Morgunblaðið - 16.08.1925, Blaðsíða 6

6
ORGT :jri aðið
f^aeertfwess^wrarsrs?.
a;ðar starfs og framkvæmda hægt
og þnngt. Það er satt, hjer er
hljótt, hjer er friður til margvís-
legra hugsana og athugana á sjálf-
um sjer, umhverfinu ig fyrirbrigð-
um þjóðlífsins. Hjer öskrar enginn
„Jazz-djöfull“ og hjer eru ekki
bumbnr kaffihúsanna barðar nje
básún troðin. En þó svo sje ekki,
«r hjer samt lúf og starf, hljóð
barátta og kyrlátlegir sigrar. Hver
bóndabær er eins og ofurlítið ríki,
þar sem unnið er kappsamlega að
heill og viðgangi hins litla þjóð-
fjelags.
Starfið sjest alstaðar, hvert sem
jeg lít. Úti um tún og engjar
sveifla sláttumenn orfinu, svo að
glampar á fagurskygða ljáina í
sólskininu, og grasið hleðst í múg
eftir múg. Ljósbúnar, ljettklæddar
stúlkur svifta því saman í flekki.
Heyrt er heim hey, alþurt, á ein-
um bæ í tveim vögnum, bólstur
eftir bólstur. Hlaðan íyllist smátt
og smátt, og bóndinn gengur með
fagnaðarglampa í augum yfir hin-
um hirta og bjargaða feng. Börn
bjástra með orf og hrífur, snúa
flekkjum og taka saman, og þykj-
ast dugleg — og eru það.
Hvergi er skýrari mynd vinnu-
seminnar, hins sífelda starfs í
sveitunum, en hjá börnunum þar.
Á hverjum morgni, um það leyti
sem rosknir og ráðsettir borgarar
í Reykjavík eru að fara á fætur,
koma hingað í Hofsvíkina mjólk-
urvagnar hvaðanæfa að. Með þá
koma nær einvörðungu börn, oft
um langan veg. Þau eru fullorð-
insleg í fasi og útliti og bera þejs
vott, að hafa snemma þurft að
leggja fram allan þann andlega og
líkamlega mátt, sem þau höfVi
yfir að ráða. Þau bera á sjer yfir-
bragð þroskaðs manns, svo lág
sem þau eru í loftinu. *
Þau fara með vagnana fram íi
flæðarmálið, ef fjara er, annars
með mjólkurbrúsana fram á
bryggjuna. Þaðan eru þeir fluttir
1 vjelbátinn, sem færir Mjólkur-
fjelagi Reykjavíkur mjólkina. Sið-
an snúa þau heim aftur, hljóð og
alvarleg, því líkt sem væru þan
strax búin að týna æskunni og
farin að hugsa um ráðgátur lífs-
íns.
IV. '|
Þegar jeg litast um hjer og sje
gróðrarflæmið breiða úr sjer hjer
um alt nesið, finn angan hinnar
íslensku moldar og er vottur aðj
því, sem hún gefur af sjer, þá
liggur mjer við að ófunda bóod-
ann, yrkjanda jarðarinnar. Teg
veit þó, að jörð hans er ekki alt
af græn, að ekki leikur sífelt sól-
skin um hann, að stundum • sverf-
ur að honum. En hitt sje jeg, að
þegar sólin skín á land hans, þá
setti hann að vera sælastur allra
manna. Hann sjer á hverri stundu
ávexti iðju sinnar. Hann sjer gróa
upp af verkum sínum. Hann lifirj
á hverri stúndu i nánu og órjúf- (
ándi sambandi við það, sem er heill ^
bans og hamingja. Og enginn hef-
ir jafn góða aðstöðu og bónd-
inn til að festa rætur í íslenskri
menningu, skil ja hana, unna henni
og efla. Og svo hið síðasta og
besta: Að hafa um sig leikandi ár
og síð hið tárhreina, heilnæm? 1 >ft
og umhverfis hin breiðu, blámötl-
uðu fjöll og gróðurbeltaða dali.
Af öllu þessu er bóndinn öfunds-
verður, þrátt fyrir erfiði, áhyggj-
ur og vökunætur. En þær hafa
allir.
V.
Á morgnana, rjett eftir sólar-
upprás, verður mjer stuúdum hugs
að til þess, livernig það er að
vakna í borginni. Þar er maður
vakinn við bifreiðaöskur, vagna-
skrölt, eimpípu-org eða eitthvað
enn verra. Og líti maður út, þá
sjer maður í mesta lagi niður á
rykuga eða foruga götuna og yfir
i næstu húshlið, og ef til vill ein-
staka morgungrettan mann á leið
til vinnu sinnar. Engán gróður,
ekkert náttúrulíf. Ekkért annað
en dauð, kuldaleg mannaverk.
