Morgunblaðið - 25.04.1922, Blaðsíða 1

9. Arg., 140 tbl.
wmmmmmmmmæ-m Gamla Bíó ■ r iinn mi—n—n
Anna Boleyn.
Þar sem fjöltSa fólks hjer i bæ ekki ennþá
hefir sjeð þessa ágseftu mynd, verður sýnd hún
ennþá i kvöld.
Nlunið eftir að þeftfta er ein af þeim allra fal-
legusftu myndum sem hingað hafa komið.
w—1—31 11111111111»11 i inimnrTmr-r-
Til fermingar.
Hvitir, háir silkihanskar nýkomnir i
I
Hanskabúðina.
Jarðarför frú Þórunmar Jónassen, fer fram fimtudaginn 27.
þessa mánaðar. og hefst kl. 1 eftir hádegi með sorgarathöfn á heim-
ili hennar.
■aniiiiiiiaiini ...............................................................
WBmsmœmBeaMmmmm
Hjartans þakkir til allra þeirra, er sýndu hluttekningu og
samúð í veikindum og við fráfali Erlendar sál. Eafnssonar.
Fyrir mína hiind og aðstandenda
Soffía Jónsdóttir.
Hjermeð tilkynnist vinum og vandamönnum. að okkar ástkæra
n.óðir, ekkjan Kristín Torfadóttir, andaðist 17. apríl síðast liðinn.
Jarðarförin er ákveðin fimtudaginn 27. þ. m., og hefst með
húskveðju að hehnili hinnar látnu.Reykjavíkurveg 7. kl. 1 e. h.
Hafnarfirði 24. apríl, 1922.
Margrjet T. Jónsdóttir, Gunnar E. Jónsson.
Spánarmálið
Samvinnunefnd viðskiftamála á
Alþingi, sem í eru 12 menn úr báðum
deildum, hefur komi-S fram meS frv.
um að ljett vín skuli undanþegin
bannlögunum. Þetta frv. hefur veri'5
samþykt í Nd. með öllum atkv. gegn
einu (J. Baldvinssonar) og liggur í
dag fyrir Ed. Víst er talið, að frv.
verði samþ. þar í einu hljóði.
Þar með hefur þingið svo gott sem
einróma fallist á þann málstað, sem
fram hefur verið haldið hjer í blað-
inu. í greinargerð fyrir frv. eru
fram teknar hinar sömu ástæður fyr-
ir nauðsyninni á þessu, sem oft hafa
verið færðar hjer í blaðinu. Þar er
það og greinilega tekið fram, að
fyrv. stjórn hafi gert alt fyrir þetta
mál, sem auðið var að gera, og eru
þar með kveðin niður þau illmæl^
sem um hana hafa verið höfð í sum-
um blöðum landsins út af þessu máli.
Frv. það, sem hún lagði fyrir þing-
ið í byrjim þess, þykir nú mörgum
mun betra en þetta nýja frv., sem
viðskiftanefndin leggur fram, og
kom sú skoðun greinilega fram und-
ir umræðum málsins. En hvað sem
um þetta má segja, þá er hitt gott,
að málinu er nú að minstá kosti í
bráðina bjargað og að vænta má, að
það verði hjer ekki að vandræðum
framvegis.
Þetta nýja frv. og greinargerð við-
skiftamálanefndarinnar eru tekin
upp í heilu lagi lijer á eftir. Eins og
sjá má, er í grg. reynt að gera öllum
skoðunum á málinu sem mest til hæf-
is, og mun það rjett vera, eins og á
stendur. í því ljósi mun rjettast að
skoða ýms ummæli greinargerðar-
innar.
En ályktunin í niðurlagi hennar
er mjög hæpin. Með ársfrestun á
fullnaðarákvörðun í málinu eru eng-
in líkindi til að neitt geti unnist, en
hins vegar mikið í húfi.
Frv. er þá svona:
1. gr. Með konunglegri tilskipun má
ákveða, að vín, sem ekki er í meira en
21% af vínanda (alkohol) að rúm-
máli, skuli um eitt ár undanþegin
ákæðum laga 14. nóv. 1917, um að-
flutninsbann á áfengi, um bann gegn
innflutningi, veitingu, sölu og flutn-
ingi um landið. Enn fremur má í
sömu tilskipun ákveða, að með reglu-
gerð skuli sett ákvæði til varnar mis-
brúkun við sölu og veitingar jþessara
vína. Þó mega ákvæði þessi ekki
ganga svo langt, að þau geri að engu
undanþágu vína þessara frá ákvæð-
um aðflutningsbánnlaganna. í reglu-
gerðinni má ákveða sektir fyrir brot
á ákvæðum hennar. í tilskipuninni
má og einnig setja ákvæði um eftir-
lit með innflutningi þessara vína og
annað þar að lútandi. 2. gr. Lög
þessi öðlast gildi þegar í stað.
