Morgunblaðið - 26.08.1917, Blaðsíða 5

MORGUNBLAÐIÐ
S
Það væri lítið höíðingjasnið á
því, ef löggjafarvaldið færi á
þennan hátt að aumka þá menn,
eem það hefir sjálft búið í haginn
fyrir eins og kennarana.
Mentamálanefndin heflr ekki
fundið ástæðu til eða séð sér fært
að hreyfa viðfræðslumálunum,ekki
einu sinni lítilfjörlegum bótum
á kjörum kennara. En nú hefir
formaður nefndarinnar gert henni
þann bjarnargreiða, að taka einn
að sér uppeldismálin, og hrófar
upp þessari tillögu, sem ber við
himin áð risinu til, og er að efni-
viðum eins og hér að framan má
sjá.
Tillagan er að vísu játning þess,
það sem hún nær, að eitthvað þurfl
að gera í fræðslumálunum. En
slík játning er lítils verð, nema
jafnframt sé undandráttalaust
gengið svo frá, að eitthvað verði
gert. Slík ályktun sem þessi,
eins og hún er að heiman ger
að minsta kosti, væri algert
vindhögg í einu stærsta máli
þjóðarinnar.
Ef að þetta mál er þinginu
sjálfu ofviða til rannsóknar og
meðferðar, svo lengi sem það
lieflr þó verið á döfinni, þá er
trauðla von að stjórnin geti í hjá-
verkum unnið því mikið gagn.
Og þetta mál fer illa i lest með
sumum þeim málum, sem rekin
eru trypparekstrj til stjórnarinn-
ar, meira til að koma þeim af
höndum sér heldur en til að
greiða fyrir þeim.
Ef þingið telur ekki heldur
svara kostnaði að velja þá menn,
er bezt mætti treysta, til að yfir-
vega þessi mál eingöngu, þá mun
ekki annars kostur en að bíða,
þangað til þau skýrast rneira af
sjálfu sér. Og það munu þau að
vísu gera, ef nógu lengi er beðið.
En víst er um það, að sæmra
er að láta mál þetta með öllu
kyrt, heldur en að löggjafarnir
skopri því frá sér ejns og leik-
soppi þing eftir þing.
Fræðslumálin í heild sinui eru
umfangsrnikið efni, en kjör barna-
kennara liggja hverjum manni i
augum uppi. Og úrlausn þess
atriðis út af fyrir sig er ekki
flókið mál; það er einfalt reikn-
ingsdæmi. Ekki hefði það verið
um vonir fram, þó að stjórn eða
þing hefði átt frumkvæði að því,
að bæta um slíkt þjóðarmein.
Vera má þó, að viðurhlutamikið
væri að auka laun kennara í
sliku harðæri sem nú er, og að
þetta sé enn sem fyr vel og mak-
lega ráðið.
En vorkunnsemin í niðurlags-
orðum tillögunnar ætti illa við,
og höggur þar sá er hlifa skyldi.
H elgi Hj örv ar.
Loforðið.
(Fyrst prentað i >Le iournal<).
Það var komið undir kvöld.
Þokugrá illveðurskýin beltuðu
sig yfir skóginum.
í skógarjaðrinum stóð reisulegt
hús. Hermaðurinn hafði komið
auga á það og herti á göngunni.
Hann þekti það undir eins. Þvi
hafði verið svo vel lýst fyrir
honum. Þegar fyrstu rigningar-
droparnir, þungir og stórir, skullu
niður í rykið á veginum, barði
hann að dyrum hússins.
Hurðin var opnuð.
»M. Maray?«, spurði hann.
»Hann pabbi er ekki heima«,
svaraði liljómmikil, þýð rödd. »En
ef þér viljið tala við dyravörð-
inn, þá kemur hann bráðum«.
