Morgunblaðið - 19.03.1916, Blaðsíða 7

MORGUNBLAÐIÐ
7
Skrifstofum
^ínum verður fyrst um sinn lokað
kl- 6 e. m.
Opnað kl. 9 f. h.
ö. Eiríkss.
Húsnæðisleysið. Borgarstjóra hefir
verið falið að rannsaka, hve margir af
þurfalingum bæjarins muni verða hús-
useðislausir í vor. Er það gert til
þess að reyna að koma í veg fyrir það
önnur eins vandræði rísi af því að
hola þeim niður eins og síðast.
1500 fermetra ætlast menn til að
hankinn þurfi undir hús sitt. Það er
enn óákveðið, hvað lóðin skuli kosta,
®u gert er ráð fyrir, að söluverðið muni
aldrei vera minna en 100 þús. kr.
Hverasilimgar og hverafuglar.
(Morgunblaðið hefir verið beðið
að birta þessa grein).
Bverasilunqur. Þenna einkenni-
Isga fisk hafa margir heyrt nefndan
eQ færri hafa vist lagt trúnað á að
bann væri til. En svo mun þó
vera.
Inn á Landmannaafrétti eru svo-
kallaðar Laugar. Það eru sjóðandi
hverir, í dálítilli dæld. Á bökkun-
^tn við þessar laugar tjalda Land-
Qienn oft í leitum, þar er hentugt
að fá heitt vatn í katlana rétt fyrir
^taman tjaldskörina, og í þessum
^ver kvað vera mikið af ofannefnd-
fiski. Leitarmenn náðu eitt sinn
einum fiski upp úr á staf. Sá var
^ að gizka I pd. á þyngd. Hann
er móbrúnn á lit en bleikur í sárið.
Fiskur þessi hlýtur að vera mjög
eitraðnr. Þeir gáfu hann einum
^uudinum, en hann steindrapst á
eftir.
Gaman væri að vita eitthvað ná-
kvæmar um þennan einkennilega
fisk, og einhver sem hefir gott vit
á, ætti að segja álit sitt um hann.
Ofanritað hefi eg eftir sannorðum
manni að austan, sem hefir séð flsk-
inn.
Hverajuglar. Sagan um hvera
fugla virðist en merkilegri en sagan
af silungnum, enda mun þó mörg-
um mönnum hafa verið um það
kunnugt að þeir væru til, og það
frá löngu ltðnum tímum. Gömlu
fræðimennirnir mintust á þá. Egg-
ert Ólafsson getur nm hvera-andir í
jarðsögu sinni og Snorri prestur á
Húsafelli, fróðleiksmaður mikill, getur
um «heita fugla«, se:n stinga sér
niður í hverasuðu og bíða ekki
meiri skaða af en venjulegir sund-
fuglar, sem stinga sér niður í kalt
vatn. Andersen — þýzkur maður,
sem ritaði bók um ísland 1746,
getur um fuglana. En fræðimenn,
íslenzkir hafa lítið bygt á frásögum
hans — setn voru margar hverjar
æði fjarstæðar sannleikanum. Þó
skal þess getið eftir frásögn hans1)
að »þeir séu svartir með löngum
nefjum, ekki ólíkir hrossagaukum2)
En nú mun eg segja sögu nokkra
sem eg hefi eftir gamalli konu. Að
sagan sé sönn dettur mér ekki til
hugar að efast um, þessi gamla kona
er alt of sannsögul og heiðvirð til
að láta sér koma það til hugar, að
hún hafi skrökvað upp sögunni.
Hún var á tvítugsaldri og var hjá
föður sínum á bæ i Ölfusi. Var
send eftir kind, um haust, að öðrum
bæ langt þaðan. A leiðinni fór hún
meðfram á, þar sem götur lágu, en
eigi alllangt frá veginum voru hvera-
holur, og rauk upp úr, en vatnið
var langt niður í og sást ekki. Verð-
ur henni litið til árinnar, og sér að
úr þeirri átt kemur litill fugl fljúg-
andi. Hann er heldur minni en
mýrirspýta og grár á lit, með mjög
stutt nef, hún kvaðst hafa séð hann
svo greinilega því hann flaug ekki
*) Tímarit hins ísl. Bókmfél. 1887.
