Morgunblaðið - 28.05.1925, Blaðsíða 5

Aukabl. Morgunbl. 28. maí 1925.
MOI.C L NBLAÐIÐ
5
Handa togurum.
i
Best Southyorkshire Association Steam kol, Ibiza
og Santapola Salt fœst hjá undirrituðum.
I.
Stefán Jakohsson Marteinn Þorsteinsson&Co
Fáskrúðsfirði Fáskrúðsfirði
Hermann Þorsteinsson & Co«
Seyðisfirði
WAS ICH IN
ISLAND SAH!
Niðurl.
Iljer að framan hafa þá verið
nefiicl nokkur dæmi þess, hve
skilríkur þessi þýski doöstor er
í frásögn sinni um land vort og
þjóð, og hefir því verið skift í
flokka til gleggra yfirlits. Bn þó
er þetta aðeins ágrip, því að eng-
um máími er kleift, eins og áður
er sagt, að tína alt til, nema þá
með því að þýða því nær alla
bókitia.
Hjer sku'lu enn að lokum tekin
örfá dæmi af handahófi:
íslendingar nenna aldrei á fæt-
ur nema á Bolludaginn (79).
Hingað koma heilii' skipsfarmar
af jólatrjám (78).
Spíritistar halda hjer margar
leynilegar og' opinberar samkom-
ur, en leig'ja auk þess fríkirkjuna
til þess að lialda í guðsþjónustur
sínar (hls. 80).
Höf. gefur blöðum vorum vottorð
um, að þati riti hreina, góða og
ósvikna íslensku, þótt þau sjeu
að öðru leyti ákaflega fátækleg
(bls. 87).
pýska er komin af íslensku, og
er því auðveldara íslendingum að
læra þýsku, en pjóíiverjum ís-
lensku (bls. 100).
Fjármarkið er málað á ullina,
en þó stundum markað á eyrun
(bls. 114, sbr. 144).
Stundum eru og rangar skýr-
ingar undir myndum, t. d. á bls.
201.
Œljer kvað vera þýskur maður
í búð, og veitir það Mohr átyllu
til þess að fjölyrða um það, hve
íslendingar sjeu seinir við af-
greiðslu. Bn um heildsala lætur
hann þess getið (bls. 75—76), að
þegar þeir fái vöru, hringi þeir
tipp alla sína viðskiftamenn og
hrósi varningi sínum, og spyrji
jafnframt, hvórt þeir þurfi ekki
líka aðrar vörur, er þeir hafi fyr-
irliggjandi. I’etta er margra daga
starí', ef verslun er stór. Nú hafa
þeir engan sjerstakan símaklefa,
því að íslendingar skynja ekki
hávaðii, og' getur því, segir JWohr,
lesandinn getið sjer til, hvílíkt
sasldarbrauð það sje að vinna á
slíkum stað.
1 sambandi við þetta virðist
rjett að geta um fjárglæframenn,
er Mohr virðist ætla, að sje sjer-
staklega íslenskt fyrirbrigði (bls.
150—151).
Skrafdrjúgt: nokkuð verður höf.
um þiið, er minst var í þinginu í
fyrra á pjóðverja þá, er hjer búa;
er liann mjög sár út af þessu, o,
þykir landsmenn iial'a reynst illa,
er enginn varð til að halda skildi
fyrir þeiin. En hjer eins og ann-
arsstaðar kennir skilningsleysis
höf., ef ekki annars verra. pað
Htiö þingið mintist á þetta mál,
var því ekki sjerstaklega beint
til pjóðverja, heldur var alment
talað um erlenda menn, jafnframt
því sem lögð var nokkur áhersla
á það, að landsmenn sjálfir sætu
fyrir um störf, en erlendir menn
væru látnir mæta afgangi. Engri
rýx'ð var, eða hefir verið varpað
á pjóðverja þá, sem hjer búa,
enda eru þeir allir geg'nir menn,
að sögn þeirra, sem þekkja þá.
