Morgunblaðið - 17.11.1922, Side 2

MOROUNBLAÐIÐ
Nykomið
fallegt úrval aff:
Enskum húfum.
Hörðum höttum
Linum höttum.
» •
Fjárhagur Itala.
London 20. okt.
Nitti fyrvorandi forsætisráð-
herra ítala, flutti 19. fyrra mán-
•aðar ræðu í kjördæmi sínu og
gerði einkum að umtalsefni fjár-
l*.ágshorfur ítala. Hefir ræða þessa
vakið- athygli um allan heim, því
* Nitti telur ástandið miklu álvar-
legra en menn hafá haldið áður.
M. a. fórust honum orð á þessa
leið:
Alvarlegustu viðfangsefni Itala
eru atvinnumálin, fjármálin og
'utanríkismálin. í síðustu tvö árin
Irefir fjárhagur landsins farið sí-
versnandi. öengið hefir smálirap-
að niður á við, og er nú komið
niður fyrir allar liellur þegar
.miðað er við dollar eða pund.
ítalir eyða miklu meiru en þeir
framleiða, og það er miklu minna
þess að nálega öll lönd hafa sett ■
harðari innflutningsákvæði en áð-1
ur. Og lítum svo á friðarsanm-
ingana flónskulegu, sem settir
hafa verið eftir ófriðinn, og í
stað þess að vera friðarsamningar
hafa gefið tilefni til þess að halda
ófriði áfram. Bvrópa er vopnaðri
nú en hún var 1914. Frakkar
börðust á móti allri takmörkun
vígbúnaðar og því að takmarka
kafbátaófriðinn, þegar það var til
umræðu í Washingtou og í Gen-
úa settu þeir þvert ned fyrir að ræða
nokkuð um takmörkun vígbúnað-
ar. Og um þessar mundir auka
þeir \ígbúnað sinn af meira
kappi en nokkurn tíma fyr, eink-
um flugvjelar og kafbáta. Þeir
eiga nú yfir 3000 flugvjelar, og
af þeim eru 300 sjerstaklega smíð
aðar til þess að kasta spreugjum
yfir borgir og næsta ár gera
þeir ráð fyrir að eiga 4000 her
flugvjelar, og 21 deild flughers
Þeir hafa ennfremur 700.000
manns undir vopnum.Italía verður
að vera á verði, og jafnframt
þvi að halda góðri vináttu við
Frakkland, má hún þó ekki
gleyma því, að franska stjómar-
stefnan sem nú ríkir og verið
hefir fjandsamleg í Rússa garð
og öfugsnúin gagnvart Bretum
gengur einnig gegn hagsmunum
ítala.
Ef við ítalir eigum að geta
lifað sem þjóð, þá er nauðsynlegt
að við berjustum fyrir viðreisn
Bvrópu, og að ekkert verði fram-
ar til sem kallað er sigraðir menn
eða sigurvegarar. Og herlán ófrið-
arþjóðanna innbyrðis verða að
rætast í fullú samræmi og sam
bandi við skaðabótamálið. Hvað
viðvíkur hag sigruðu þjóðanna
herlánunum og skaðabótamálun-
nm, þá er álit bretsku stjórnar-
ÍDnar algerlega í samræmj við
það, sem ítölum er fyrir bestu.
Einn bjargræðisvegur ítala er sá,
að fult samlvndi komist á milli
jijóðanna.
wam
Bnginn vafi er á því, að allur
íhaldsflokkurinn geugur samein-
aður til kosninganna, enda þótt
Austen Chamberlain og nær hundr-
að fylgismenn hans í flokknum
væru mótfallnir sprengingu sam-
steypuflokksins gamla. Annað mál
er það, hvort frjálslyndi flokkur-
inn getur orðið sammála. Hinn
óháði hluti hans, (Asquith, Grey
lávarður o. fl.) sem hamast hafa
gegn Lloyd George síðustu mán-
uðina, þykjast ófúsir á að eiga
pokkur mök við hann framar. En
um það verður útrætt á fundi
á morgun.
Kosningahríðin er byrjuð af
fullum krafti, og hvern einasta
dag eru stjórnmálafundir haldn-
ir í öllum stærri horgum. Eng-
inn talar þó oftar en Lloyd Ge-
orge, hann er búinn að gera á-
ætlun um að halda 15 „stórar“
ræður næstu þrjár vikur. Segist
hann ekki hafa haft tíma til að
svara öllum rógburðinum og lyg-
unum, sem andstæðingar hafi haft
um stjórn sína; hann hafi haft
of mikið að gera til þess. „En
nú er jeg atvinnulaus, og nú skulu
allir fá að beyra sannleikann* ‘.
