Morgunblaðið - 20.04.1924, Blaðsíða 4

ovmaí;
að leggja Ixjer í land síld til sölt-
unar.Enda er það auðsjeð á norsk-
um blöðum t. d. „Fiskets Gang“,
að ]?essi lög hafa Norðmenn altaf
verið hræddir við, enda gert fyrir-
spumir árlega til stjórnarráða ís-
lands, gegnum konsúl sinn, hvort
J>au lög mundu verða notuð, enda
kemur það beint fram frá Norð-
manna hálfu að þá yrðu þeir að
hætta þegar þau lög verða notuð.
Jafnframt þarf að breyta síldar-
matslögunum, þannig að lögskipað
væri, að mála á efri botn hverrar
tiuxnu stórt lögskipað merki, sem
sýxidi tegund og fiokk síldarinn-
ar, nokkuð líkt og nú er á kjöti.
Annað merki minna ætti líka
að mála innan á háls hverrar
tunnu, til að útiioka að hægt væri
að taka botn úr matinni tunnu
og setja á ómetna.
V
Söltun á hafinu.
pað eru svo margir hræddir um
að Norðmenn muni auka svo veið-
ina fyrir utan landhelgina, að við
komumst í vandræði með að selja
okkar síld, en þetta er sá mesti
misskilningur, sem stafar af ó-
kunnugleika á verkunaraðferðinni,
enda. hefir þessi söltun fyrir utan
línuna, stöðugt farið þverrandi
hin síðari árin. Geta allir skilið að
það er dýrara, að halda dýrum
skipum í gangi á hafinu til að
salta í síld, heldur en í stöð á
landi, þar sem landrými er nægi-
legt, enda verður vinnan ódrjúg
og ilt aðstöðu í misjöfnu veðri á
hafi, ef landhelgin er varin nokk-
urn veginn.
En þó er aðalatriðið, að síldin
verður verri. pví annaðhvort er
síidin „rundsöltuð", eða bara
mokað niður í tunnurnar og svo
kverkuð þegar heim kemur, eða þá
að síldin er fullkverkuð, en þá
verður eins og í hinu tilfellinu að
koma fullum tunnum frá, og verð-
ur því að láta þær niður. Bætist
þá stöðugt ofan á þær þangað til
sldpið er fult, en með þessu móti
er ekki hægt að halda við pækli
á síldmni, nema að litlu leyti.
pessi síld er því ekki samkepnis-
fær við síld verkaða í landi. En
þrátt fyrir það hefir henni verið
blandað saman við íslenska eíld
metna og verkaða í landi, af þvi
að tegundin er sú sama, en tunn-
urnar ómerktar.
’ J
Sögulok.
pað er eins og hlakki í herra
HeJga Valtýssyni yfir því, að á-
stand útgerðarinnar sje verra en
hr. Ólafur Thors segir, og má
hann gleðjast yfir því ef hann
vill, en jafnan mun herra Ólafur
Thors verða talinn betri Islend-
ingur í þessu máli en hr. Helgi
Valtýsson, enda munu hagsmun-
irnir harla ólíkir, og vinningurinn
eða vonimar um þá misjafnar,
En það má hr. H. V. og Norð-
menn vita, að þó illa láti í ári
hiá okkur, þá er þó svo mikil
seigja til í íslensku þjóðinni, að
töluvert mun að sverfa, fyr en
undan verður látið, ef samtök
ekki skorta, sem jeg veit að ekki
mun vera, enda væri sá stjórn-
málaflokkur dauðadæmdur, svo
langt sem vötn falla til sjávar
á landi voru, sem hikaði nú við
að halda fram fylstu kröfum
olckar, eða ljeti nokkum bilbug
á sjer finna. Og ekki munu land-
vættir íslands heldur sofandi eða
útdauðir, og munu þeir nú sem til
fcrna verja okkur fyrir ágangi
austan að, þó þeir Ijetu fæðing-
arrjett hr. Helga Valtýssonar
giepja dómgreind sína þegar hann
kom úr sinni síðustu utanlands-
för. —
Kristján Bergsson.
--------o--------
Brjef tii Alþingis,
(Borgarstjóri hefir sent alsherj-
arnefnd neðri deildar brjef það er
hjer fer á eftir og jafnframt beðið
Morgunblaðið fyrir það til birt-
ingar. Snertir það svo mjög al-
mennan hag bæjarbúa, og í því
er svo mikill fróðleikur, að það
vildi ekki meina því rúm. En á
hinn bóginn er Morgunbl. þeirrar
skoðunar, að Eimskipafjelagið sje
ails góðs maklegt, og að allir
landsmenn eigi að mætast í því
starfi að sjá því farborða með
einhverjum ráðum á ^rfiðum ár-
um þess.)
