Morgunblaðið - 27.03.1921, Blaðsíða 2

I
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
Ritstióri Vilh. Finsen
AfgreiíSsIa í Lækjargöt.u 2.
Sími 500 — PrentsmiSjusími 48
Ritstjómarsímar 498 og 499
Kemur út alla daga vkunar, aS mán •-
di'igum undanteknum.
Eitstjórnarskrifstofan opin:
Virka <laga kl. 10—12.
Ilelgidaga kl. 1—3.
Auglýsingum sé skilatS annaó hvort
4 afgreiðsluna eða í ísafoldarprent-
wnðju fyrir kl. 4 daginn fyrir útkomu
Jjess blaðs, sem þær eiga að birtast í,
4uglýsingar sem koma fyrir kl. 12, fá
**■ öllum jafnaði betri stað í blaðinu
'á lesmálssíðum), en þær, sem síðar
koma.
V Auglýsingaverð: Á fremstn síðu fer.
é,00 hver ern. dálksbreiddar; á öðrum
•töðum kr. 1,50 cm.
Verð blaðsins er kr. 2,00 á mánnði.
5 Aígreiðslan opin:
Virfea daga frá kl. 8—5.
Helgidaga kl. 8—12.
NORDISK
ULYKKESF ORSIKRINGS A S.
aí 1898.
Slysatryggingar
oer
Ferfiii vátryggingar.
Aíalumboðsmaður fyrir Tsland:
Gunnar Egilson
Hafnarstræti 15. Tals. 608.
af því að hann vinnur fyrir sæmilega
háu kaupi; en til þess að geta haft
von um að eignin — við skulum segja
að það sé skip — geti gefið góðan arð,
þarf viðkomandi að þekkja vel til
allrar útgerðar. Hann verður að hafa
gott vit á veiðarfærunum sem hann
kaupir, að Iþau séu af bestu lögun
og gerð, en þó ekki keypt fyrir meira
en sannvirði. Hann þarf að hafa kunn-
ugleika til þess að velja góðan for-
mann, og undantekningarlaust góða
háseta; hann verður að annast öll
innkaup á því er skipið þarfnast; sjá
um sölu á aflanum og hafa glöggar
gætur á iþví, að skipið fái fljóta og
góða afgreiðslu, sérstaklega á þeim
tíma er veiðiskapurinn gengur vel.
pótt sami maður annist útgerð á
fleiri en einu skipi, er stundar sömu
veiði frá einni útgerðarstöð, álít eg
tiltölulega lítinn vinnuauka; hitt er
aðalatriðið fyrir mér, að hugur manns
ins fái að vera óskiftur við útgerð á
síldveiðiskipi og ekkert annað. Það
er ekki lengi að koma í hvert þúsund-
ið, ef hirðuleysislega er farið með
áhöld og veiðarfæri skipsins. Tökum
til dæmis veiðarfærin, sem kosta 30
þús. krónur, hversu fljótt er hvert
þúsundið að fara þar, ef illa er á
haldið. Hér mun ekki óalgengt að aíld
amet endist ekki yfir tvær vertíðir,
ef þau eru notuð allan veiðitímann;
til samanburðar má geta þess, að
Hollendingar enda netin í 5—6 ver-
tíðir, sem eru lengri en vertíðir okkar,
eða um 18 vikna tíma; okkar vertiðir
eru í hæsta lagi 8 vikur. petta og
annað eins er óforsvaranleg eyðsla,
og svo er nm margt fleira sem eg
hirði ekki að nefna, en alt slíkt verð-
*ur að kenna útgerðarmanninum; því
þótt hann geti ekki beinlínis gert að
því að formaður skipsins og hásetar
sfcemmi veiðarfærin fyrir hirðuleysi
og trassaskap, þá er iþað honum 6-
beinlínis að kenna, þar sem hann
hefir ráðið þá á skipið.