»Eg þarf að tala við M. Maray«,
hálfstamaði hann og leit á stúlk-
una, sem stóð í dyrunum. —
Hún leit ekki út fyrir að vera
nema sextán — seytján ára, grann-
vaxin, brosmild. Útlit hennar var
ungling8legt, en djúp alvara skein
út úr augum hennar. Hún var í
fátæklegum, en þó snyrtilegum,
gráleitum kjól. Hárið var dökt og
liðaðist niður um herðarnar. Hún
beygði sig niður, og á milli þess
sem hún talaði við hermanninn,
var hún að þagga niður i varð-
hundinum, sem án afláts urraði
að gestinum. —
Hermaðurinn hafði stigið nokk-
ur skref aftur á bak. Hann stóð
þarna svo feimnislegur. Og þó
var auðséð, að hann var ekki
feiminn að jafnaði. Hár, liðlegur,
— dirfska og þróttur skein út úr
hinu fagra andliti unglingsins.
»Ef eg að eins gæti komið
aftur seinna,« sagði hann. »En
það get eg ekki. Eg verð að ná
lestinni, sem fer í kvöld. Ann-
ars — á eg að segja yður það.
Það eruð þér, sem —«
Það var ekki meira en svo, að
hún heyrði orðaskil fyrir látun-
um í veðrinu. Hún fékk hann til
þess að koma inn og þarna stóðu
þau nú bæði í skuggalegri atof-
unni. Hún eftirvæntingarfull.
Hann vandræðalegur.
þykist — vita, að — að
þér haflð ekkert heyrt,* sagði
hann hálfslitrótt, eins og hann
yrði að leita að hverju einasta
orði.
»Eg vonaði í lengstu lög, að þér
hefðuð kannske fengið vitneskju
um það, svo eg þyrfti ekki —
Kannske hefði eg heldur átt
að tala við hann föður yðar, en
eg verð að fara undireins aftur,
og eg verð að standa við það,
sem eg hefi lofað. Eg kem beina
leið frá vígvellinum; nafn mitt
er Jean Vautier og eg er vinur
manns, sem þér þekkið. Eg þarf
ekki að nefna nafn hans. Það er
Paul, Paul Tullier. Hann er særð-
ur. Það er meira en lítið. Það er
ekki víst —«
»Ó, guð minn. Það getur ekki
verið satt. Það getur ekki verið
satt.«
Hann svaraði engu. Vissi, að
nú þurfti hann ekki að segja
meira. Hann iðraðist eftir að
hafa sagt frá þessu svona í einni
stryklotu, þessari sorgarfregn og
hann hafði þó ætlað sér að segja
svo ofur varlega frá þessu. Hann
sá að unga stúlkan var náföl og
augun hennar fögru vot af tár-
unum.
Þó undraðist hann stórlega, að
það var ekki sorgin vonlausa,
ólæknandi, sem skein út úr aug-
um hennar, sorgin yfir ástvinar-
missinum.
»Eg lofaði honum, ef eitthvað
kæmi fyrir hann, að færa yður
nokkra smámuni —.«
»Guð minn!« stundi stúlkan
upp. »Vesalings Louise«.
»Louise? Það eruð þá ekki þér.
Eruð þér ekki unnusta Pauls?«
»Nei, nei«, sagði hún. »Hún
er systir mín. Hún er um tví-
tugt. Eg er aðeins seytján. —
Vesalings Louise. Hún unni hon-
um svo heitt og hún hefir verið
svo hrædd upp á síðkastið. Eng-
in bréf hafa komið. Hún fór með
honum pabba til bæjarins til þess
að reyna að komast fyrir um,
hvernig Paul liði«,
»Þér eruð Emilie«, sagði Jean
Vautier, í lágum rómi. »Paul
mintist oft á yður, en altaf eins
og þér væruð barn«.
»Já, eg er Emilie«, sagði hún
og strauk hárið frá augunum.
Hann þagði stundarkorn. Svo
benti hann á pakkann.
»Það er til systur yðar. Hann
hafði beðið mig, að koma þessu
til skila. Og eg átti að færa
henni hinstu kveðju hans. Hann
féll við hlið mína. Það var að
eins eitt andartak og hann var
dáinn. Hann fékk ekki sagt nema
eitt orð, orðið Louise. Paul var
bezti vinur minn í alla þessa
mánuði. Þess vegna bað hann
mig að reka þetta erindi og nú
hefi eg gert það. Það var svo
sárt, að þurfa að segja þessi tíð-
indi«.
