Morgunblaðið - 20.04.1924, Blaðsíða 5

M^ORGUNBLABIB
MORGUNBLAÐIÐ.
Stofnandi: Vilh. Finsen.
Útgefandi: Fjelag í Reykjavík.
Ritstjórar: Jón Kjartansson,
Valt5rr Stefánsson.
Auglýsingastjóri: E. Hafberg.
Skrifstofa Austurstræti 5.
Símar. Ritstjórn nr. 498.
Afgr. og bókhald nr. 500.
Auglýsingaskrifst. nr. 700.
Heimasímar: J. Kj. nr. 742.
V. St. nr. 1220.
E. Hafb. nr. 770.
Áskriftagjald innanbæjar og í ná-
grenní kr. 2,00 á mánutSi,
innanlands fjær kr. 2,50.
í lausasölu 10 aura eint.
Yfirlýsing.
Samkvæmt samningi þeim, sem
yið undirritaðir ritstjórar „Morg-
nnblaðsins'1 og „ísafoldar“ liöfum
gert við útgáfufjelagið, er á þessi
blöð, er svo ákveðið, að tilgangur
blaðanna sje sem kjer segir:
„Að styðja frjálst viðskifta-
„líf, og vinna á móti leyndum
„og ljósum tilraunum til þess
„að hefta rjettmætt frelsi þjóð-
„arinnar í heild sinni og ein-
„staklinga hennar“.
Að öðru leyti erum við með
*ðllu óháðir og höfuin full og
óskert umráð yfir öllu, sem í blöð-
Unum stendur.
Eeykjavík, 16. apríl 1924
Jón Kjartansson.
Valtýr Stefánsson.
iStjórn útgáfufjelags „Morgun-
blaðsins“ og „ísafoldar“ vottar,
að framanrituð yfirlýsing er rjett,
■og sannleikanum samkvæm í öll-
nm greinum.
J. Fenger. Garðar Gíslason.
C. Proppé.
Ofanskráð yfirlýsing var í gær
send ritstjóra „Lögrjettu“ til
birtingar í næsta blaði hans.
-------o-------
Fjárlögln í efri deild.
pað hefir áður verið skýrt frá
því hjer í blaðinu, hverja með-
ferð fjárlögin fengu úr N.d. nú
á þinginu. Voru þau afgreidd með
nxn 180 þús. kr. tekjuafgangi.
Var þá jafnframt skýrt frá
þeirri lofsamlegu stefnubreytingu,
sem nú virtist hafa náð nokkurri
festu í þinginu: tilraun til þess að
stöðva hina sívaxandi skuldaaukn-
ingu ríkissjóðs, sem hefir verið
svo gífurleg undanfarin ár, að
ríkið hefir nú skuldabagga á bak-
»nu, sem nemur um 22 mijlj. kr,
Eyðsla undanfarinna þinga er að-
alorsök þessa bagga. Hvert ár
sem leið, bætti við skuldimar um
2 miljónir krónur.
Neðri deild skyldi rjettilega þá
btettu, sem af því stafaði, ef enn
ð^æri haldið áfram á þessari braut.
Pingmenn deildarinnar voru ekki
að fást nm það, þótt þeir kæmn
hú með minna heim til kjördæma
sinna, en venja hefir verið undan-
farið. peir voru fyrst og fremst
kosnir til þess að rjetta við fjár-
haginn, en almenn sparnaðarsam-
tök þurftn, til þess að árangurinn
yi-ði nokkur. petta skildu þing-
teenn N.d. og þetta skilja kjós-
®ndur landsins.
IJndanfarin ár hefir það sýnt
Kl8, að mesti austurinn úr rikis-
®Jóði hefir venjulega átt upptökin
* N.d. pað er ekkert óeðlilegt, því
deild er öðruvísi skipnð en E.d.
Eandskjörnu þingmennimir í E.d.
vora upprunalega settir til þess
að vera hentill á N.d. og á alt
þmgið. Peir hafa líka oftast verið
það, einkum á fjármálasviðinu.
Vjer höfum ennborið það traust
til E.d., að hún yrði hemill, og
að sjálfsögðu að hún gæfi ekkert
eftir á 'hemlinum — síst á þessn
sviði — fjármálunnm.
pann 16. þ. m. voru fjárl. við 2.
umr. þar í deildinni. pví miður
urðum vjer fyrir nokkrum von-
brigðum þegar vjer sáum hvernig
hún fór með þau. Deildin samþ.
aliar breytingar fjárveitinganefnd
ar, sem neina útgjaldamegm
(hækkun) ltr. 203.627.66, en lækk-
uu aðeins kr. 3.300.00. Verður það
‘um 200 þús. kr. bækkmi á gjöldum.
ríkissjóðs. Af tillögum éinstakra
manna nam hækkunin kr. 10 þús.
og 300 kr., sem deildin samþykti,
en kr. 2 þús. lækkunin. Útkoman
verður því sú, að deildin hefir
hækkað gjaldabálk fjárlaganna
um 209 þús. kr.
