Morgunblaðið - 08.01.1922, Blaðsíða 2

MORGUNBLAHB
þyrt'ti að taka það allra nauðsyn-
legasta fyrst, eins og garðaua,
jafn vel bara suðurgarðinn fyrst,
væxi mikil bót.
Það sem því ekki má dragast,
að gert sje strax, er, að fá þar
til hæfan mann til að mæla upp
höfnina og gera tillögur um hvað
og hvernig væri best að haga
endurbótum á ihöfnnmi. Því ekki
rnætti byrja á verkinu, fyr en
fastur grundvöllur væri fenginn
fvrir, hvemig verkið ætti að vinn-
ast. Þó það væri ekki urinið alt
í einu, þá þyrfti skipulag hafn-
arinnar að vera fastákveðið, áð-
ur en byrjað væri.
M u n i ð , þennan mann má
•ekki dragaist lengur að fá.
Til þess á að minsta kosti að
nota fje hafnarininar, en ekki til
vega og húsabygginga, því þegar
fjeð þannig er orðið fast um
lengri tíma *er hætt við, að örðugra
yrði að fá lán til hafnarinnar, og
það mundi seinka umbótum á
höfninini.
Jeg hefi þetta svo ekki leugra
að þessu sinni. Bn hef skrifað
þetta til að reyna að sýna fram
á, hversu nauðsynlegar endurbæt-
ur á höfninui era bænum, sjer-
staklega til að útrýma hafsjónum.
Og þar sem að bæjarstjómin,
einkanlega nú í seinni tíð, virð-
íst leggja fje bæjarins í miður
keppileg fyrirtæki, eins og hag
beejarins er háttað, en ekki ‘hafa
augun opin fyrir þessu velferðar-
máli, þá ættu borgarar bæjarins
að vainda vel til kosninga, er í
könd fara.
Þess, vegna vildi jeg sjerstak-
lega mæla með og hiðja menn að
athuga vel lista þann, er þeir
ölafur Þórðarson skipstjóri og
Ólafur Böðvarsson kaupm. eru
frambjóðendur á.
Þeir eru báðir dugnaðarmenn
«g framsýnir, er mundu hafa á-
huga fyrir þessu máli, sem verð-
ur mesta velferðarmál þessa bæj-
ar. Þeir eru þar að auki sjálfstæð-
ir og stefnufastir og gættair fjár-
málamenn, er ekki vildu stofna
fjármálum bæjarins út í nein
vandræði.
Að endingu vil jeg biðja menn
-að minnast þms, að höfnin hefir
verið og verður hjartað, er veitir
bænum bæði vöxt og viðgang, sje
hún eudurbætt, en án þess getur
bæriun aldrei átt neina verulega
framtíð.
Hafnarfirði 7. janúar 1922.
Þorgr. Sveitasson.
t)-----------
Oragnótaveiðar
öísli Johnsen konsúll hefir nú
gert ráðstafauir til þess að reyna
slaguótaveiðar við Vestmannaeyjar
og ætlar að gera út einn bát til
fress, að stunda þær. Með Botníu
næst á hann von á dönskum manni
«em kann þessa veiðiaðferð, og á
kann að hafa þar stjóm 'á hendi.
Hegir konsúllinn, að >ef þessi veiði-
aðferð hepnist hjer, sem hann
væutir að verði, sje um stórmikinn
s|>amað að ræða. Fyrst og fremst
sparast vinnan við að beita lóð-
irnar, og í öðru lagi sparist kaup
á beitunni, sem nemur um 2000
kr. á hvem vjelbát. Við hvem
vjelbát, sem veiði stundar, með
þeim tækjum, sem nú tíðkast hjer
þarf 8 nianna vinnu, en aðeins 4
manna vinna við bát, sem stundar
veiði með dragnót. öetur því
dragnótaveiðin svarað kostnaði
þótt mun minna aflist á bátinn
en með hinni veiðiaðferðinni.
Bjarni Þorkelsson skipasmiður
segist hafa kynt sjer nokknð drag-
nótaveiðar á ferðum sínum um
Jótland 1906 og 1910, en þá vom
dragnætur aðeins notaðar við kola-
veiðar. Hann keypti nokkru síðar
di'agnót frá Helsingör nótavinnu-
stöð og reyndi hana með Páli
heitnum Einarssyni frá Hvassa-
hrauni í Viðeyjarsundi, og fengi
þeir í hana mikið af sandkola.