Háttvirt allsherjarnefnd hefir sent
mjer til umsagnar frumvarp til laga
um skattfrelsi" fyrir h.f. Eimskipa-
fjelag íslands.
Frumvarp þetta er einn liður í
þeirri keðju laga sem á undanfar-
andi og yfirstandandi þingum hafa
verið sett og verið er að setja og
miða að því að kippa tekjustofnum
burt úr Reykjavíkurbæ, en velta
gjaldabyrðum yfir á bæjarfjelagið,
sumpart alveg nýjum og sumpart
öðrum, sem áður hafa hvílt á ríkis-
sjóði eða öðrum sveitarfjelögum. Skal
jeg sem dæmi benda á að lögin frá
1921 um skattfrelsi samvinnufjelaga
sviftu bæinn tekjum, er námu 30—40
bús. krónum á ári og lögum frá 1923
xra skemtanaskatt og pjóðleikhús
tóku frá bænum um 40 þús. króna
tekjur á ári.
Útsvör tóbaks- og steinolíuversl-
ana voru áður 60—70 þús. krónur
á ári, en 40 þús. króna útsvar hefir
verið lagt á Landsverslunina og frum-
varp liggur nú frammi fyrir þinginu
um skattfrelsi að mestu leyti fyrir
verslanir ríkisins, svo að tekjurýrnun
bæjarins mun verða 50—60 þúsund
krónur á ári af iþessum ráðstöfun-
um. Útsvari áfengisverslunar á einn-
jg að svifta bæjarsjóði að mestu levti,
:neð því að ríkið hefir sjálft á hendi
smásölu áfengis hjer í bænum, en
annarstaðar á landinu er smásalan í
höndum einstaklinga. Ef svo væri
ainnig hjer, er óhætt að telja, að bæj-
artjóður hefði 20—30 þús. kr. meiri
útsvarstekjur af áfengisversluninni,
en nú mun verða.
i Er ofan á þetta á nú að bæta
skattfrelsi Eimskipafjelagsins, sem 4
undanfarin ár hefir að meðaltali
greitt 55 þúsund krónur í útsvar,
?á hefir Alþingi síðan árið 1921 svift
bæjarsjóði tekjustofnum, er samsvara
um 210 þúsund króna árstekjum.
Bæjarsjóður tapar þess utan árlega
talsverðu af.útsvörum og verður fyrir
miklu vaxtatapi vegna þess, að að-
stoð sú, sem ríkisvaldið á að veita
við innheimtu útsvara með lögtök-
um. er skorinn svo við neglur, að
logtök hafa ekki fengist framkvæmd
á tilblýðilegum fresti. þar sem bæj-
arfógetinn hefir ekki haft nægum
starfsmönnum á að skipa.
Nýir tekjustofnar hafa ekki fengist
í stað þeirra, sem afnumdir hafa ver-
ið, heldur hefir Alþingi hingað til
staðið á móti því, að lagfæring feng-
isr á úreltri skattalöggjöf bæjarins,
pangað að t. d. þó nokkrir menn,
sem hafa miklar tekjur af atvinnu í
Reykjavík, komast hjá að greiða hjer
útsvar með því að taka sjer bústað
5 mínútna gang fyrir utan lögsagn-
arumdæmi bæjarins, en þó styttri
leið frá miðbænum en að öðrum tak-
mörkum umdæmisins, og njóta samt
fyrir aðgerðir þingsins sömu hlunn-
inda og bæjarbúar af stórvirkjum
MORGIJNBLAÐID
bæjarins til vatnsveitu og rafmagns- var arðurinn kr. 1211338,48-f-96574,55
veitu. Bankastjóri Eggert Claessen ■-= kr. 1307913,03 og útsvarið 1920
horgaði t. d. árið 1923, 6000 króna kr. 85000, e. 6,5%; árið 1920 var
útsvar til bæjarins, en af því að alls- arðurinn kr. 533806,65—|-151668,00=
herjarnefnd neðri deildar Alþingis kr. 685474,65 og útsvarið 1921 krónur
svæfði í fyrra lagafrumvarp um bæj-
argjöld í Reykjavík, fær bæjarsjóður
Reykjavíkur árið 1924 ekkert útsvar
frá þessum launahæsta borgara, með
’þvi að hann hefir sjeð sjer hag í að
flytja bústað sinn í Seltjarnarnes-
hrepp.