Vitaskuld er þetta. ekki alt
eyðsla. Sumir hækknnarliðirnir,
bg það þeir stærstu, liggja í því,
að deildin lagfærir óvarlegar á-
ætlanir; t. d. bætir nál. 116 þús.
kr. við vexti af innlendum lán-
um. penna sama lið þurfti Nd.
einnig að hækka um 100 þús. kr.
Og í 'nefndaráliti fjánv.n. efri
deildar segir, að þessi viðbót,
116 þús kr., muni ekki nærri
vera nægileg, heldur þurfi nál.
140 þús. kr. Sætir því furðu, hve
fyrv. fjármálaráðherra hefir ver-
ið ókunnur um fjárhag ríkisins.
pað lítur út fyrir, að hann hafi
ekki betur þekt innl. skuldir rík-
isins en það, að einnngis vaxta-
áætlun hans munar um 240 þús.
kr. — pað er engin furða, þótt
fjarmál ríkisins sjeu í óreiðu, þeg-
ar þannig er setið við stýrið.
Eftir að núverandi fjármálaráð-
herra tók við fjármálastjórniimi
hefir hann smámsaman verið að
finna ýmsa skuldapósta, sem ekkí
var gert ráð fyrir í fjárlagafrv.
A f jármálaráðherra þakkir skilið
fyrir það, að hann vill engn leyna
fyrir þinginn, enda er það fyrsta
skilyrðið fyrir því að hægt sje
eitthvað áð lagfæra.
Nokkrar fleiri hækkanir, sem
Ed. hefir gjört, eiga einhvem
rjett á sjer. Eftir fljóta yfirvegun
virðast þær geta numið nál. 60
þús. kr. Aðrar hækkanir, sem
nema nál. 35 þús. kr., eiga miður
rjett á sjer, eins og nú er komið
fjárhag ríkissjóðs. pótt þessi upp-
hæð sje ekki stór, verður Ed. að
vera samtaka Nd. með að koma
á jafnvtegi í fjárlögin. Enginn
ónauðsynlegur liður má komast
inn í þau. Skuldir ríldssjóðs mega
ekki aukast meira. Nú_ verður að
byrja a® greiða eitthvað af þeim.
Vjer vonum að Ed. lagfærifjár-
lögin við 3. nmr.
Erlent blaðavalJ.
Á fmidi sem Blaðamannafjelag íslands hjelt í gær var samþykt
svo hljóðandi tillaga:
„Blaðamannafjelag íslands ályktar að lýsa yfir að það telur
mjög varhugavert að haldið sje uppi pólitískum blöðum á íslandi,
þannig að umráðin eða rneiri hluti fjármagns þess, sem að baki
stendur, sje í höndum manna, sem eiga annar.a en innlendra hags-
muna að gæta. Telur fjelagið sjálfstæði íslands geta stafað hin
mesta hætta af slíku.“
Núverandi ritstjórar „Morgunblaðsins“ eru eigi enn komnir í
Blaðamannafjelag íslands, og eru því ekki knnnugir störfum þess,
én eftir því, sem þeir þekkja til, mun þetta vera einhver hin skyn-
samlegasta tillaga, sem frá því hefir farið.
páð liggur í hlutarins eðli, að fái erlendir menn með erlendum
áhugamálum tök á íslenskum blöðum, ráði innihald þeirra og hafi
fjárhagsleg tök á þeim, þá er víst að Öll ástæða er til að vera á
vérði gegn slíku. En oss er manna best kunnugt um að eigi er enn
ástæða til áð óttast slíkt eins og nú horfir við — sem betur fer.
Sjeu nokkrir sem balda að tillaga þessi snerti ,,Morgunblaðið“,
þá ætti þeim að duga að athuga yfirlýsingu þá, sem birtist hjer
í blaðinu í dag.
Alþingi.
Miðvikudaginn 16. apríL
Fjárlögin í efri deild.
Jóh. Jóh. hafði framsögu og
rakti brtt. nefndarinnar allná-
kvæmlega.
Umræðurnar stóðn fram yfir
miðnætti og fóru fremur spaklega
fram. Fjvn. hafði flutt 38 brtt.
við frv., og vom þær allar sam-
þyktar, flestar án mótatkvæða,
nema ein, sem var tekin aftur, og |
má það kalla einsdæmi; en nefnd-
ina skipar líka rúmur þriðjungur
deildarinnar.
