Morgunblaðið - 01.01.1924, Síða 6

NÝÁRSBLAÐ 1. jan. 1924.
Gleðilegt nýár!
pokk fyrir viðskiftin á liðna árinu.
Veiðarfæraversl. Geysir.
GleSilefft ár!
pakkir fyrir. viðskiftin á liðna árinu.
Bfnalaug Reykjavíkur.
1 I
IJ_I '1 1 1
J Gleðilegt nýár! pökk fyrir viðskiftin á liðna árinu Vigfús .Ouðbrándsson. klæðskeri. “T
m ■ •: - j~h
1
Gleðilegt ár!
pökk fyrir viðsfeiftin á liðná árinu.
Mjólkurfjelag Reykjavíkur.
ilegt nýár!
fyrir viðskiftin á liðna árinu.
Eiríkur Leifsson. \
manna eftir því, hvort þeir líta
fremur á skynsamlega nautn áfeng-
is eða óskynsamlega.
Skipaferðir eru hjer geysimiklar,
bæði út til annara borga í Dán-
mörku, Þýskalands og Skotlands,
einkum eftir að fjarðarmynnið hjá
Hálsi var dýpkað og höfnin, svo að
nú er hjer fært stórskipum. Leið-
in er vitum sett, svo að fært er
bæði nótt. og dag, og haldið opinni
af ísbrjót allan veturinn. Járnbraut-
ir og alls konar vegir liggja vitanlega
út og suður, austur og vestur.
Sicip Eimskipafjelagsins munu
vera farin að venja komur sínar til
Álaborgar og er það vel til fundið.
Það er krókalítið að koma hjer við,
ágætt að setja hjer á land þá hesta,
stm seljast til Danmerkur, og margt
er hjer gott fyrir okkur að fá, eink-
um steinlím og mars konar iðnað-
arafurðir. Því hefi jeg veriö svo
l jölorður um þennan bæ. — Og Jó ■-
ar eru Dana bestir.
Við fórum lijeðan um sunn.idags-
kvöldið. Niðri við skipað var svo
fjölment, sem þá er fjölmennast er
við skipa-komur eða -farir í Revkja-
vík. Voru vinsamlegar kveöjur af
beggja hendi, þótt viðkynningm
væri ekki mikil.
Næsta morgun vorum við í Kaup-
mannahöfn. „Svona fór tun sjóferð
þá.“
Nína Sæmundsson.
Jeg dvaldi þrjá — fjóra daga. í
Höfn, hitti kunningjana þar og
gegndi ýmsuin erindum fyrir kunn-
ingjana heima eins og gengur. —
Meðal annara hitti j-eg ungfrú Nínu
Sæmundsson myndasmið. Hún er nú
orðin alkunn í Danmörku og víðar
af listaverkum sínum. Jeg furðaði
mig á því hjer fyrir nokkrum ár-
um, að skipstjóri einn þýskur, er
MORGUNBLAÐIÐ
Jíjer var á ferð með saltskip og sá
af hendingu litla mynd eftir Nínti,.
þekti ópar mýndina og kannaðist
vié höfttnd hennar; myndin var
„jÖtskur sjómáður“.. Listasafnið
bjer á nú tvær ihyndir eftir Nínu,
„Sofandi dreng“ og „RÖkkur“ . Þær
erú mönnúm kunnar af sýningunt
Listvinafjelágsins, þar sem þær
vöktu almenna áðdáun. Þriðja
mynd in liefir orSiö kttnn hjer á
sama hátt, „Nessos og Deianeira“.
Nína var áð ljúka við karlmanns-
mynd í fullri stærð; „Örn hinn
ungi“ heitir hún. Kvað sú mynd
búin og þykja ágæt, að dómi danskra
blaðá. Nína er nú í París; ætlaði
að fást þar 'við sjertstakt verkefni.
Húh er efnalatts og efnileg. Ilttn
þarf styrks meS hjeðan fyrst ;um
sinú, á hann sannarlega sldliS og
. í , -
fær 'liann vonandi.
Myndir Nínu eru með lífi, þótt
það'sjáist ekki á því, að kráftarnir
eigi1 að skína út úr knýttum vöSv-
ttmýÞær eru ekki líflausir hlutir í
maúúsmynd mdS einkennilegum
formum, gerðurn svo og svo til þess
að ýékja eftirtekt áhorfandans eða
ai: frumleiksfíkn myndasmiðsins.
M ami i dettur í hug að maðtir
heyrfei hjartað slá í brjósti þeirra,
ef maðttr hlustaði eftir því. Manni
finst þær gæddar sál tíg vera hngs-
ándi Verur ; útlitið leiðir hugsanir
þeirra í ljós.
í Erh.
—-----o-----
Oorska
bökmEntasagan nýja.