Þriðjudaginn 25. april 1922.
ísafoldarprentsmiðja h.f.
Greinargerðin er svohlj.: pað voru
ekki liðin nema 4 ár frá því er
Góðtemplar-reglan barst hingað til
landsins, þegar því var fyrst hreyft,
að koma ætti á aðflutningsbanni á
áfengi hjer á landi.Árin 1888 kom
fram tillaga í þá átt á þingi hinnar
nýstofnuðu Stórstúku Islands. Þó
fylgdi þessu, sem von var, lítill
kraftur í fyrstu. En þessu máli var
þokað smám saman í áttina, og sjest
það meðal annars af ,því, að árið
1899 voru sett lög um verslun og
veitingar áfengra drykkja á íslandi
og 1900 lög um bann gegn tilbúningi
áfengra drykkja. Eftir aldamótin kom
stefna þessi skýrar fram, en þó var
þá ekki fullkomið samkomulag í
fyrstu um iþað, hvort heppilegra væri
algert aðflutningsbann á áfengi eða
vínsölubann fyrst, en frá 1903 er þó
aðflutnignsbannstefnan orðin eindreg-
in meðal templara. Á alþingi 1905
kemur fram „frv. til laga um að-
flutningsbann á áfengi“, en nefnd sú,
sem málið fjekk til meðferðar, og
var því hlynt, lagði til, að frv. yrði
ekki afgreitt, en bar fram þingsálykt-
unartillögu um þjóðaratkvæði um mál
ið fyrir næsta alþingi (1907). Því
var svo bre.vtt, í það horf, að þjóðar-
atkvæðagreiðsla um málið skvldi fram
fara í sambandi við næstu alþingis-
kosningar (1908). Fór hún svo fram
°g var utkoman sú, að alls voru
greidd 8118 atkv. og af þeim voru
með banni 4900 sem er 60,38% eða um
%. Á alþingi 1909 var svo málið borið
fram, rætt mjög ítarlega og samþykt.
Var það aðflutningsbann frá 1. jan.
1912 og vínsölubann að auki frá 1.
janúar 1915. ’
Síðan hefir oft verið fyrir þinginu
ýmislegt, er snertir þetta mál, og
nokkrar brevtingar verið gerðar á
lögunum, en óþarft er að rekja það
liyer, því að það hefir á engan hátt
breytt stefnunni, heldur hafa breyt-
ingarnar sumpart verið ávöxtur af
reynslu laganna og sumpart miðað að
því að gera framkvæmd þeirra auð-
veldari og koma í veg fyrir brot á
þeim. Og að stefna þingsins hefir
jafnan verið óbreytt í þessu máli má
sjá af því, að það hefir hrundið
þeim tilraunum, sem gerðar hafa ver-
ið til þess að fá bannlögin skert eða
þeim teflt í tvlsýnu, svo sem 1917
(færa áfengistakmarkið upp í 12%)
og 1919 (að lata fara fram þjóðar-
atkvæði um lögin, og setja á ríkis-
einkasölu með áfengi, ef úrslit yrðu
þau).
í umræðunum um málið á Alþingi
1909 var sú mótbára færð fram gegn
bannlögunum meðal annars, að Spán-
verjar mundu ekki una því, að inn-
t-^ingur á vínum yrði bannaður
hjer. Þó sýnist þessi hugsun hafa
verið fremur fjarri mönnum og flest-
ir búist við því, að ekki kæmi til
þess, að Spánverjar ljetu sig nokkru
skifta bannið hjer, sakir þess, að vín-
ii.nflutningur frá Spáni til íslands
væri svo hverfandi. petta var og
r.jett, meðan í-sland eitt átti í hlut.
En hitt er annað mál, að þegar bann-
stefnunni 'jókst fylgi og fleiri þjóðir
og stærri tóku upp þessa aðferð, þá
opnuðust augu Spánverja fyrir því,
að hjer væri á ferðum alvarleg hætta
fjTÍi vinframleiðslu þeirra, og dróst
þá ísland inn í þá deilu eins og aðrir.