Síðan reyndi Páll nótina við þorsk-
veiðar hjer úti í flóanum. Fjekk
hann mikið í íyrsta drætti. En í
öðrum drætti rifnaði nótin, því
það var venjulegkolaveiSanótogekki
■gerð til annara veiða. Páll drakn-
aði nokkru síðar, og segir B. Þ.
að þess vegna hafi ekki orðið úr
því, að frekari tilraunir væru þá
gerðar 'hjer með draguótaveiðina.
BlaucDm.
Af alvarlegri augnsjúkdómum
hjer á landi er enginn líkt því eins
þýöingarmikill og ölaucom*), vegna
þess hve algengt það er og hve óljós
byrjunareinkennin eru, en sjer í lagi
vegna þess, hve horfumar fyrir
lækningu eru slæmar, ef ekkert er
aðgjört í tíma. — Mun því ekki van-
þörf á línum þessum almenningi til
leiðbeiningar. —
Hverjum er hœtt við Glaucomi?
(ölaucoma) er augnveiki, sem lýsir
sjer aðallega í því, að þrýstingur-
inn innan í auganu er óeðlilega
bækkaður (augað harðara en eðli-
legt er). Hvaða ástæður liggi tíl
grundvallar fyrir þessar þrýstings-
hækkun, vita menn ekki um með
neinni vissu, en á lengri eöa skemri
tíma leiðir hún til rýrnunar og
skemda á ýmsum hlutum augans,
fyrst og fremst sjóntauginni, og
veldur algjörlega ólæknandi blindu.
Hverjum er hœttast viðGlaucoma?
Um það gilda engar fastar %eglur,
nema sú, að ölaucom er sjaldgæft
lijá fólki innan 45 ára aldurs. Lang-
flestir sjúklingarnir eru 50 ára og
þar yfir. Erlendis er talið að konur
veikist nokkra oftar en karlmenn,
en það mun ekki vera bjer. Yeikin
virðist ekki vera sjerlega arfgeng.
Beyndar eru til ættir, þar sem til-
tölulega margir veikjast af ölau-
cotni, en fremur er það fátítt.
Þó eru nokkrir sjúkdómar, sem
talið er sennilegt, að geti valdið
ölaucomi, nfl. ýmsir hjarta-, æða-
og nýrnas j úkdómar, sömuleiðis
taugagigt í andlitstaugum; sjaldnar
meltingas j úkdómar, sykursýki og
berklaveiki. A,f bráJðnæmum sjúk-
dómum má nefna Influenzu.
Áreynsla, líkamleg eða andleg, of-
drykkja, ofkæling, ofbirta (þar á
meðal snjóbirta) og veikindi yfir-
leitt, önnur en þau, seem upp hafa
verið talin, valda ekki ölaucomi, út
af fvrir sig. en geta vafalaust haft
*) f grein þessari er með „Glaucom“
einungis átt við þær tegundir veikinnar,
sem algengastar eru hjer á landi (Glau-
coma simplex og Glaucoma chronicum
fere simplex.
ill áhrif, þar som það or yfirstand
andi.
Meiri hluti ölaucom-sjúklinga or
fjarsýnn, iniklu færri nærsýnir. —
Glaucom er eklci smitandi.
ölaucom er algengara á f jalllendi
en á láglendi. Hjer á landi mun það
sennilega vera nokkru algengara, en
í nærliggjandi löndum. Er það síst
of hátt áætlað, að þrír f jórðu hlutar
blindra manna lijer á landi sjeu
Glaucom- sjúklingar.
Einkenni Glaucoms. Þótt alloft-
ast sje auðvelt fyrir augnlækni að
þekkja Glaucom, jafnvel í byrjun,
fer fjarri því að einkenni þess sjeu
greinileg eða áberandi fvrn- sjúk-
lingana sjálfa.
Helsta einkennið, og oftsinnis það
eina, er sjóndepra, sem smátt og
smátt fer í vöxt. Vegna þess hve
hægfara hún er, er algengt að menn
taki ekki eftir henni, fyr en hún
nemur talsverðu, sjerstaklega ef góð
sjón er á hinu auganu. Þannig er
það ekki svo sjerlega fágætt, að
menn komi til læknis, blindir á öðru
auga, án þess að hafa hugmynd nm
það sjálfir.
Oft lýsir sjóndepran sjer þannig,
að menn fá öðruhvoru þokuslæ'ðing
fyrir augun, og sjá þá alt óskýrt á
meðan, eða þeir sjá regnbogahring
(rosábaug), sem vengulega .er ó-
greinilega dökkblár yst, en grænn
inst, í kringum ljós, ef þeir horfa í
það. Oft ber mest á þessu eftir lík-
amlega áreynslu, ekki hvað síst ef
menn beygja sig niður En þess
á milli er svo sjónin góð. Oft
er þetta hið fyrsta einkenni, sem
glaueom-sjúklingar verða varir,enda
getur það komið í ljós löngu áður
en fer að bera á varanlegri sjón-
depru.