Annars er það svo ótal margt, Bem
eg vil láta útgerðarmanninn hafa vit
og þekkingu á, en tíminn leyfir ekki
að fara út í þá sálma hér. Að eins
má geta þess, að mér finst óhugsandi,
að útgérðarmaður, sem ekki hefír full-
komna þekkingu á öllum útgerðarmál-
um síldarskipa, geti verið fær um að
ráða áhöfnina f.yrir réttlát og sann-
gjörn launakjör. En ráðningarmáti
sKpsháfna á síldveiðaskip er eitt af
þeim málefnum sem allir viðurkenna
að sé í hinni verstu óreiðu, og bráð-
nauðsynlegt sé að koinist í fast og
reglubundið form. En ef útgerðarmenn
irnir hafa ekki vel vit á útgerðarmál-
um, eða hafa ýms önnur störf með
höndum, svo að þeir hafa 'ekki tíma
til þess að sinna útgerðarmálunum,
nema með höpþum og glöppum, má
tæplega búast við að iþeir komi ráðit-
ihgarkjörunum . í 'jþáji horf,. að báðir
málsaðilar, útgerðarmeim og'fiskimerm
geti við unað, og sem er hvorutveggja
til hagsmuna og bóta í framtíðinni.
En þannig á breytingin að vera.
Eg skil ekki í öðru en að þér verðið
mér samdóma í því, að útgerðarmálum
sílveiðiskipanna sé. ábótavant í mörgií,
ef ‘þér hugsið vel um alla málavexti.
Hvað ' skyldi þá vera um síldarverk-
unina?
Tíminn styttist óðmn þar til opna
í; svningn þá, er Ile-imili.siðnaðarfé-
lag I- i)ds hefir áformað að halda
skuli Itér í Reykjavík á komandi
sumri. Pélagið liefir á ýmsan liátt
revnt til að vek.ja atiiygli almenn-
ings á þessu ntáli, og vonandi er þeg-
ar allmikill og almennur viðbúnaður
liafin víðsvegar, þótt ennþá ,sé alt
of hl.jótt um mál þetta.
Tímarnir eru breyttir á marga
litnd frá því sem áður var, þegar
fólksmörg heimili, konur og karlar
störfuðu í kyrþey að því, að fram-
leiða á heimilunum flest það, sem
heimilin þörfnuðnst, áhöld og fatn-
að. Þaðan breiddist svo áhuginn og
þekkingin til nágrannanna, sem,
þótt fámennir væru, reyndu einnig
að miklu leyti að bjargast við það
sem þeir gátu búið til. En nú eru
aðrir tímar; fólksfæðin til sveita
hefir valdið miklum breytingum á
þessu sviði. Þó er víða ótrúlega mik-
ið unnið ennþá, og það þefir mikla
þýðingu, að sýna það og sanna. Því
er það að Heimilisiðnaðarfélag ís-
lands hefir tekið að sér forgöngu í
sýningarmálinu og ákveðið að lialda
sýningu á allskonar íslenzkum heim-
ilisiðnaði, til þess á þann hátt að fá
sem flesta til þess að sýna það sem
þeir liafa unnið, og vinna má á
hverju heimili með einföldum tækj-
um.
Sýningarnefndin væntir, að sýn-
ing sú, sem halda á sýni það og
sanni, að ennþá sé til íslenzkur heim-
ilisiðnaður, og að ennþá séu til hag-
ar hendur og listfeng vinna.
Sýning þessi ætti að sanna það, að
vinna sú, sem unnin er nú á tímum,
ktandi ekki að baki vinnu þeirri, sem
unnin var áður, vinnu sem svo mörg
og merkileg sýnishorn eru til af enn,
bæði í eigu einstakra manna og á
Þjóðminjasafni íslands.
Tilgangurinn með línum þessum
er þá fyrst og fremst sá, að minna
menn á Heimilisiðnaðarsýninguna,
sem gert er ráð fyrir að opna 5. júlí
n.k. í öðru lagi að brýna fyrir
mönnum að leggja réttan skilning í
tilgang sýningar þessarar og í sam-
bandi við það, hvað séu sýningar-
muuir.