Mál þetta komst af stað við það,
að Spánverjar skipuðu 2. jan. 1919
fjölmenna nefnld til þess að endur-
skoða tollalöggjöfina. í þeim tilgangi
að koma nýju skipulagi á tollana,
sögðu Spánverjar upp verslunarsamn-
ingum sínum við aðrar þjóðir, og
meðal annars samningnum við Dan-
mörk (og ísland) frá 4. júlí 1893.
Varð þá að hefja nýjar samninga-
umleitanir, og hófust þær með því,
að veittur var frá 20. mars 1921
þriggja mánaða frestur, enda tolllög-
in þá óútkljáð á Spáni, og búist við
að þess yrði alllangt að bíða, aðþeim
lyki. .En til þess að flýta samning-
um setti Spánarstjóm bráðabirgða-
tolllög, 17. maí 1921. Var þar ákveð-
ið, að innflutningstollar skyldu vera
tvenn-s konar, eða eftir tveim gjald-
skrám, skrá I og skrá II. Skrá II
gilti gagnvart þeim þjóðum, sem sjer-
stakan samning gerðu við Spánverja
um ívilnanir fyrir spánskar vörur, en
skrá I, sem var helmingi hærri, gilti
gagnvart þeim, sem ekki'gerðu samn-
ing. Eftir þessum lögum iwkkaði toll-
ur á innfluttum saltfiski úr 24 pe-
setum pr. 100 kg. upp í 36 peseta
eftir skrá II og upp í 72 peseta eftir -
skrá I. íslenskur saltfiskur var þá
tollaður eftir skrá- II fram til 20. júní
eða meðan fresturinn stóð.
Þetta kom mönnum talsvert á óvart
og iþar sem erfiðleikar voru á að fá
frestinn framlengdan, fór sendiherra
Dana í París til Madrid -snemma í
júní, til þess að reyna að fá frest-
inn framlengdan. 16. júní fekk hann
svo tilkynningu um, að Spánverjar
vildu framlengja samninginn við Dan-
mörku, en við ísland gæti ekki feng-
ist samningur meðan þar sje aðflutn-
ingsbann á áfengi. Pram að þeim
tíma hafði ekki heyrst á það minst.
Danska stjórnin ákvað þá að standa
n-eð Islendingum og þiggja ekki fram-
lengingu, nema ísland fengi einnig
samninginn framlengdan, en reyna að
fá að minsta kosti eins mánaðar frest.
Eftir allmikið þref fekst frestur til
20. júlí, meðfram vegna símslits og
þar af leiðandi ófullkomins skeyta-
sambanids við ísland, en um frekari
frest ekki að ræða, nema stjórnin
legði þegar fyrir Alþingi frumvarp
til laga um breytingu bannlaganna.
Síðast í júní var Gunnari Egilssyni,
sendiherra landsins í Genúa, falið að
fara þegar til Madrid og vera með í
samningatilraununum, og eru skýrslur
huns um málið mjög greinilegar og
sýna, að mjög mikil rækt hefir verið
lögð við málið og málstaður íslend-
inga fluttur með öllum þeim rökum,
sem hægt virðist að finna.
Þegar hann kom til Madrid, 4.
júlí, var ástandið það, að Spánverjar
hótuðu hæsta tolli, nema því að eins
að stjórnin legði fyrir Alþingi frumv.
um breytingu bannlaganna og Alþingi
væri búið að samþykkja það frv. fyr-
ir 20. sept. Lengri frest vildu þeir
ekki gefa, og hefði þá orðið að kalla
saman aukaþing. pá var og fyrir
spánska þinginu frumvörp til tolllaga,
sem voru miklu strangari en bráða-
birgðatolllögin, því þar var lágmarks-
tollurinn (skrá II) 40 pes. pr. 100
kg., en tollur eftir skrá I þrefalt
hærri, eða 120 pes., til þess að úti-
loka gersamlega samkepni frá þeim
löndum, sem ekki gerðu verslunar-
samninga við Spán og veittu þeirra
vörum ívilnanir.