Hann þagnaði um stund; horfði
i gaupnir sér. Svo bætti hann
við, lágt og hægt:
»Þegar eg hét því, að fara
hingað fyrir hann, þá lét eg hann
heita mér hinu sama, ef eg félli.
Það var til hennar móður minn-
ar, sem — En það er víst bezt,
að tala ekki meira um þetta«.
»Því ekki?«
»Því ekki?« Hann brosti við,
hálfraunalega. •
»Nú er eg aleinn. Hún móðir
mín er dáin. Eg á engan að,
enga vini, enga unnustu. öllum
er sama um mig. í fáum orðum:
Eg er aleinn. En það koma fyrir
stundir, þarna úti á vígvellinum
— þegar það er svo óumræðilega
sárt að vera sér þess meðvitandi,
að vera einn, aleinn*.
Það var eins og hann hefði
gleymt því, að hann þekti stúlk-
una lítið sem ekki. Hann varð'
aftur feimnislegur.
»Þér megið ekki reiðast mér,
þótt eg hafi talað um það, sem
yður náttúrlega stendur alveg á
sama um«.
Hún svaraði stillilega, að henni
stæði ekki á sama um það og þá
gat hann ekki stilt sig um að
segja:
»Og þér, eigið þér nokkurn unn-
usta á vígstöðvunum?«
Hún roðnaði. Sagði ekki neitt.
Hristi höfuðið.
Alt varð svo hljótt. Hugsunin
um dauðann náði tökum á þeim
báðum. Hann vissi það fyrir að
dauðinn beið hans, að það var
skylda hans að láta lífið fyrir
Frakkland. Skyndilega vaknaði
þrá í huga hans, þráin eftir því,.
að mega lifa til þess að njóta
ástarinnar. En skyldan bældi
þessa þrá niður samstundis.
»Eg verð þá líklega að fara«,
sagði hann. En áður eg færi,
vildi eg biðja yður nokkurs. Mig
langar til þess að biðja einn fé-
laga minn, þegar eg fell, að færa
yður nokkra smámuni. Ég þarf
víst ekki að segja meira. Eg veit
að þér skiljið mig«.
Hún leit á hann. Augun voru
vot af tárum, full mildi og með-
aumkunar.
»Þér komið aftur. Það er eg
viss um«.
Hann svaraði lágt:
»Að eg komi aftur ? Hingað ?«
»Já«, sagði hún ofur lágt, og
stundi dálítið við.
Hann tók í hönd hennar og
kysti hana feimnislega á ennið.
Og svo gekk hann út í nátt-
myrkrið.
Hún stóð í dyrunum og horfði
á eftir honum. En að vitum hans
barst ilmur af votu laufi og vot-
ura berki.
Þýtt hefir
A. Thorsteinson.
Síam og ófriöurinn.
Svo sem kunnugt er sagði Síam
Þjóðverjum stríð á hendur fyrir nokkru.
Fekk þ/zki sendiherrann þar þegar
fararleyfi og hólt til Java, en þaðan
œtlar hann á hlutlausu (hollenzku)
skipi til Spánar eða Hollands. En
sendiherra Síamsríkis í Þýzkalandi,
Traidos Prabandh prins, dvelur nú í
Kaupmannahöfn.
Eigi vita menn enn hvernig þátt-
töku Síams í ófriðnum verður hagað,
en ósennnilegt þykir að nokkrir her-
menn verði seudir þaðan til vígstöðv-
anna í Norðurálfu.
í Síam dvöldu um 300 þ/zkir þegn-
ar og hafa þelr allir verið einangraðir.
En að eins 30 Síamsmenn áttu heima
í Þ/zkalandi þegar friðslit urðu, sem
vitanlega nú dvelja i fangabúðum ein«
hversstaðar í þ/zka ríkinu.