Tilgángur himiar væntanlegu sýn-
ingar er samur og yfirleitt allra
sýninga, að vekja atliygli og áliuga
landsmanna á því besta sem unnið
er í landinu. Samanburður á eldri
og nýrri vinnu af sama tagi, er sýni
framfarir, kyrstöðu eða aftúrfÖr.
Líéra hver af öðrinn Vinnitvöndun
og tilbúning hluta, sem ef til vill
eru lítt þektir, og sannfærast tim,
hyersu óteljandi margt má vinna
í höndum á hverju heimili, og hvers
•virði vel xinnir hlutir geta orðið
•fyrir einstaklinginn og heildina.
Hlutirnir eru sýnilegur vottur um
vel nptaðan tíma, jafnframt því að
þeir spara heimilunum, sem fram-
lciða munina, talsvert fé; eru þann-
ig sparnaðnr á þjóðarbúinu, eins
og raunar allur heimilisiðnaður er.
Ilvaða munir sjeu hæfir á Heim-
ilisiðnaðarsýninguna væntanlegu ?
Allir vel unnir og vandaðir munir,
hverju nafni sem nefnast, smáir og
st.órir, gamlir jafnt og nýir. Það
gerir samanburðinn auðveldari þeg-
ar sýnt er bæði gamalt og nýtt; hið
ný.ja byggist vanalega á grundvelli
þess gamla, nema þegar um veru-
legar nýungar eða uppfindingar er
að ræða. Það er því skorað á alla,
sem eitthvað geta framleitt, eða sem
kynnu að eiga gamla eða nýja vel
imna muni, að láta ekki endir höfuð
leggjast að senda slíka muni á hina
yæntanlegu sýningu Heimiiisiðnað-
arins, og styðja þannig að þessu
mikla velferðamáli íslensku þjóðar-
innar að endurreisa og hlúa að
heimilisiðnaði í landinu. JLSesla hjálp
in á e.rfiðum og ískyggilegum tímum
er sú, að h'jálpa mönnum til þess
að h.jáipa sér sjálfum. Enginn má
hugsa sem svo, að á sýningu þessa
megi aðeins senda eittlivaS sjaldgæft,
eða verðmætt, það væri misskiíning-
ur. Sendið sem flest og mest. Sendið
mnnina í tæka tíð til einhvers sem er
í sýningarnefndinni, og hver einasti
hlutur, lítill eða stór, á erindi þang-
að. Vel unninn hlutur er talandi
vottur um hagleik og listfengi og
getur orðið öðrum er sjá hann, hvöt
til þess að reyna slíkt hið sama.
Góðir menn og konur! Stuðlið að
því með sem almennastri þátttöku,
að hin væntanlega heimilisiðnaðar-
sýningin nái tilgangi sínum. j
Reykjavík 23. marz 1921
I. H. B.
flugvélaflotans, Grandjean kapteinn er
í Englandi í sömu erindagerðum.
För til Grænlands og Norður-Kanada.
Knud Rasmussen norðurfari hefir
nýlega komist úið samningum í Lond-
on, við Kanadastjórn og Hudsons-
flóa-félagið, viðvíkjandi rannsóknar-
för til nyrstu liéraða Ameríku. Ferða-
lahgarnir,' sem tíuást við áð verðá
þrjú ár í ferðinni, fara frá Kaup-
mannahöfn í vor á skipinu ,,Sö-
kongen* ‘. Auk Knud Rassmussens
taka Birhet-Sfhmidt náttiimfræðingur
og Peter Treuehen þátt í förinni, og
styrkir Kahadastjórnin hana á vmsan
hátt. Rasmussen hefir samið vlð .enska
og emeríska útgefendur um útgáfu
ferðasögu siunar. Eitt aðalverkefni
fkrarinnar er að kýiina sér háttu og
túngu hinna svokölluðu hvítu Eski-
móa. Hinn frægi íslenski landkönn-
uður Vilhjálmur Stefánsson fann eins
og kunnugt er þennan þjóðflokk fyrst-
ur manna, en hann liefir rannsakað
suðlægari héruð en þau, sem Rasmus-
sen ætlar að heimsækja.