Það er talið víst, að þing verði
rofið undir eins og stjómin er
mynduð, og að kosningamar fari
fram 18. nóvember. Má það ekki
seinna vera vegna írsku samn-
inganna, því svo sem kunnugt er
eiga þeir að vera samþyktir í
annað sinn af enska þinginu, og
stjómarskrá íra viðurkend, áður
en ár er liðið, frá því að samning-
amir voru gerðir, en það vao-
7. desember í fyrra. Fyi*sta verk
nýja þingsins verður því að leggja
síðustu höud á sjálfstæðiíslöggjöf
írlands.
Ókyrð i Indlandi.
Eftir miðjan október varð víða
róstu.samt í, Iudlandi °g ensku
stjórninni hótað öllu iU11 á fund-
um, sem haldnir voru víðsvegar
um landið. Eru það Múhameðs
trúarmenn, sem standa fyrir þessu
osr tilefnið er það, að þeim þyki
..._1_ „liAvnin

framleitt nú en fyrir stríðið. —
Ari8 1920 fluttu ítalir iun vör-
ur fyrir 26 miljarða líra, en út
fyrir 11 miljarða. En 1921 var
innflutningurinn 20 miljarðar og
•útflutningurinn 9. Ekkert er þó
•cin.s hræðilegt eins og það, hvern-
ig ríkisstjórnin sóar opinberu fje.
Ejrrir ófriðinn voru útgjöld ríkis-
tits 2.600 miljónir á ári en nú
•eru þau 25.000 miijónir og tekju-
hallinn á síðustu fjárlögum var
6 miljarðar. Gjöldin hafa meira
•en , áttfaldast og er það miklu
•ineira en sem svarar verðfallj pen-
inga í almennum viðskiftum inn-
anlands.Skuldir ríkisins frá ófrið-
arárunum með áföllnum vöxtum
■eru 120 miljarðar. Enginn veit
livað að höndum ber, en svo mik-
ið er víst, að ítailir geta aldrei
•greitt skuldir sínar, ef gengið
helst líkt og það er nú. Og rík-
issjóðurinn er í hættu vegna þess
að hann hefir gefið út miklu meira
af skuldabrjefum en fært var.
¥ið erum á heljarþröminni —
Fyrir ófriðinn barðist ríkið í
bökkum, og það hjekk í því,
að innflutt fjármagn og útflutt
stæðist á, vegna þess að ítalskir
útflytjendur sendu drjúgum fje
beim til ættjarðarinnar. Nú er
þessum útflutningi lokið, vegna
London 23. okt.
Bonar Law var á fundi þing-
manna Oialdsflokksius úr báðum
málstofum i einu hljóði kosinn
forseti flokksins. Þar með hefir
flokkurinn gefið samþyki sitt til,
að hann myndi nýja stjóm, eins
og konungur hefir mælst til. Er
búist við að hann geti lagt nöfn
nýju ráðherranna fyrir konung
á morgun eða miðvikudag.
Á fundinum í dag hjelt Bonar
Law ræðu, sem í fáum dráttum
lýsir stefnuskrá nýju Istjórnar-
innar. Aðaláhersluna lagði hann á
það, að nýja sfjórnin mundi ekki
hætta sjer út í eins mörg æfin-
týri í öðrum heimsálfum eins og
sú síðasta hefði gert, og mundi
láta önnur ríki afskiftalaus um
málefni sín, að svo raiklu leyti,
sem unt væri.Einnig mundi stjórn-
in nýja gera sjer far um að 'vera
fastari í rásinni, bæði í innlend-
um málum og utanríkismálum, en
stjóm Lloyd George hefði verið.
Þá benti hann á, að nauðsyn væri
á betri samvinnu milli banda-
manna innbyrðis (þ- e. Frakka
og Breta) en verið hefði síðustu
árin. Og að síðustu gat hann þess,
að stjómin mundi halda áfram
stefnu fráfarandi stjómar í ír-
landsmálum.
samleg i garð trúarbræðranna,
Tyrkja, í afskiftum sínum af
deilumálum þeirra við Gri'kki.