„Norsk Litteraturhistorie af
Francis Bull og Fredrik
Paasche. Kristiania. Asche-
haug & Co.
Noyðmenn eru hreyknir af bók-
mentum sínum, og hafa líka á-
stæðu til að vera það. Fáar þjóðir
hafa, að tiltölu við fólksfjölda,
lagt öllu tilkomumeiri skerf til
heimshókmentanna en þeir, hina
tvo síðustu mannsaldrana. Meðal
stórmennanna í heimi skáldment-
anna á því tímaskeiði hafa, verið
Norðmenn, sem um langan aldur
mun minst verða í hinni almennu
bókmentasögu. Og þótt megnið af
norsku fornbókmentunum sje ekki
„norskt“ í nútíma-merkmgu, held
ur íslenskt, er það þó runnið af
norrænni rót, og er minnisvarði,
sem norrænn andi hefir sett sjer,
þótt þessi norræni andi fengi sína
sjerstöku mótun úti á íslandi.
En þetta rjettlætir í fylsta máta
það, að „norsk bókmentasaga“ er
einnig látin grípa yfir þetta fram-
leiðsli hins norræna anda, sje að-
eins gætt hinnar gömln reglu:
„Þeim heiðurinn, sem heiðurinn
ber“, og ekki dregin fjöður yfir
íslenskan upprtma þess.
Fyrir tæpum mannsaldri samdi
Henrik Jæger sína „norsltu bók-
mentasögu með myndum“. sem
þótti ágætt verk. En nú er hún
úrelt orðin, og fullnægir ekki
kröfttm vorra tíma. Er það ekki
nema skiljanlegt. Sem geta má
nærri horfir margt í norskum hók-
mentum öðruvísi við úú en þá.
Vísindalegar rannsóknir hafa leitt
margt í ljós, það er áðttr var hul-
ið. Nær það bæði til uppruna
ýmsra rita, og til skilningsins á
efni þeirra og á höfundum þeirra.
En þar við bætist svo, að þar gæt-
ir fleiri grasa í garði nú en á
dögum Jægers. Því að Norðmenn
hafa verið býsfla miklir aíkasta-
menn á sviði bókmentanna síðasta
raannsaldurinn, hvort heldur litið
er til vísindalegra rita eða til
skáldrita. Hvorttveggja þet ta
rjéttlætir í mesta máta framkomú
nýrrar bókmentasögu, eins og
þeirrar, sem hjer ræðir tim og
nefnd er yfir línum þessum. Norð-
mönnum hefir mjög aukist sjálfs-
vitund síðan er þeir hlutu algert
sjálfstæði sem þjóðríki 1905. —
Framkoma bókmentasögu þessar-
ar ! er þá líka liður í viðleitni
þeirra á að efla og styrkja þá
sjálfsvitund, enda er fátt betnr
fallið til að efla sjálfsvitund þjóða
en að sýna þjóðinni eins og í
skuggsjá hver andans orka hýr
með henni. . <,
Höfundar hinna nýju bókmenta
sögu, sem hjer er að fæðast, þeir
Francis Bull og Fredrik Paasehe,
eru ungir, lærðir og athafnamiklir
prófessorar við Kristjaníu-háskóla.
Gefa nöfn þeirra heggja hina
bestu tryggingu fyrir því, að þetta
riýja ritverk þeirra verði bók-
mentum Norðmanna til ekki rninni
sóma en rit Jægers var á sínum
tíma. Báðir eru þeir kttnnir orðnir
af ritum sínum heima fyrír, og
annar þeirra að rninsta kosti,
Fredrik Paasche, orðinn mörgum
kunnur hjer á landi, og að góðu
einu, fyrir ritstörf sín, er alveg
sjerstaklega snerta oss og forn-
bókmentir vorar. Hann hefir tek-
i'ð sjer fyrir hendur að vinna úr
þeirri námu gull og dýra málma.
Hann elskar þær, er óhætt að
segja; en einmitt af því er hon-
ttm það svo mikið áhugamál, að
vekja atbygli samlanda sinna á
þessum bókmentalegu dýrgripum,
og þá um leið á þjóðinni, sem
í allri sinni einangrun úti á hala
veraldar, bar gæfu til að láta, ljós
sitt skína, meðan mentaljóssins
gætti sarna sem ekki meðal frænd-
þjóðanna af sama norræna ;vtt-
stofninum.
Titill fyrsta bindisins, sem ein-
mitt Fredrik Paasche er höfundur
að — en af því eru tvö fyrstu
heftin þegar út komin — bljóðar
á þessa leið: ,.Norges og Islands
Litterátur indtil TJdgaúgen af
Middelalderen1. Orðin ,og íslands1
láta lesendurna þegar renna grun
í, að Paasche ætli að minnast
reglunnar gömlu, sem jeg áður
minti á, „þeint heiðttrinn, sem
beiðurinn ber“, — og sje síst þess
sinnis að vilja taka frá íslending-
tfm nokkuð af því, sem er vort.