En hitt hefði Molir mátt vera vor-
kunnlaust að vita, að sú stefna er
yfirleitt up])i )neð þjóðum, að
hlyuna fyrst og fremst að sínum,
og því skyldi þá ekki Alþingi
mega taka þetta upp á stefnu-
skrá sína. Auðvitað- hefir engum
manni hjer dottið í hug að kenna
Pjóðverjum lijer atvinnuleysið í
bænum, og oigi er það heldur
rjett hjá Molir, að það sje illri
stjórn að kenna. Pað mætti ef til
vill finna þess dærni, að jafnvel
pjóðverjar fá ekki altaf reist
röhd við rás viðburðanna, og þá
er ekki að undra, þótt oss takist
e'kki betur. Atviunuleysi það, sem
verið hefir hje)- hjá oss nú á síð-
ustu árúm, er að kenna heims-
styrjöldinni, og átti< vor stjórn
enga sök á henni.
Loks skal þess getið, að höf.
segir, að vjer tölum illa um er-
lenda menn í skjóli þess, að þeír
skilji yfirleitt ekki mál vort. —
Vitanlega er Mohr opinber ósann-
indamað))!1 að þessu sem svo
mörg'u öðru í þessari fáránlegu
ritsmíð sinni. En er hann gerir
sig bvrstan og hótar að skrifa um
okkur og segja frá þessu á sjö-
tíu miljóna máli (bls. 230—231),
þá er honum þar til því að svara,
að enginn hjerl. maður mun hræð-
ast Heipiu' lians; segi hann ósatt
frá, og til þess er Ixann líklegast-
ur, er það sjálfum honum til
minkunar, ekkioss; ratist honutn
satt á munn, ættum vjer að nxega
una sæmiloga við.
pað mætti nú þykja líklegt, að
niarg'a mundi fýsa að vita, hvert
erindi þýski doktorinn, Mohr,
átti hingað til íslands, því að
þrátt fyrir skrumauglýsingu þá,
og lofsyrði frá eigin brjósti, cr
hann birtir utn sjálfan sig í bók
sinni, þegir hann þó vendilega um
þ;ið, hvað hann var að vilja hing-
að. En sú er saga til þessaiar
Bjarmalandsferðar lians, er nú
skal greina:
Dr. Mohr kom hingað unt
haustið 1923 í atvinnusnatti, og
vár raðinn til þess að snúa brjef
um á ensku fyrir eina heildversl
un í þessum bæ. Jeg sá doktors
þessa, fyrst getið í blöðumtm, er
lxann auglýsti kenslu f: þýsku.
ensku, frönsku, spönsku og ít-
ölsku. Jeg verð nú að segja það.
að mjer fanst mikið til uixx lær-
dóxn þessa pjóðverja, er gat tekið
að sjer kenslu í fimm tungumál-
um, en var þó „doktor í lögum*', iiÉ
og enn að auki rithöfundur, því =
að svo kallaði hann sig jafnan §|!
upp á síðkastið (ich bin eigent-
lich ein Selii'iftsteller“, sagði
hann). pá fanst mjer eigi minna
til um liitt, að þessi regin-fræða-
þulur skyldi koma liingað til vors
fámenna lands, til þess að snúa
á ensku fáeinum brjefum, þar
sem aúla ínátti að slíkurn görpum
sem lionum yrði síst starfsfátt í
pýskalandi, því að svo er mjer
frá sagt, að þar sjeu lærðir menn
í hávegum hafðir, og í svo stóru
og fjölmennu landi eru vitanlega
verkefnin óþrjótandi slíkum afar-
mennum, sem þessi maður hlaut
áð vera. Nú var þess að vænta, að
menn hjer vildu drekka í sig
fróðleik úr þessu nýkomna þýska
fræðakeraldi, enda fór þegar á
fund lians piltur einn, og falaði
kenslu í spanskri tungu, en gat
þess jafnframt, að hann hefði not-
ið tuttugu stunda tilsagnai' í því
máli. En þá kom upp nokknð
skrítið: Doktorinn sagði þá pilt-
inum, að sjálfur hefði hann nxx
raunar aldrei Iært spönsku, en
ætlaði sjer að nema hana. jafn-
framt því sem hann kendi, ef
nokkur fengist nemandinn; kvaðst
hann og eigi líta á þetta sem
kenslu, lieldur sem „eine seluiell
geschlossene Preundschaft“ (þ. e.
vináttu, sem skjótt væri stofnuð).