Hinn nýi tekjustofn sem farið er
fram á að fá með frumvarpi til laga
um bæjargjöld í Reykjavík, sem nú
liggur fyrir Alþingi hefir háttvirt als-
herjarnefnd lagt til að lækki um
50% eða jafnvel 60% frá því, sem
frrið var fram á, enda þótt aðrir
kaupstaðir og jafnvel hreppsfjelög
hafi áður orðalaust fengið lagaheim-
ild til að leggja sama gjald á lóðir,
sem bæjarstjórn Reykjavíkur hefir nú
farið fram á með tjeðu frumvarpi,
og meiri hluti allsherjarnefndar hefir
með tillögu um tvo gjalddaga á út-
svörum gert sitt til að auka kostnað
(bæjarsjóðs við innheimtuna og tap
vegna vanskila, en bæði ríkið og önn-
ur sveitafjelög hafa að eins einn
gjalddaga á skattgreiðslum.
Hinsvegar hafa bæjarsjóði aukist
talsvert útgjöld vegna aðgerða Al-
þingis. Berklavarnalögin hafa aukið
útgjöldin um sjálfsagt 30 þús. krónur
á ári og þaraf eru um 10 þúsund kr.
greiðslur fyrir fólk, sem ekki á hjer
framfærslusveit, en áður tók dval-
arsveit engan þátt í kostnaði við
Heilsuhælisvist þurfalinga annara
sveita. pessari byrði hefir verið Ijett
af sveitunum og lögð á Reykjavík.
Breytingin á 77. gr. fátækralaganna
veldur að miklum auknum kostnaði
til ejúkrahúsvistar efnalítils fólks,
sem áður kleif þrítugan hamarinn
til að þurfa ekki að fá fátækrastyrk
til spítalavistar. Býst jeg við að þessi'
auknu útgjöld sje ein 15—20 þúsund
krónur á ári.
Með lögum um fasteignaskatt var
lsgður á 15 þús. kr. skattur til rík-
issjóðs á allar eignir bæjarins, arð-
berandi og óarðberandi, t. d. 6300 kr.
á ónotuð holtin og mýrarnar umhverf-
is bæinn og nú er verið að samþykkja
á Alþingi lög, er færa 30—35 þúsund
krónur af launum barnakennara frá
ríkissjóði yfir á bæjarsjóð.
Fleira mætti telja, svo sem lögin
um afstöðu foreldra til óskilgetinna
barna og styttingu sveitfestistímans,
sem hvorttveggja valda bæjarsjóði
miklum auknum útgj. en aðeins þessar
nefndu aðgerðir þingsins hafa síðan
árið 1921 aukið útgjöld bæjarsjóðs
um nálega 100 þúsund krónur á ári.
Alls hefir þinginu þannig þóknast
rr.eð löggjöf sinni á einum fjórum ár-
um að auka skattabyrði borgara R.-
víkur um rúmlega einn fjórða miljón
króna á ári, eða rúmlega 20% af
ölluxn útsvörum. Ef nú hjer við bætist
skattfrelsi Eimskipafjelagsins, verður
skattaaukningin um 310 þúsund kr.,
eða fjórði partur af útsvörunum, mið-
að við síðastliðið ár og virðist þetta
langt farið.
Auk alls þessa hefir bæjarbúum á
þessum sömu árum verið íþyngt með
fasteignaskatti og tekjuskatti til rík-
issjóðs, sem nemur mörg hundruð
þúsund krónum á ári, en gjaldþolið
til bæjarsjóðs hefir rýrnað að sama
skapi.
Hvað sjálf't frunjvarpið snertir, um
skattfrelsi Eimskipafjelagsins, skal
jeg láta í ljós þá skoðun mína, að
ekki sjeu til nein frambærileg rök
fyrir því, að fjelagið sje undanþegið
útsvari til bæjarsjóðs. pað’ nýtur hjer
allra sömu hlunninda og önnrfr fyrir-
tæki, sem starfrækt eru í bænum, og
hlýtur að taka þátt I kostnaði þeim,
sem bæjarfjelagið hefir til að geta
veitt þau, í hlutfalli við getu sína
á móts við aðra borgara og fyrirtæki.