Helstu brtt. voru þessar: Vextir
af innl. lánum 500 þús. kr. í stað
384,152,34 kr. Til landkelgisgæslu
80 þús. kr. í stað 70 þús. kr., og
má verja alt að 20 þús. kr. til
þess að útbúa pór sem eftirlits-
skip. Til sjúkraskýlis og læknis-
hústaðar í Borgarfirði 15 þús. kr.,
í stað þess að veita 20 þús. kr. til
sjúkraskýla og læknabústáða óá-
kveðið. Til flntningabrauta hækk-
að úr 75 þús. kr. í 100 þús. kr.
Til Kvennaskólans í Rvílk 2 þús.
kr. húsaleigustyrknr. Skólagjald1
Flensborgarskólans renni í skóla-
sjóð, en ekki í ríkissjóð. Til tal-
símakvenna, uppbótin hækkuð úr
9400 kr. í 10500 kr. Til Jóh. L. L.
Jóhannessonar 5 þús. kr. í stað
4 þús. kr. og til pórbergs pórðar-
sonar 1200 kr. í stað 500 kr. Til
veðurathugana 26 þús. kr. í stað
20 þús. kr. En margar smærri
breytingar eru hjer ótaldar.
Af öðrum tillögnm, er samþykt-
ar voru, má nefna: Til Flenshorg-
arskólans 14 þús. kr. í stað 12
þús. kr. (frá B. Kr).. Til dr.
Helga Pjetnrss 6 þús. kr. (frá J.
J. og Jóh. Jós.). Til frjettastofu
blaðamanna 2 þús. kr. í stað 4
þús. kr., til geitnalækninga 2500
kr. í stað 2 þús. kr. og til fjel.
ísl. lijtíkrunarkvenna til styrktar
hjúkrunarnemtun 1 þús. kr. (frá
H. Steinss.). Feldar voru tillögur
H. Steinss. um að fella niðnr
styrk til Verslunarskólans og
Samvinnuskólans, og varatillögnr
hans nm lækkun á þeim styrk;
till. B. Kr. um 1 þús. kr. styrk
til lýðskólans x Bergstaðastræti;
till. Ing. P. um að hækka styrkinn
til Fiskifjelagsins úr 55 þús. kr
upp í 65 þús. kr. og um að fella
niður styrkinn til porsteins Gísla-
sonar. Till. E. Á. um ábyrgð á
350 þús. kr. láni til Siglufjarðar
til rafmagnsveitu, og ýmsar
smærri.
Neðri deild.
Innflutningshöft.
2. umr. var haldið þar áfram
og talaði M. T. í nærfelt hálftíma.
pá var fjrh. einn eftir á mælenda-
skrá, og fjell hann frá orðinu, ef
enginn annan tæki til máls. Varð
það að samkomulagi, enda virtist
málið þrautrætt. Fyrst var horin
undir atkvæði till. Jak. M. að vísa
málinu til stjómarinnar, og var
hún samþ. með 14:13 atkv. og er
frv. þar með xxr sögunni. En heim-
ildarlögin frá 1920 era enn í gildi,
og má vænta þess, að stjórnin
beiti þeim samkvæmt yfirlýsingu
sinni. Nafnakall var ekki nm till.,
en með henni munu hafa greitt
atkv. allir íhaldsmenn og Jak.M.,
en á móti Framsóknarmenn, M.
T. og B. Sv.
1
Skattfrelsi Eimskipafjelagsins
var til 2. umr. Allshn. hafði klofn-
að. Vildi minni hl. (J. Baldv. og
M. J.) fella frv., en meiri hl. (B.
St., J. K. og Jör. B.) vill sam-
þykkja það með þeim breytingum,
að fjelagið sje ekki undanþegið
útsvari í Reykjavík á þessu ári,
en greiði 5% af nettógróða í út-
svar, þar sem það hefir aðalsetur,
árin 1925—’28. Aftur greiði það
ekki tekjuskatt árin 1924—’28.
Deilur urðu nokkrar milli fram-
sögumanna (B. St. og J. Baldv.)
sí<x á milli og þeirra við B. L., sem
vildi láta samþ. frv. óbreytt, 0g
skarst allmjög í odda milli hans
og J. Baldv. Voru till. meiri hl.
samþyktar og frv. vísað til 3.
umræðu.
Seðlaútgáfa íslandsbanka.
Frv. var vísað til 2. umr.
’V Gengi erl. myntar.
Rvík, 19. apríl.
Sterlingspund.............. 32,50
Danskar krónur...........124,77
Sa»nskar krónur...........201,00
Norskar krónur...........105,29
Dollar.................... 7',65
DAGBÓK.
n Edda 59244236^/g—1 (miðv.d.)
fyrirl.-. lokafundur,
„Gullfoss“ var í Yestmannaeyjum
í gær og var talið líklegt að hann
mundi fara þaSan í nótt. í Vest-
mannaeyjum átti hann aS taka nm
300 tonn af vörum til útflutnings,
fislc og lýsi.