(2 Sbr. Saga Andersons.
meira en svo sem faðm frá henni,
en merkilegast var að bann steypti
sér beint niður í hveraholu rétt við
veginn, og gat hún með engu móti
séð hann þar niður i og virðist lik-
legast, að hann hafi steypt sér nið-
ur í sjóðandi vatnið. »Engum þorði
eg að segja frá þessu«, segir gamla
konan, *því eg vissi að það var ekki
til annars en að láta hlægja að sér,
og spotta sig fyrir, því enginn mundi
hafa trúað þessu«. En einu sinni
segir mágkona hennar henni eigi
ómerkilegri sögu, sem hún kveðst
segja alveg sanna. Hún var að þvo
við hver, en alt í einu bregður
henni við að tveir svartir fuglar
koma fljúgandi upp úr hvernum,
þeir voru nokkuð stórir líkt og
andir3) eða hrafnar, kveðst hún
ekki hafa séð það greinilega. —
Þeir flugu dálítið upp í loftið og
svo steyptu þeir sér beint niður
í suðuna aftur, og sást ekk meira
af þeim. »Þá fyrst þorði eg að segja
mina sögu«, segir gamla konan enn
fremur, »og eg er jafn viss um
sannindi þessarar sögu, og minnar,
því mágkona min var sannorð kona«.
Þetta er nú það sem eg veit um
dýralif í sjóðandi hverum. en eg
þori að ábyrgjast að sögur þær eru
sannar, og gaman væri að fá fleiri.
Þær benda til tvenskonar fuglateg-
unda í sjóðandi vatni: Hvera-anda
og hvera-gauka.
Þetta og margt annað í náttúr-
unni þarf rannsóknar við.
H. G.
8) Sbr. hveraandir Eggerts Ól.
„Röðull réttlætisins"
nefnist kvæði eftir Indriða á Fjalli, og
birtist nýlega i Morgunblaðinu. Kvæði
þetta er snildarfagurt, og ríkulega úr
garði gert, bæði að efni og formi.
Það sýnir oss eins og i spegli, hina
göfugu og glæstu hugsjón, sem á
að vera ríkjandi og starfandi í stefnu-
skrá jafnaðarmenskunnar, þessa stór-
vægilegasta málefnis, sem nú dregur
að sér athygli allra siðaðra þjóða.
Það hefði verið fengur fyrir jafnaðar-
mannablað vort, að fá kvæði þetta
til birtingar, svo fagurlega, sem þar
(i kv.) er brugðið upp merki frelsis
og réttlætis.
íslenzk alþýða er Ijóðelsk, það
vita allir. Og víst er um það, að
skáldskapurinn er sú grein bókment-
anna, er bezt hefir varið og vermt
andlegt líf hér á landi, glætt það og
mótað. Að líkindum mundi það
því enn sem fyr hafa mikil og góð
áhrif á hugsunarhátt þjóðarinnar, ef
henni gæfist kostur á að lesa mikið
af skáldskap, er stefndi í sömu átt,
sem þetta kvæði eftir Indriða. Ekki
skortir hjer skildin góð, til að halda
áfram að kveða góðar og fagrar hug-
sjónir inn í þjóðarandann.
Minna mætti hér á skáldsnilling-
ana, sem nú eru uppi i Þingeyjar-
sýslunni. Meðal þeirra er ludriði á
Fjalli. Er það alleinkennilegt, að á
meðal bænda i sömu sýslunni, skuli
nú þjóð vor eiga tvo eða jafnvel
fleiri af kjarnviðum sinna bestuskálda.
19. marz 1916.
P. P.
Sagt er í enskum blöðum að ó-
spektir og uppþot hafi orðið í Köln,
er það spurðist þangað hve geisilegt
manntjón Þjóðverjar hefðu beðið hjá
Verdun.
Tyrkir vilja eigi kannast við það,
að þeir hafi farið neinar ófarir fyrir
bandamönnum og segja í seinústu
opinberum skýrslum sinum, að her-
staðan sé alls staðar óbreytt.
joo hermenn Villa hershöfðingja í
Mexiko réðust á Columbusborg í
Bandaríkjunum þ. 9. marz og lenti
þar í orustu milli þeirra og her-
manna Bandaríkjanna. Urðu Villa-
menn að hörfa burtu úr borginni
aftur, en höfðu þá kveikt i henni
og brann hún að miklu leyti.
H?ers vegna pað?
Eftir Kr. Linnet.