Útsvar hefir og ávalt verið lagt á
fjelagið mismunandi eftir því, sem
arður þess hefir verið, Árið 1919
50000,00, c. 7,3%; árið 1921 var arð-
urinn kr. 485278,91+112805,50= kr.
598084.41 og útsvarið 1922 krónur
40000,00 c. 5,7%; árið 1922 var arð-
urinn kr. 203891,74+111456,13= kr.
598094.41 og útsvarið 1922 krónur
45000,00 c. 14,2%. Útsvör fjelagsins
þessi 4 ár hafa þannig verið að ineð-
alt. c. 8,7% af arði þess árið áður og
er þetta talsvert lægra útsvar en lagt
hefir verið sömu ár á tekjur annara
atvinnufyrirtækja og á einstaklinga,
sem hafa haft miklar tekjur.
pað er því ekki hægt að rjettlæta
framkomu hjer umrædds frumvarps
með því, að Eimskipafjelaginu hafi
undanfarið veríð íþyngt með tiltölu-
lega háum útsvörum, og þdð er vissu-
legan engin hætta á því, að svo verði
gert framvegis, heldur mun útsvarið
lækka með lækkandi verði.
pað kann satt að vera, að Eimskapa-
fjelagið eigi nokkuð erfiða aðstöðu í
bili, vegna gengislækkunar krónunn-
ar, en það er ekki sjerstakt fyrir
'þetta fjelag, heldur tekur það til
allra, sem skulda fje í útlöndum, ekki
síst til bæjarfjelagsins sjálfs, sem
skuldar ca. 4% miljón króna í út-
lör.dum, en útlendar skuldir Eim-
skipafjelagsins eru í reikningunum
fyrir árið 1922 taldar alls tæplega
1 miljón. Eimskipafjelagið stendur
og það betur að vígi en flestir aðrir,
að flutningsgjöld fyrir vörur frá út-
löndum eru að mestu leyti greidu í
erlendri mynt, dönskum krónum og
sterlingspundum.
Jeg þykist hafa sýnt fram á, að
það er rangt gagnvart Reykjavíkur-
bæ, að lögleiða útsvarsfrelsi fyrir
Eimskipafjelag íslands og engin þörf
fyrir fjelagið. Yæntanlega getur það
og ekki komið til mála að Alþingi
fallist á það, en ef ástæða þykir til
að vernda fjelagið fyrir ofþungum
sköttum, sem þá einnig er þarflaust
og að mínu áliti óviðeigandi, gæti
í frekasta lagi komið til málu að
ákveða hámark útsvars t. d. 12% af
arði fjelagsins undanfarand: úr.
Læt jeg svo úttalað um þetta mál
og vænti að háttvirt allsherjarnefnd
vilji líta sanngirnisaugum á afxtöðu
Reykjavíkurbæjar til þess og þeirra
annara mála, sem fyrir Alþingi liggja
og snerta svo mjög hagsmuni bæj-
arins. —
Virðingarfyllst ,
K. Zimsen.
Aðalfundargerð
íþróttasambands íslands 1923.
Niðurl.
pá kom fram tillaga frá Sambands-
stjórninni, um íþróttablað, svo Mjóð-
andi: „Sámbandsstjórnin gerir það að
tiliögu sinni, að íþróttasambandið gefi
út íþróttablað, sem komi út fyrst um
sinn einu sinni í mánuði." Forseti gat
þess í sambandi við tillöguna, að
stjórn I. S. I. hefði farið þess á leit
við blöðin Skinfaxa, prótt og Skóla-
blaðið, að vera í sambandi um útgáfu
íþróttablaðs, en úr þyí hefði ekki get-
að orðið. Til máls tóku, auk forseta,
Magnús Stefánsson, Erlendur Pjeturs-
scn, Eyjólfur Jóhannesson og Ben. G.
