutningavagni, gegn
um stöðugan straum af vopn-
flutningalestum, matvælalestum,
sjúkralestum og fylkingar hand-
tekinna manna. Nú er eg aftur
kominu til Kowno og þangað
hefir þýzka reglusemin náð að
breyta landinu. Eg hefi nú skoð-
að vígin hér, sem Rússar yfirgáfu.
Þeim virðist hafa verið komið
þannig fyrir að sem bezt not yrðu
af öllum þeim kostum sem héy-
aðið hefir til varnar, en nýju
vígin eru ekki fullger. Strangar
reglur eru settar til þess að
stemma stigu fyrir veikindum og
drepsóttum, sem hvað eftir annað
koma upp í hinum stóru þýzku
og rússnesku sjúkrahúsum.
Aðalstraumurinn til vígvallar-
ins og þaðan fer um Vilna og
það er áreiðanlegt, að það er
einhver hinn stærsti sigur í þess-
um ófriði, þegar Þjóðverjar náðu.
þeirri borg. En þar, eigi síður en
annarsstaðar, eiga Þjóðverjar enn
að berjast við sjúkdóma og veik-
indi — ef til vill eon skæðari ó-
vini en Rússa. Þjóðverjum sjálf-
um eða rússnesku föngunum er
ef til vill ekki svo mikill hætta
búin af sjúkdómum, en þeir vofa
eins og tvíeggjað sverð yfirhöfð-
um hinna 200.000 íbúa borgar-
innar. Fyrir skörungsskap þýzka
hershöfðingjans, sem skipaður er
þar borgarstjóri, hefir tekist að
fækka dauðsföllum svo, að nú
andast ekki nema einn maður á
dag og sýkjast ekki fieiri en tiu.
Mönnum er gert að skyldu að
tilkynna þýzku læknunum það
undireins ef einhver sýkist og
eru harðar refsingar lagðar við ef
út af er brugðið. Læknarnir eru
allir önnum kafnir við það að
reyna að hefta veikindin. Undir
eins og einhver deyr, er líkið
vafið innan í klæði, og gegnvætt
í »kreosot«, látið í lofthelda kistu
og grafið innan 12 stunda. öll-
um er bannað, jafnvel nánustu