í eiginlégasta skilningi, eins og
stundum hefir viljað brenna við
hjá norskum vísindamönnum á
því sviði. Hann tekur þá líka af
skarið um þetta í örstuttum for-
mála þessa fyrsta bindis. Formál-
inn er á þessa leið:
„Til forna voru bókmentir Nor-
egs og norrænu nýlendanna í sam-
lógum um tungu, og svo mjög
gætti hins sameiginlega í sögu
þeirra, að eðlilegt verðnr að gera
í einu lagi grein fyrir andlegu lífi
þeirra, móðurlandsins og nýlend-
anna, að því er til bókmentanna
kemur. En þar sem íslenslm bók-
mentirnar eru auðugastar, og hafa
að sitmu leyti áreiðanleg sjerein-
kenni til brunns að bera, þá verð-
ur það ja.fneðlilegt hinu, að norsk
bókmentasaga, sem ætlað er að ná
yfir þjóðhálkinn í heild sinni,
leggi sjerstaka áherslu á nafn ís-
landsi. Þess vegna: liefiiv það líka
hjer verið sett: á sjálft titilblaðið* ‘..
Þetta fyrsta: bindi: bókmenl asög-
unnar vei'ður þá líka að miklu;
ieyti saga hinna íslensktt miðaldá-
bókmenta t'ram að siðbót, með því
að, mestur hlúti hinna norrænu:
hókmenta á þessu, tímabiili er
færður í letur á íslandi. Norð-
menn frumsömdú s-vo að segja
ekkert á norrænu; mest af því,
sem þeir rituðu, vorú þýðiugar út-
lendra skáldrita, helgisagna og
prjedikana. Sögur voru þar engar
ritaðar nema lítilsháttar á latínu,
cg þær fremur ómerkilegar. Eitt-
hvað af fornkvæðum vorum kynni
þc ttpphaflega að hafa verið ort
í Noregi, en borist hingað út' með
landnámsm önnum og verið fiert
hjer í letur. í þessum tveimur
fyrsin heftum hindisins er aðeins
sagt frá rúnakveðskapnitm og
Eddukvæðttnum; lengra er þar
ekki komið. En svo skemtilega er
þar með efni farið, að maðiir
hlakkar til að fá framhaldið.
í öðnt bindinú gerir Francis
Bull grein fyrir bókmentum Norð-
manna frá siðbót fram að 1814. Af
því bindi ertt komin 2 hefti, og er
þar mjög skemtilega á stað farið.
Þriðja bindið verðtir tim bók-
niéntirn'ar • á fyrri hluta 19. aldar,
.og ritaty.Paasche það.
Og í fjórða og fimta hindinu
ritar-Francis Bull úm norsku bók-
mentirnar frá miðbiki aldarinnar
fram á vora daga.
Bókmentasaga þessi kemur út
í 60 heftum, (hvert hefti 32 blað-
síðnr) í stóru broti, er seljast. k
1 krónu heftið. Má það teljast
mjög ódýrt, svo mikill sem fram-
leiðslukostnaðurinn er enn. Á 2—3
ái'um á alt ritið að vera fullprent-
að. f rit.inu verður me-sti sægur af
myndum (sumar litprentaðar),
bæði af mönnum og merkum stöð-
um, af eftirmyndum gamalla skinn
hándritsblaða, titilblaða af göml-
um, prentuðum bókum, sýnishorn
af rithönd ýmsra merkra höfunda
o. s. frv. o. s. frv.
Það er sannfæring mín, að þessi
nýja bókmentasaga Norðmamta
verði ekki aðeins hin fróðlegasta
til yfirlits yfir bókmentalegt fram-
leiðsli norræns anda, eins og það
hefir þróast í Noregi frá því er
eiginlegar norskar bókmentir hefj-
ast, heldur og hin skemtilegasta,
ekki síst fyrir oss frændur þeirra
úti á fslandi, er höfum öðrum
fremur ýms meðfædd skilyrði til
þess að skilja andann í þessum
hókmentnm. Hún ætti þá líka,
jafn ódýr og hún er, í saman-
hurði við það, sem gerist um aðr-
ar hæktir á nálægum tíma, að geta
fengið marga kaupendnr hjer hjá
oss.
Dr. J. H.
--------x--------
Til Fornólfs.
Sýndur mjer var á Sónar-gandi
silfurhærður og þjóðum mærður
Fomólfur, er fræðikjarna
fljettar í ljóð við Urðar glóðir.
Þeysti hann loft og þoku svifti;
þar sem hann fór nm birti stórmn.
Hendingarnar hrundu á landið,
hljómurinn svall á hverju fjalli.
Herjólfur.
--------x--------