Hæstiréttur.
Prá Danmörku.
(Frá sendiherra Dana hér).
Konunglega postulínsgerðin í Kaup-
mannahöfn hefir nýlega gefið Sevrés-
safninu í París mikið af postulíni,
og hefir Sevrés-postulínsgerðin aftur
gefið konunglegu postulínsgerðinm
safn af munum úr postulíni. Úrval
þetta hefir nýlega verið sýnt í París
og opnaði mentamálaróðherrann franski
sýninguna.
Flughöfn Kaupmannahafnar.
Höfuðsmaður flughersins danska,
hinn kunni Grænlandskönnuður Kock,
er nýfarinn til Englands ásamt nokkr-
um flugfyrirliðum til þess að kynna
sér byggingu enskra flugstöðva, með
því að það er í ráðí að koma npp
stórnm flugvelli ásamt flughöfn skamt
frá Kaupmannahöfn. Höfuðsmaður
Fostudaginn 18. niarz 1921.
Hallgrímar Davíðsson f. h.
h.f. Cari Höepfner. Akuv-
oyri (Jjptis F.jeldsted )'■., '
gegn
Sveini Prímannssyni (Egg-
ert Claessen).
Siuuarið lítlí) tók tjefttdttr yerzl-
arstóri Cárl Höepfners vérzlunar á
Akureyri að sér að selja síld fyrir
nokkra menn er beiddu hann þess.
Einn þeirra var Sveinn Frímanns-
son í Ólafsfirði. Að tilvísan verzlun-
arstjórans fóv hann með síld þá, er
hann vildi selja til Hríseyjar, en
þar tók við henni fisktÖkumaður
Ilöepfners verzlunar og lét Sveini
í té skriflega viðurkenningu fyrir
því að hann hefði aflient til h.f. Carl
Ilöepfner í Ilrísey 19 tunnur síldar,
á 98 kg. hverja. Þegar verið var að
flytja síld þessa ásamt annari síld
út í skip það, sem fara átti með hana
til útlanda, hvolfdi bát -þeim sem
megnið af síldinni frá Svjeini Frí-
ímannssyni var í eða 16 tunnur, og
j tókst ekki að bjarga nema 4 þeirra.
j Sveinn taldi sig hafa selt h.f. Carl
| Höpfner síldina og krafið það fnllr-
ar borgunar fyrir hana, en hlutafé-
lagið vísaði kröfunni af höndum
sér, af þeirri ástæðu að Hallgrímur
Davíðsson hefði tekist síldarsöluna
á hendur í eigin nafni, en ekki sem
verzlunarstjóri lilutafélagsins. Með
gestaréttardómi Akureyrarkaupstað
ar' 29. desbr. 1919 var Hallgrímur
Davíðssou f. h. h. f. Carl Iíöepfner
dæmdur til að greiða Sveini and-
' virði allrar síldarinnar, «ið frá-
jdregnu áætluðu stimpilgjaldi, út-
flutningsgjaldi og útskipunarkostn-
aði, eða 1613 kr. 15 a. með 5% vöxt-
I
j um frá stefnudegi til borgunardags
og 40 kr. í málskostnað.
Dómur hæstaréttar er á þessa leið:
Eftir því sem fram er komið í
máli þessu, sérstaklega með gögnum
þeim, er útveguð hafa verið eftir að
dómur gekk í málinu í héraði og lögð
hafa verið fyrir hæstarétt, verður
að vísu að telja það sannað að verzl-
unarstjóri firmans C. Höepfner,
Ilallgrímur Davíðsson, hafi tekist á
hendur síldarsölu þá, er ræðir um í
málinu, í eigin nafni en ekki sem
verzlunarstjóri firmans eða fyrir
þess liönd, en þar sem Hallgrímur
virðist <‘kki hafa tekið þetta fram
við mann þann, er um síldarsöluna
samdi fyrir hönd stefnda, hafði
stefndi eftir stöðu Hallgríms ástæðu
til að ætla, að hann ætti við firmað
sjálft um söluna, og að þetta hafi
| verið skoðun stefnda,styrkist við það
| að íiann flutti síldina til Ilríséyjar
j óg afhené 'hana þár fislítökúmanni
!C. Höpfners.