En hjer varð og annað undur:
Piltur þessi talaði miður þýsku
en ensku, og bað því þess að
mega rnæla við doktorinn á enska
tungu og fá skýringar á því máli.
Nú virtist ekkert geta verið þessu
til fyrirstöðu, er doktorinn hafði
auglýst kenslu í hvorutveggja
málinu. En er þeir svo tóku að
mælast við á enska tungu, skildi
Dr. Molir ek!ki orð eins og „like“,
og geta ménn, ef tií vill, af því
ráðið, hve staðgóð þekking hans
hefir verið á því máli, enda mun
það mála sannast, að ekki yrði
dr. Mohr mosavaxinn í þýðara-
stöðunni.
Dr. Mohr telur oss litla garpa,
íslendinga, um flesta hluti, en
þö mundi það þykja ljelegur
kennari hjer, sem e'kki hefði þekk-
ixigu á því máli, sexn haíin tekur
að s.jei' að kenna, t.il jafns við
dreng, sem not.ið hefir 20 stxxnda
tilsagnar í málinu. En því er ekki
að leyna, að í spönsku tímunum
’kom það oft fyrir, að nemanda og
kennara bar elcki saman um það,
livað rjett væri, og var þá jafn-
an viðkvæði „kennarans", eftir
nákvæma leit í orðabók og mál-
fræði: „já, þjer hafið alveg rjett
lyrir yður“ (ja, Sie haben ganz
i’ftcht).
s'hylt er að vísu að virða þessa
hreinskilni dr. Mohrs, en hitt
heíði kennaranum niátt þykja lít-
iH. V(,gsauki. að þurfa að játa
svona átakanlega fáfræði sína
fyrir ekki lærðari manni. Eigi var
þó ,viuatta‘ þessi öldungis ókeypis,
þótt skjótt væri stofnuð; piltur-
inn varð að þægja Mohr með
nokkruxn krónum, en auk þess
átti hann og að fá honum atvinnu
í ítalíu eða Spáni (því bæði málin
kunni(!) Mohr). Hafi nú Mohr
reynt samskonar góðvild og örlæti
af hendi fleiri íuantxa hjer (nem-
!enda(!) og annara), er síst, að
undra, þótt hann, inuan tmi allan
ósaiiniiidavefinn í hók sinni um
Afgreiöum nú beint |
frá De Foreneöe Bryggerier
Kaupmannahöfn, allar hinar góðu og gömluj
öl-tegundir. — Svo sem:
K. B. Pilsner
K. B. Porter
K. B. Lageröl
K. B. Skibsöl
Reform Maltextrakt
Central Maltextrakt
Export Dobbeltöl.
O. Johnson & Kaaber.
Ir=
A. & Ni. Smithy Limited,
Aberdeen, Skotland.
Fiskdamperejer og störste Saltfiskköbmand i Stor-
britanien.
Korrespondance paa dansk.
að við sjeum einstaklega góðir
náungar. Hitt hefir hann auðvitað
ekki skilið,og fór slíkt að vonum,
að vjer viljum gjarna, ef vjer höf-
um efni á því, greiða nokkurt fje
fyrir góða skemtun, og teljum þar
fleira boðlegt en grammófóngarg,
þótt Molir sje á öðru máli; —
vjer höfurn t. d. einkar gaman af
því, er erlendir skjalarar belgja
sig hjer upp með lærdómshroka,
en gera sig jafnframt að undri og
athlægi með fáfræði sinni.
Ekki er mjer kumiugt um önn-
ur „afrek“ dr. Mohrs í „mála-
keuslu“ hjer, en sagt var mjer
þó af manni nok’krnm, er falaði
áf honum 'kenslu í fíönsku; mælt.i
sá við doktorinn á franska tungu,
og kvað hann Molir ekki hafa
skilið eitt oi’ð. Maður þessi hafði
dvalið árum sanian með frönsku-
mælandi þjóðum, og gerði þessa
för á hendur doktornum, er skrum
hans, fáfræði og mont var orðið
hjer alment hlátursefni.