Dánarfregn. Nýlega ljest á Vífils-
staSahæli frú HólmfríSur Eiríksdótt-
ir, kona Bjöms Hallssonar fyrv.
alþingismanns á Rangá. Hún var miS-
aldra kona óg hafSi legiS lengi á
VífilsstöSum.
Listasafn Einars Jónssonar er opiS
í dag klukkan 1—3 og einnig á miS-
vikudaginn á sama tíma.
Togaramir. Undanfama daga hafa
þessir togarar veriS inni: Ása meS 90
tunnur, Austri meS 95, Gýlfi meS 80,
Egill Skallagrímsson meS 106, Jón
forseti 87 og GlaSnr meS 9L
daginn langa) á sjúkrahúsinu
á ísafirði eftir stutta legu.
Hans verður nánar minst
siðar.
„Sixty-fonr“ er komiS hingaS aftnr
meS saltfarm til Hallgríms Bene-
diktssonar o. fl.
„Lögrjetta.** Margir voru hissa
iþegar þeir lásu kveSjuorS ritstjóra
„Lögrjettu“ til „MorgunblaSsins“ er
birtist £ blaSinu 15. þessa mánaSar
Eitir aS liann fer lofsamlegum orSuin
um sigurför blaSsins í stjórnmálabar-
áttxmni undanfarin ár, sendir hann
xitgáfufjelaginu ónot og fer óvirS-
ingarorðum um ýmsa fyrri sámverka-
menn sína. Vjer vonum að ritstjórinn.
sje ekki aS harma stjórnnrál asígUT-
iun og þá stefnu sem blaðið hefir
fylgt og mun fylgja framvegis.
Knattspyrnufjelagið Víkingur. AS-
alfundur verður haldinn næstkomandt
þriðjudag klukkan 8, eftir miðdag í
Bárunni.
Verslunarmannafjelag Reykjavíkur
heldur skemtifund fyrir meðlimi sína
þriðjixdaginn 22. þessa mánaðar, kl.
8y2 síðdegis iá Hótel Skjaldbreið. Er
þetta síðasti fundur fjelagsins þar.
til í haust.
,,Botnia“ fór frá Kaupmannahöfn.
18. þessa mánaðar. Kemur norðan
om land.
„Island“ er á Akureyri. -
Snmardagurinn fyrsti verður al-
mennur fjársöfnunardagur fyrir
Barnadagsstarfsemina. Starfsemi þessi’
cr svo góSknnnug aS allir verða aS
kaupa „merki“ dagsins og hlnsta &
sumarfagnað bamanna, þar sem hatfn
verður á boðstólum.
Stjömuf jelagiS. — Fundur í dag hR
314 síðd. — Engir gestir. —
„Lagarfoss“ fór hjeðan í gærkvöraí!
klukkan 12. Tekur hann um 200 tonn
af vörum til útflutnings í Eyjmn.
Farþegar hjeðan voru fáir. Meðnl
þeirra var Kristján SkagfjörS, en £’
Eyjunnm bætist við tíu manns, seta.
fer þaðan áleiðis til Ameríku.
„Díana“, skip Bergenska fjelagsins,
kom í gærmorgun hingað norðan nm
land. MeSal farþega voru sjera Sig-
urSur Stefánsson, Kjerúlf læknir,
Júlíus Havsteen sýslumaður, og sjera'
Matthías Eggertsson í Grímsey.
Sýningu Kristínar Jónsdóttnr í
Nat.han og Olsenshúsi verður lokað
annaS kvöld.
Sjera SignrSur Stefánsson frá Vig-
nr kom með e.s. Diana hingað til
bæjarins, að leita sjer lækninga. r—
Hann liggur á Landakotsspítala aB-
þungt haldinn. Bjarni sonur hana
bóndi í Vigur kom með honnm.
8 fet af skömmum voru í „Tfm-
anum“ í gær um „MorgxxnblaðiS",
ritstjóra og útgefendur þess. Elfir
lauslegan yfrrlestur fann sá sem þetta
ritar ekkert satt í þessum 8 fetnm.
Fyrirlestur fyrir alþýðufræðslm
stúdentafjelagsins flytur Guðbrandmr,
Jónsson á annan í páskum kl. 2 BH
borg hinna ellefu þúsund meyja, og
fylgja honum margar skuggamyndir.
Allir kannast við Kolnis, eina af feg-
urstu borgum í heimi og miðstöS
kristninnar meS germönsknm þjóðum,
og allir kanast við dómkirkjuna
frægu og Kolins-myjarnar. Má búapt
við að fyrirlesturinn verði hinn fróð-
legasti. í þetta sinn verður fyrirlest-
uricn í Iðnó.
--------e--------—