Um innihald sölusamningsins er
það upplýst að hér var eigi um beint
kaup eða sölu að ræða heldur unr
! umboðssölii, og viðurkennir stefndi'-
! að þann hafi átt að antiast útskipun
! síldarinnar, eða að ininsta kosti að,
lu-.mi hafi át.t að groiða stimpilgjald,
;Og útflutningsgjald og kostnað viíy
| útskipun hennar. Það verður og að
teljast upplýst í málinu, að stefndi
hafi komið síldinni til geymslu lijá'-
þriðja manni þar til liún ætti a<\
flytjast . í skip. Afskifti fisktöku-
máhns* C. ITöepfners af umræddri
síkl vjrðast því ekki liafa verið öun-'
ur en þau, að hann fyrir' hönd
stetnda og samkvæmt beiðni hans'
fékk máim búsettan í Hrísey til að
flytja umrædda síld um borð, enV
þessi maður aunaðist' útflutning á
síld bæði fyrir sjálfan sig og aðra í
skip það, sem taka átti síldina.
Það verður nú ekki álitið að þessi
ráðstöfun fisktökumannsins baki á-
frýjanda áhyrgð á síld þeirri, er
týndist í sjóiuii við útskipunina, en
ltitts vegar virðist rétt að hann
greiði stefnda andvirði 3 tunna er
ekl>i fóru í sjóinn, svo og andvirði
þeiiTh 4 tunriá, er bjiirguðust, að
bjöi'guitarkostnaði f'rádregnuni. Ber
áfrýjanda því að greiða stefnda 7/19
af kr. 1613.10 eða 594.30 að frá-
dregnum björgunarlaunuin, kr. 86.14
= kr. 508.16 með 5% ársvöxtiun frá
27. okt. 1919 til greiðsludags.
Málskostnaður. í héraði og fyrir
hæstarétti á eftir atvikum að falla
iiiður.
Nýlega hefir sú ráðstöfuu verið gerð
af hiniun íslenzku stjórnarvöldum, að
klukkunni skyldi verða flýtt um eina
kiukkustund. Margar ráðstafanir og
reglugerðir eru nú á tímum gefn«r
út af hinum æðri stjórnarvöldum, sem
ýmsum finnast gera næsta lítið gagn,
þótt þær eigi auðvitað að vera til þess
gerðar að vera til almennings heilla.
Sjálfsagt ó einnig þessi ráðstöfun, að
flýta klukkuuni, að vera til almenn-
ingsheilla, en eg álít að hún verði alis
ekki til þess, og eg get raunar ekki
skilið í því, hvers vegna þessi ráð-
stÖfun er gerð. ísland verður áreið-
anlega á sama hnattstigi og liggur eins
við sólu, hvort sem klukkan er fljót
eða sein, og staðhættir á landshlut-
um breytast alls ekki við það. Eg
hefi veitt því eftirtekt hér við sjávar-
síðuna, þau áriu sem klukkunni hefir
verið flýtt, að sú ráðstöfun hefir ver-
ið einungis til óþæginda, og skal eg
leitast við að færa rök fyrir minni
skoðun.
Nú mun það almenjiast að verka-
fólk sé látið -byrja vinnu kl. 6 að
morgni, og hætta vinnu kl. 6 að kveldi
Sé það fólk við fiskvinnu, er það mik
ils til of snemt að breiða fisk kl. 6
að morgni eftir fljótu klukkunni; þá
eru fiskreitir alls eigi nægilega þurrir,