Það eru menn eins og þessi dr.
Mohr, sem oss hjer eru síst au-
fúsugestir; þeir reyna í lengstu
lög að fleyta sjer á ósannindum
og g'orgeir, og hefir oss jafnan
stafað tjón af skrifum þeirra,
hafi uokkur glæpst á að trúa
þeim. Og það er meira en leitt til
þess að vita, að önnur eins merk-
isþjóð og pjóðverjar eru fyrir
alli-a hluta sakir, skuli þó eiga í
fórum sínum aðra eins eindæxna
vanmetakind og dr. Mohr virð-
ist, vera. Hins er skylt að geta, að
pjóðverjar hafa yfirleitt., einkmu
á síðari tímurn, ritað um Uxnd vort
og þjóð af traustri þekkingu og
velvild. Hitt þarf ekki að taka
fram, að jafnvel hjá slíkuminönn-
um verður, seni eðlilegt er, ekki
alt jafnan hárrjett. En „quod
licet Jovi, non licet bovi“, sem
lauslega þýtt gæti hljóðað eitt-
hvað á þessa leið: „pótt sjeð sje
í gegnum fingur um smá-óná-
kvæmni hjá vönduðum fræði-
mönnum, má eigi þegja um ósann-
inda- og vanþekkingarvaðal slíkra
þvaðrara sem þessa dr. Mohrs.
Dr. Mohr hafði oft getið þess
Pappirspokar
lægst verð.
Horluf Clauoen.
Siml 39.
i
hjer, eins og áður er á vikið, að
okkur, skjóti því að öðru hvoru, hann Væri „Sehriftsteller“. En ef
dæma skal hann eftir bók lians,
þeirri, er hjer hefir verið gerð að
umtalsefni, þá er hann ek’lti rit-
höfundur, heldur blaðasnápur,
skriffinnur af allra aumasta tæi,
maður, sem þykist liafa vit á
öllu, geta skiúfað um hvað eiua,
en veit þó fátt eða ekkert, svo
að í lagi sje. Slíkir menn liafa
alla sömu aðferð sem dr. Mohr:
peir fylla eyður vanþekkingarinn-
ar í skrifum sínum með and-
styggilegum ósannindaþvættingi,
og hafa sama foi'málann, sem dr.
Mohr bregður fyrir sig í þessu
í'iti sínu: „Landsmexxn sögðu mjer
þetta“, „skilriíkir, erlendir menn..
sögðu höfundi“. Virðist þetta, bera
vott um alveg ótrúlega meingall-
að innræti höfundar: annars vegar
löngunina til að bera oss sem allra
hraklegast söguna, hins vegar
heigulskapinn og kjarkleysið, er
hann þorir ekki sjálfur að bera
ábyrgð á þessum ósóma sínum, exi
klínir honum á „skilríka erlenda
menn“ og „landsmenn sjálfa“.
pað er ekki líklegt, að dr. Molir
leiti hingað aftur í atvinnu-
sriatti, eða komi liingað enn einu-
sinrii lil að heyja af á annan hátt.
En ef svo yrði, er þess að vænta,
að landsmenn kunni nix betur að
taka á móti lionum og umgangast
haini, en þá er hann rakst norður
hingað nxi fyrir nærfelt hálfu
öðru ári.
Reykjavík, 19. xnaí 1925.
| Bogi Ólafsson.
Viðbót.
Norskur maður, Olav Hoprek-
stad, hefir gerst, til að i*ita um
,bó'k dr. Mohrs í Bergens Tidende,
3. apriíl siðastl., og hrósa henni;
telur haim, að Noi'ðmeiin geti
margt lært af bókinui. Af rit'-
fregninni verður ekki með vissu
sjeð, hvor „fróðari“ er um oss
og hagi vora, dr. Mohr eða Hoprék
stad. Mohr getur vfirleitt ekkí