Stöku sinum taka menn eftir við
samanburð á báðum augum, að þeg-
ar þeir loka augunum á víxl, og
horfa beint fram undan sjer, þá sjá
þeir ver til hliðana með öðru auganu
en hinu. Þessi skerðing á sjónar-
sviðinu (sem venjulega ber mest á
nefmegin eða að ofan), er þýðingar-
mikið glaucom-einkenni, en það er
hreinasta undantekning að sjúkling-
arnir verði hennar varir sjálfir, fyr
en sjónin er farin að deprast aðmikl-
um mun.
Þó kemur það fyrir, að menn með
byrjandi Glaucom, en sem ennþá sjá
fullum fetum frá sjer, hætta að sjá
almennilega nærri sjer fyrir tímann,
nema með gleraugum, eða sjeu þeir
(eins og langalgengast er), komnir
á ,,gleraugnaaldur“*); þá að eins
með sterkari gleraugum en menn á
þeirra aldri eiga að þurfa. Sje við-
komandi ekki fjarsýnn, er nokkuð
upp úr þessu leggjandi.
Verkir eru sjaldgæfir. Hitt er til-
tölulega algengt að sjúklingarnir
*) Kringum fimtugs aldur eða tæp-
lega það, hætta þeir, sem hvorki eru
nær- eða fjarsýnir, að sjá almennilega
nærri sjer, og þurfa til þess gleraugna
með það sein eftir er æfinar. En frá
sjer sjá þeir eins vel og áður, eða því
sem næst. pessi breyting kemur smátt
og smátt, er öldungis eðlilegt ellimark,
og stafar ekki af neinum óhraustleik
eða veilu í augunum. Hinsvegar er það
óholt og þreytandi að nota þá ekki
hæfileg gleraugu við alla nærvinnu. —
En geti menn á þessum aldri t. d. lesið
fullum fetum gleraugnalaust, er það ein-
ungis vottur þess, a‘S þeir eru nærsýnir,
en ekkert hraustleikamerki, eins og
margir halda.
Betra seint en aldrei.
^ Okkar ágætu þýsku Slitf öt,
sem allir erfismenn þektu fyrir stríðið eru komin aftur.
Verðid lágt
T. d. ágæt blá Nauuqinsföt kr. 6,50 pr. stk. — Niðsterkar blá-
föndóttar buxur. kr. 12,50. — Molskins-buxur frá Ir. 8,50. —
Hvítir Jakkar og Buxur »fyrir bakara* o. fi. — Brún Kakiföt.
Maskinuföt (samfestingar) frá 13,95. Bránt Kakitau og Molskinn.
Eins og áður verða best kaup á slitfötum hjá
flsg. E. flnligssii s Eo. ðnsH. i,
lia-fi öðruhvoru óljós óþægindi í aug-
unum, sem þeir geti ekki einusinni
sjálfir lýst, eða muna ckki eftir,
nema farið sje að grenslast nánar
eftir því.
Á augum með Glaucom er venju-
legast lítið að sjá og finna að utan.
Ekki svo sjaldan eru ljósopin
(pupillurnar) misvíð, og þá víðari
á veika auganu ;og samdrátturvíðara
ljósopsins stirðari, þegar ljós fellur
áaugun.
Stöku sinnum ber á ógreinilegum
bláleitum roða kringum sjáaldur
veika augans, ýmist öðruhvoru eða
að jafnaði.
Þó finst og stundum, ef þrýst er
á augun (utan yfir efra augnalok)
að þau eru mishörð, viðkomu (veika
augað barðara).
Þessi 3 einkenni finnast sjaldan
í byrjun veikinnar af sjúklingnnum
sjálfum, eh venjulega eitt eða fleiri
þeirra þegar lengur líður fram, og
ekki hvað síst eftir að augað er orðið
blint. —
í stuttu máli: Sjóndepra er eina
áreiðanlega einkennið, sem fyr eða
síðar kemnr í ljós. — En auðvitað
er ekki þar með sagt, að alt eidra
fólk, sem fer að tapa sjón, hafi
, Glaucom.
' Gangur og háttalag veikinnar. —
Sje auga sýkt af Glaucomi, og ekk-
ert aðgert, verður augað á lengri
eða skemri tíma steinblint, og er sú
blinda með öllu ólæknandi.
Ýmist fer sjóndepran þegjandi og
hljóðalaust vaxandi, sjúklingarnir
hafa enga verki, og á augunum er
ekkert að sjá að utan, eða þá að
sjónin er verri með köflum, en betri
Óþess í milli.