Blaðið „Independent“, sem er
málgagn Múhameðstrúarmanna í
Indlandi en ritað á ensku, hefir
farið miklum móðgunarorðum um
Lloyd George og ensku stjómina
i heild, og segir, að það eina
rjetta, sem Múhameðstrúarmenn í
Tndlandi geti gert, sje að ganga
í lið með Mústafa Kemal í An-
góra tafarlaust, og hefja stríð á
hendur enska .setuliðinu við Hellu-
sund, í sambandi við þá. Og
frjettir segja, að þegar sje farið
að skrásetja lið í Indlandi, með
þetta fyrir augum. Eigi hefir
heyrst hvernig stjómin í Indlandi
snýr sjer í þessu máli. Vitanlega
þarf ekki að óttast að þetta lið
komist nokkum tíma til Litlu-
Asíu, því málum hefir nú verið
miðlað svo að eigi verður úr ó-
friði. En á hinn bóginn getur
hðsamdráttur Múhameðstrúar-
manna haft hinar alvarlegustu af-
eiÓingar fyrir friðinn heima fyr-
ir í Indlandi.
Heyrst hefir, að undirkonungur
Breta yfir Indlandi, Reading lá-
varður, hafi verið kvaddur til
Englands, í ’ tilefni af þessum
atburðum.
I gærkveldl
Fátækramál.
Fátækranefnd befir lagt til að
útgjöld til fátækraframfæris verði
áætluð þannig á næsta ári:
Til þurfamanna innansveitar kr.
217.800 og til utansveitar þurfa-
nianna 50.60Ö kr. Til berklaveikis-
varna 26.000 kr. Til sjúkrakostn-
aðar innan- og utansveitarmanna
50.000 kr. Um >essar till. fátækra-
nefndar urðu engar umræður, en
samþ. að veita Elliheimilinu Grund
styrk þann, er getið var um í gær,
3000 kr.
Grasvellir.
Á fundi grasvallarnefndar, er
kosin var 3. ág. þ. á. til að gera
tdlögur um grasvelli í bænum,
hafði bæjarverkfræðingi verið fal-
ið að gera áætlanir um kostnað
við að jafna blettinn milli Lauf-
ásvegar, Bókhlöðustígs, Lækjarg.
og bamaskólans, sem áður t il-
heyrði erfðafestulandinu „Útnorð-
urvöllur“ þannig, að hann verði
neðan til í jafnhæð við Lækjar-
götu og breyta honum í grasvöll.
Ennfremur hvað kosta mundi girð
ing meðfram Lækjargötu sömu
gerðar og neðan við Mentaskóla-
blettinn og garður meðfram Bók-
hlöðustíg, steyptur eða úr höggnu
grjóti, og ennfremur átti bæjar-
verkfr. að athuga, livort húseig-
endur við Laufásveg hefðu tekið
nokkuð af blettinum til afnota.
Fyrirspurn kom fram um það frá
Pjetri Halldórssyni, á hvem hátt
væri unt að taka þennan blett
eignarnámi og hvort ekki mundi
þurfa að greiða eitthvað fyrir
hann til erfðafestuhafa. Grasvall-
arnefndin gaf þær upplýsingar, að
bæjarstjómin væri þegar búin að
ákveða að taka þennan blett til
sinna afnota, en sjálfsagt yrði það
tíómstólanna að skera úr þeirri
cleilu, sem kynni að rísa milli
bœjarstjórnar og erfðafestuhafa.
Vatnsveitan.
Á fundi vatnsveitunefndar hafði
bæjarverkfr. lagt fram tillögu um
tilhögun og kostnað hinnar nýju
vatnsveitu, en málið þótti ekki
nógu vel undirbúið til þess að
leggjast fyrir bæjarstjórnina, en
ákveðið var að það skyldi gert á
aukafundi í næstu viku. Borgar-
stjóri skýrði frá hvaða leiðir um
væri að ræða í lagningu vatns-
æðarinnar nýju, en gat þess að
ekki muudi verða unt að byrja á
verkinu í nánustu framtíð, vegna
þess, að tilhögunin væri ekki full-
ráðin enn, og pípur væni ófengn-
ai, en áður væri óhugsandi að
byrja á skurðgrefti. Jón Bald-
vinsson vítti aðgerðarleysi vatns-
nefndar í málinu og skoraði á
hana að flýta imdirbúningi þess
og láta byrja á verkinu, þegar í
næstu viku. Hallbj. Halldórsson
tók í sama streng. Borgarstjóri
svaraði þeim báðum og sýndi fram
á að enginn ónauðsynlegur drátt-
ur hefði átt sjer stað á málinu,
vatnsnefndin hefði gert alt það
sem unt væri að gera, og það sem
mest væri um vert: útvegað pen-
ingana til framkvæmdar verksins.