Aðalmótspyrnan gegn spírítismanum
°8 kenningum hans kemur frá tveim
f,°kkum manna: þeim átrúnaðarlausn
°S þeim »rétttrúuðu«. í fljótu bragði
a,,t*ð kann það að virðast, að þessir
016,111 hafi svo gagnólíkar skoðanir, að
‘*eir tæplega geti átt samleið í þessu.
Q þareð báðir flokkarnir eiga það
Saihmerkt, að þeir telja sig (og sig
Itla) hafa höndlað allan og fullkominn
^a?n,e'ka í trúmálum, þá er það ofur
e8ti að þeir taki höndum saman
eSlii
Utia
að vega að spírítistum, er álíta það
Þeim og öðrum ofætlun að fá hór
U^erau skilning á því rótta í trúmál-
°g sem halda því fram að trú
g^nilauna verði eftir því háleitari og
8em þeir sjálfir þrozkast, og
v6l n§nr þeirra á andlegum hlutum
Það er því ekkert undrunarefni, að
svo vill til, að um svipað leyti og hinn
átrúnaðarlausi Gísli Sveinsson hamast
að spírítistum í Lögrettu, bannsyngur
hinn »rótttrúaði« evangelisk lúterski
prestur Olfert Ricard þá í grein í
dönsku blaði.*)
Báðir kvarta þeir yfir því, að menn
skuli hlaupa eftir þessum »hindurvitn-
um«. Presturinn af þvf, menn þess
vegna leiðast frá trúnni á »hið góða,
gamla evangelium« og Gfsli af því,
menn leiðast frá sólarbirtu átrúnaðar-
leysisins ofan í myrkur, heiffisku og
hjátrúar.
Mór dettur ekki í hug að gjöra lftið
úr hvötum þessara manna. Þeir
þykjast efalaust allir á sína vísu berj-
ast fyrir því að »vitka« menn. En
það þykjumst við lfka, spírítistar, og
það má ekki minna vera, en að þeir
gagnrýni röksemdir okkar, þegar þeir
*) Sama hefir lfka »sá rétttrúaði«
hór síra Ástvaldur Gíslason gjört ný-
lega í ræðu — að því mér er sagt.
eru að leggja dófn á það, sem við
höldum fram og færi svo rök fyrir
s í n u m málsstað. Því við teljum það
engln rök, þó prestarnir berji á bibl-
íuna og segi: »hór eru mínar sannanir«,
eða Gísli berji f borðið og hrópi, »hind-
urvitni«. Hvorttveggja er sama tó-
bakið. Þegar við spírítistar staðhæfum,
að framliðnir menn sóu að verki, þá
skýrum við jafnframt frá, á hvarju við
byggjum það og eigum heimting á því
að röksemdum okkar só svarað með
röksemdum á móti, en ekki með órök-
studdum »hindurvitna« og »vantrúar«-
aðdróttunum.
Það er hverjum manni ósamboðið,
sem vill fræða aðra menn um einhver
efni, að kynna sór þau ekki sjálfur vel
áður. En þetta gjöra þeir þó sjaldn-
ast, sem hór eru að andmæla okkur
spírítistum. Af þeim, sem opinberlega
hafa um þetta ritað eða talað á móti
okkur, undanskil eg Ágúst prófessor
Bjarnason einan, sem er farinn
að kynna sór mál þetta eftir
föngum. Enda sá af þeim, sem
næst stendur okkur, og eg tel ekki
ólíklegt að fylli okkar hóp áður langt
um Iíður. »Hindurvitnatalinu« ættu
mótstöðumenn okkar að fara að hætta
nema þá að rökstyðja um leið, á hverju
þeir byggi það. Annars er hætt við,
að manni langi til þess að segja við
þá eins og vfsindamaðnrinn (spírítisti)
sagði við einhvern stéttarbróður sinn,
er kom með hjátrúar-slettur tll hans
út af þessu: »ef þór hefðu h u g s a ð
jafnmargar klukkustundir um þetta
mál, eg hefi varið árum til að r a n n-
s a k a það — þá mundi eg svara yður«.
»H vers vegna það«, spyr G.
Sv. fremur hryssingslega í Lögróttu—
grein sinni, hvers vegna er það fagn—
aðarefni að fá ljósmynd af látnum ást-
vinum sínum (úr andanna heimi).
Og hvaða áhrif getur sú ljósmynd
haft til góðs á liferni manna — bætir
hann enn fremur við.