Waage og mæltu allir með tillögunni,
en Haraldur Jóhannessen kvað þetta
verða til þess að drepa áðurnefnd
biöð, eða að minsta kosti gera þeim
miklu erfiðara uppdráttar. Fleiri tóku
el.ki tii máls, og var tillaga stjórnar-
innar borin undir atkv. og samþykt
rr.eí 26 atkv. gegn 4.
pá kom fram tillaga frá Steindóri
Björnssyni og Eyjólfi Jóhannssyni,
svohljóðandi: „Aðalfundur í. S. í.
s&mþykkir að skora á útgefemiur
þtirra blaða, sem nú eru eða hafa
vcrið starfandi að kenslu 1 íþrótta-
og ungmennafjelagsmálefnum að
ganga í sambancl við væntanlegt blað
1. S. í., með þeim skilyrðum, að þau
velji sinn manninn hvert í ritnefnd
blaðsins og að ritstjóri þess verði
maður, sem hefir fullan hug og þekk-
ingu á öllum þessum málum.“
Ennfremur kom fram tillaga frá
Guðmundi Sigurjónssyni, svo hljóð-
andi: „Fundurinn heimilar stjórn í-
S. í. að sameina hið væntanlega blað
Sambandsins við blöðin Templar og
Skínfaxa, með hverju því fyrirkomu-
lagi, er hún (stjórnin) telur viðun-
ar.di.‘ ‘
\ msir tóku til máls um tillögurnar,
og kom tillaga fram í umræðunum,
að varla mundi gerlegt að gefa blað-
ið út í sambandi við Templar og
Skólablaðið.
Tillaga Steindórs Björnssonar og
Eyjólfs Jóhannsson var feld með 12
atkv. gegn 10. pá lýsti tillögumaður
yfir, að hann tæki hana aftur.
pá kom fram tillaga frá stjóm
Sambandsins: „Fundurinn samþykkir
að taka með þökkum við gjöf U. M.
F. Iðunnar, hluta fjelagsins í íþrótta-
vellinum í Rvík, með þeim ábyrgðum,
er á þeim hluta hvílir.“ Tillagan var
samþ. og vottuðu fundarmenn U. M.
F. Iðunni þakkir með því að standa
upp.
pá kom svohljóðandi tillaga frá
fulltrúum knattsp.fjel. „Víkings,“
Helga Eiríkssyni, Óskari Norðmann,
Axel Andrjessyni og pórði Alberts-
syni: „Fundurinn samþykkir, að í.
S. í. endurgreiði Knattspyrnufjclag-
iui „Víkingi“ s.ekt þá, er það hefir
greitt samkvæmt dómi stjórnar í.
S. 1“ Frummælandi var Axel And-
rjosson, er krafðist, að tillagan væri
samþykt. Forseti las upp úrskurði
í S. í. Ýmsir fleiri tóku til máls um
tillöguna. pá kom svohljóðandi rök-
studd dagskrá frá Guðmundi Sigur-
jónssyni: „Með því að fundurinn lítur
svo á, að þetta mál heyri ekki undir
hann, tekur hann fyrir næsta mál á
dagskrá.“ Dagskráin samþykt.
pá tók Steindór Björnsson til raáls
viðvíkjandi reikningsskilum Olympiu-
nefndar knattspyrnumanna; þótti
ræðumgnni óþarflega mikið í kostnað
borið. Erlendur Pjetursson og Pjetur
Sigurðsson mótmæltu frummælanda
og sögðu kostnaðinn varla geta verið
irinni. Fleiri tóku til máls og í sama
strenginn.
pá var lesið upp brjef frá stjórn
Sítmbands U. M. F. Kjalarnessþings,
iþar sem það býður stjórn í. S. í.
ásamt fulltrúum þeim, er aðalfund
Sitja, á samfund þess, er haldmn
verður að Gufunesi 24. þ. m. og hefst
kl. 11 f. h. Forseti þakkaði fyrir hönd
Sambandsins.
Ben. G. Waage stóð upp og þakkaði
stjórn U. M. F. R. fyrir lán á fund-
arhúsi ókeypis.
Fundargerð lesin upp og samþykt.
Fundi slitið.
Egill Guttormsson, (fundarstj.)
Páll Jónsson (ritari.)
--------o—-------
sm'ar Iala i HfMiosaio.
I sænska stórblaðinu Götaborg
Handels Söf. Tid. stóð nýlcga
grein uminnflutningshöftin okkar.
pegar búið er að segja frá hvaða
vörutegundir við útilokum er eft'
irfarandi málsgrein:
„pegar birgðirnar af skófatn-
aðinum eru uppseldar, verða í®'
lendingar að taka upp gönú11
seiskinnsskóna, og þnngu heima-
unnu vaðmálsfötin, og lífið tekur
alt sama blæ og á tímum löngu
liðinna forfeðra. pegar fjármál
landsins eru komin í betra horf
verður innflutningur leyfður aft-
uf; og er óskandi að eigi verði
þess langt að bíða, bæði vegna
íslendinga sjálfra og þeirra sem
selja þeim vörur.“