13. júlí gekk stjórnin hjer loks,
eftir ítrekaðar neitanir, inn á það, að
leggja fyrir Alþingi frv. um brevt-
ingu bannlaganna, að því er snertir
vín undir 21% áfengis, með þeim skil-
yrðum, að frestur fengist til næsta
reglulegs Alþingis, að stjórninni væri
heimilt að setja reglur um innílutn-
inginn, og að Spánverjar veittu bestu
tollkjör á íslenskum saltfiski. Þó átti
að gera enn eina tilraun til þíss að
fá Spánverja til þess að falla frá
kröfu sinni um afnám bannlaganna.
Hinu síðarnefnda var þveraeitað.
En hitt hafðist fram eftir afarmiklar
umleitanir, þar sem bæði var lögð á-
hersla á það, hve nauðsynlegt bannið
væri íslendingum, að það hefði verið
sett á að undangenginni þjóðarat-
kvaiðagreiðslu, hve erfitt það væri
að ná hjer saman aukaþingi o. fl. o.
fl., og lögð áhersla á þá fóm, sém
færð væri með því að leggja slíkt frv.
fyTÍr Alþingi, og yrði því mikið að
koma í móti. Einkum var erfitt að
fá Spánverja til þess að lofa bestu
tollkjörum, því að þeir vilja nú enga
enmninga gera í því formi, heldur
Nýja Bió
Gróin jörð
— Markens Gröde. —
Þessi ágiota mynd verður
sýnd aftur i kvöld kl. 8* l/B.
Ðjarni P. Johnsen
lögfrœdingur.
Vietalstimi kl. 1—2 og 4 —5 e. m.
Lækjargötu 4 Sími 1001.
Trópenól
þakpappinn sem þolir
alft. Fæst altaf hjá
A. Einarsson & Funk,
Reykjavík.
ákveða fasta tollupphasð. En eins og
liggur í augum uppi, er það mikill
munur.
Á þennan hátt fjekst þá frestur
með bestu tollkjörum til 15. mars
gegn því, að stjórnin legði fyrir Al-
þingi frv. um afnám bannlaganna á
vínum undir 21 % áfengis.
Auðvitað er hjer í þessu stutta yf-
irliti aðeins drepið á einstök aðalat-
riði í samningunum, en auk þessgerð-
ist margt, sem hjer er ekki nefnt, a£
því að það hafði ekki bein áhrif á
úrslitin. T. d. var sendiherrann lát-
inn leita hófanna um þá leið, að ís-
lendingar tækju ákveðið magn víns
gegn bestu tollkjörum, en því var þeg-
ar neitað, o. fl.
Þess ber að geta, að eins og toll-
lögin voru afgreidd endanlega af
spánska þinginu, er tollur á saltfiski
32 pes. pr. 100 kg. eftir -skrá II, en
þrefalt hærri, eða 96 pesetar, eftir
skrá I.
Svona stóð málið þegar Alþingi
kom saman í vetur. Enda þótt það
dvldist ekki, að samningarnir höfðu
verið reknir af mikilli samviskusemi,
i g -því væri lítil von um að fá nokkru
frekara framgengt, var þó litið svo á,
að rjett væri að gera ennþá eina til-
reun til þess að koma málinu í hetra
horf. Var því ákveðið að senda þá
-sendiherra Svein Björnsson og Einar
H Kvaran, sem var staddur í Kanp-
mannahöfn, suður til Madrid, til þess
að reyna, í sambandi við dönsku
sendisveitina og Gunnar Egilsson,
hvort eigi væri hægt að fá einhverja
aðgengilegri samninga en þá, að ganga
að frv. því um breytingu bannlag-
anna, sem fyrir þinginu lá, og var
þeim bent á nokkrar leiðir, sem hugs-
anlegar væru, fyrst þá að halda bann-
lognnum óbreyttum, en ef ekki feng-
ist, þá að kanpa ákveðið magn víns,
eða fá ársfrest enn. Loks var þeim
falið, ef alt annað brigðist, að fá því
framgengt, að í stað breytingar bann-
laganna mætti fresta þeim eða fram-
kvæmd þeirra um ákveðið bil, þó alt
með því skilorði, að bestu tollkjör á
innfluttnm saltfiski hjeldnst. pótti
ryett að revna þetta, meðfram vegna
þess, að liðinn var alllangur tími frá
því er samningum var hætt í fyrra,
og ekki óhugsanlegt, að veðrahrigði
væru orðin þar syðra, Bæði voru
stjórnarskifti orðin og auk þess þetta
mál orðið talsvert áberandi og mál-
staður Spánverja óvii.sæll meðal bind.
indismanna úti um heim.
Síðan hafa þessir þrír rnenn starfað