Till. um framkvæmd verksins
væru enn ekki tilbúnar, eins og
þeir H. V. og H. H. hefðu haldið
fram. Engin ástæða væri til að
ásaka vatnsnefndina um drátt.
Hún þyrfti aðstoð sjerfróðs manns
IEpli — Vínberr
Appelsinur
Landstjarnan
við þetta verk, og fullnaðartill.
væru ekki komnar enn frá þeim
manni, sem nefndinni hefði verið
ti' aðstoðar, bæjarverkfræðingnum
Ennfremur sýndi hann fram á, að
mjög torvelt væri og jafnvel ó-
mögulegt að vinna að vatnsveit-
unni utan við bæinn að vetri til,
og færði rök að því. Eftir miklar
umræður kom fram tillaga frá
Jóni Baldvinssyni þess efnis, að
bæjarstjórnin óskaði eftir að byrj
að væri á vatnsveitunni í stórum
stíl strax eftir aukafund í bæjar-
stjórninni í næstu viku, þar sem
fullnaðaráætlun yrði lögð fram
um verkið. G. Claessen kvaðst
ekki geta greitt henni atkvæði,
vegna þess að þá væru engar lík-
ur til að bæjarfulltrúarnir gætu
greitt atkvæði með þeim áætlun-
um, en hins vegar væri óráð að»
byrja í stórum stíl á verkinu áð-
ur en alt væri ákveðið er að vatns-
veitunni lyti. Var till. J. B. feld.
Barnaskólinn. y
Á skólanefndarfundi hafði for-
maður hennar skýrt frá að hann
hefði samkv. samþykt nefndarinn-
ar á fundi þ. 6. okt. þ. á. beiðstt
úrskurðar yfirstjórnar fræðslumál-
anna í brjefi dags. 9. okt., um
heimild skólanefndarinnar til að
ákveða verkaskifting milli skóla-
stjóra og námsstjóra og setja
námsstjóra erindisbrjef.
Sem svar við þessari málaleituni
hafði form. borist svolátandi brjef
frá dóms- og kirkjumálaráðuneyt-
inu, dags. 3. nóv. þ. á.:
„í brjefi dags. 9. f. m. hafið
þjer, herra skólanefndarformaður,
skýrt frá þ\ú, að skólanefndin hafi
25. sept. síðastl. ákveðið verka-
skifting milli skólastjóra bama-
skólans í Reykjavík og svonefnds
námsstjóra, er nefndin hefir vilj-
að setja við skólann, og síðar gef-
ið námsstjóranum erindisbrjef, og
ennfremur hafið þjer spurst fyrir
um það, livort .skólanefndm hafi
ekki samkvæmt því, er segir í
brjefi fræðslumálastjórans 19.
sept., þar sem hann skýrir frá
undirtektum ráðuneytisins undir
þetta námsstjóramál, haft fulla
heimild til að gera hina umræddu
verkaskiftingu og gefa út erindis-
hrjef námsstjórans svo sem gert
héfir verið.
Út af þessu skal yður hjer með-
til vitundar gefið til leiðbeiningar
og til birtingar fyrir skólanefnd-
inni, að í orðum ráðuneytisins qm
að það fallist á að Steingrímur
Arason verði settur nápisstjóri
skólastjóra til aðstoðar, felst auð-
vitað það, að hann eigi að að-
stoða skólastjórann, eu hins vegar
getur liann ekki fengið neitt af
því víftdi, sem skólastjóranum er
ætlað lögum samkvæmt, enda
fcrestnr ráðuneytið alla heimild til
þess að veita námsstjóranum slíkt
vald, þar sem lögin gera ekki ráð
f.vrir þessari stöðu, en hinsvegar
auðvitað ekkert því til fyrirstöðu
að einhver kennaranna aðstoði
skólastjórann við námsstjórnina.
Annars skal það tekið fram að
gefnu tilefni í brjefj yðar, að í
tillögum skólanefndarinnar í brjefi
dags. 18. júlí síðastl. var aðeins
lagt til, að námsstjóri yrði settur
sakir þess hve umfangsmikið