Þá kemur það stöku sinnum fyrir
— sjerstaklega þegar lengra líður
á veikina, að kvalaköst koina í aug-
að; það verður rautt og þrútið, og
steinliart viðkomu, en sjúklingarnir
sjá lítið sem ekkert. Getur þá augað
orðið blint á nokkrum dögum, eða
jafnvel klukkustundum, og dæmi
eru til, að heilbrigða augað hafi orð-
ið veikt um leið, og farið sömu leið-
ina á örstuttnm tíma. Það er þó
hvorttveggja undantekning, en að
kastinu afstöðnu er sjónin venju-
lega mun verri en á undan og hrak-
ar hraðar eftir það. Þessi köst geta
komið hvað eftir annað, líka í blind
augu, og stundum fyrst þa. Kveði
mikið að þeim, geta augun sprungið
Algengara er þó að sár detti á þau,
sem svo valda sjúklingunum mik-
illa óþæginda.. Á endanum visna svo
augun og linast upp, hverfa þá allir
vefkir að mestu leyti.
Ilinsvegar era það margir glau-
com-sjúklingar, sem hafa gengið með
blint eða blind augu, áram eða jafn-
vel áratugum saman, án þess nokk-
urn tíma að hafa kent óþæginda
eða verkja.
Frá fyrstu byrjun veikinnar, og
þangað til augað er orðið alblint,
líður altaf tiltölulega langur tími,
venjulega nokkur ár, sjaldan minna
en eitt ár. En eins og áður er getið,
vita sjúklingarnir nálega aldrei um
fyrstu byrjun veikinnar.
Glaucom legst svo að segja undan-
tekningarlaust á bæði augu, en lang-
oftast með millibili, sem venjulega-
nemur nokkrum árum.
MeSferff á Glaucomi og horfur
fyrir lœkningu. Nútímameðferðin
miðar öll að því, að hækka þrýsting-
inn í augunum varanlega, og þá
svo mikið, að augað, og þá fyrst og
fremst sjóntaugin skemmist ekki
frekar. En sjúklingarnir geta aldrei
fengið aftur, svo nokkru verulegu
nemi, sjón þá sem þeir þegar hafa
mist. Hjer er því ekki um eiginlega
lœkningu að ræða, heldur að eins
stöðvun á veikinni.
Til að lækka þrýstinginn eru ýmist
notuð meðul, eða uppskurður, er
gjörður á augunum; stundum hvort-
tveggja saman.
Meðalameðferðin er aðallega í því
fólgin, að uppleystum efnum' er
dreypt í augað (einusinni eða oftar
á dag), og verður það að gjörast að
staðaldri, ef að gagni á að koma. —
Ýmsir annmarkar eru á þessu:
droparnir eru dýrir og halda sjer
illa, svo að oft verður að endurnýja
þa. Margir fá þrota, verki eða óþol-
andi sviða í augun við notkunina,
sjerstaklega er fram í sækir, og
verða að hætta fyrir þá sök. En að-
al-ókosturinn við meðalameðferð-
ina er sá, að hún er sjaldan einhlít
til langframa, endirinn verður lang-
samlega oftast sá, að augað eða aug-
un verða blind.
Með' uppskurði fæst oft.ar varan-
leg stöðvun, þó ekki líkt því altaf,
og ekki ósjaldan þarf að endurtaka
hann á sania auganu.
Við verkjuin í blindum glauc-
om-augum er venjulega ekki hægt
að gjöra neitt er að gagni megi koma
nema að taka augun burtu.
Eins og sjá má af þessu, eru horf-
ur fyrir lækningu (stöðvun) altaf
vafasamar yfirleitt, og þá verður
heldur ekki sagt ineð nokknrri vissu
fyrirfram um hvert einstakt sjúk-
dómstilfelli. Þær eru mun betri, e£
sjúklingarnir koma snemma. — En
þó ekki fáist ifullkomin stöðvun,
tekst oftast að tefja fyrir algerðri
blindu að miklum mun, stundum
svo lengi, að sjúklingarnir, sem
flestir eru komnir á gamalsaldur,
halda einhverri sjón til æfiloka.
Þegar sjóninni er svo mikið hrak-
að, að sjúblingarnir sjá aðeins litla
skímu, er vonin lítil sem engin um
að takast megi að bjarga auganu frá
algerðri blindu, þó oftast megi tef ja
eitthvað fyrir henni.
Og sjeu augun orðin alblind, er
ekkert. hægt að gjöra, eins og áður
hefir verið drepið á.
Eftirlit eftir á hráffnauðsynlegt.