En hjer! Hjer er dýrðlegt að
yakna! Sólin roðar tjaldveggina
og kastar bjarmanum í andlit
mjer. Fuglasöngur, þessi lofgerð-
aróður lífsins, berst alstaðar að,
utan af tiíninu, úr móunum, fram-
an af sjónum. Grátitlingar og
Maríuerlur þvrpast á tjaldið, trítla
um það, skoða það í krók og
kring og syngja, syngja. Um-
hverfis tjaldið og yfir því er stöð-
ugur þytur af flugi morgunglaðra
fugla. í borginni er maður vakinn
með skrölti, háreysti, öskri. Bn
hjer af hinni máttugu, nýrisnu sól
og lofsöngsóði ,vængjaðra hjarðaL
Syo eru tjalddyrnar opnaðar og
maður gengur út, teygar brjóstið
fult af sólvermdu loftinu, litast
um — og fagnar. Alt er baðað í
sól, drukkið af sól! Hvert daggar-
tár er þornað og grasið stendur
hreint og dökkgrænt eftir baðið.
Maður minnist vísu Thomsens:
Leggur reyki beint upp bæja,
blæ jeg finn ei nokkurn anda.
En í sjónum gegnum-glæja
gömul fjöll á höfði standa.
Svo byrja .jeg á mínum fábrevttu
og friðsamlegu störfum, ærsla- og
hávaðalaust. Jeg kveiki á gasvjel-
inni,set upp kaffiketilinn og drekk
rjómakaffi. Sæki nýmjólk í brús-
ann minn heim 'í Hof og afhendi
konu minni til bjargræðis okkur.
Það er ekki meira að starfa í svip
og jeg tek Kjalnesingasögu og les
um stund; lít við og við upp og
út um sóltindrandi sveitina og nýt
náttúrufegurðar og stíl- og mál-
fegurðar í sömu andránni. Jeg
held áfram lestrinum, lifi með Búa
í helli hans, fylgi Esjn fóstru hans
upp einstigið til hans. Jeg berst
með honum á Klébergi og sje Kol-
finn kolbít etja kappi við hann
í ástamálunum og lúta í lægra
haldi.
Svona líður dagurinn, hamfara-
og bardagalaust, til ósegjanlegra
viðbrigða fyrir þann, sem er svo
settur, að þurfa daglega aðra
tíma að láta úti högg til og verj-
ast spjótalögum aðsækinna blaða.
VI.
Þegar jeg horfi hjer austur með
Esju, þá furðar mig á þvn, að eng-
inn málara okkar skuli hafa farið
hingað til þess að setja þetta ein-
kennilega og svipmikla svæði á
ljereftið. Hjer er verkefni fyrir þá
Hjeðan að sjá minnir Esja á tind-
ana fyrir ofan Hraun í Oxnadal.
Hjeðan er hún á að líta enn stór-
skomari og svipfastari en þegar
hún blasir við frá Reykjavík. En
neðan við hana tekur við iðja-
græn hlíðin, breitt undirlendi,
grasi vafið alt fram að sjó, þjett-
eigui* yðai* hjjá
& British Daminians Insurance Ca., btd.
Aðalumboðsmaður á íslanöi
Ihe Eagle Star
GARÐAR GÍSLASON, Reykjavik.
Pappírspokar
lægst verð.
Herluff Clauaen.
Simi 39.
sett bæjum, og síðan Brimnesið,
víkur og vogar. Nakin, gróðurlaus,
klettótt Esja og laufgræn, sumar-
mild undirlendisbreiðan rjett við
eru tákn um eðli og einkenni lands
vors: Hart og kalt, en þó gróður-
ríkt og sumarhlýtt og gott um
leið.
Það hefir dregið sem snöggvast
fyrir sólina meðan jeg' sat inni í
tjaldi mínu og skrifaði þetta. En
nú hafa skýin greiðst sundur, og
sólin sikín ií allri sinni dýrð.” Jeg
geng út og fagna henni.
J. B.
Linoleum-gólfðúkar.
Miklar birgðir nýkomnar. — Lægsta verð i bænum.
Jónaten Þorsteinsson
6[ m i 8 6 4.
Stærsffu pappfrsf r amleiðendur á Norðurlondum
Uoion Paper Co, Ltd. Osló
Afgreiða pantanir, hvort heldur beint erlendis frá eða af fyrir-
liggjandi birgðum í Reykjavík.
Einkasali á íslandi.
Garðai* Gislason.
(Magnétisme des laves et magnétisme terrestre)
Eftir R. Chevallier.
Náttúruafl það, sem beinir seg-
ulnálinni í vissa átt, er mönnum
i raun og veru ráðgáta enn í dag.
Engin fullnægjandi skýring er
enn fengin á jarðsegulaflinu. —
Fyrstn athuganir á segulmagni
voru gerðar fyrir fáum öldum
síðan, en til þess að geta útskýrt
og skilið þetta undra afl, er nauð-
synlegt, að skygnast aftur í tím-
ann, aftur í aldaraðirnar, sem á
undan eru gengnar, og það sem
maður þarf að skygnast eftir, eru
breytingar þær á stöðu segulnál-
ar eða afstöðu segulaflsins á fyrri
tímum.
Reynst hefir kleift að komast
eftir þessu með því að rannsaka
eldhraun.
Til skýringar skal fyrst tekið
fram:
Allir þekkja frá barnæsku hið
skeifumyndaða segnljárn, sem
dregur að sjer smánálar. Ef mað-
ur veitir nálunum eftirtekt, kem-
ur það í ljós að nál, sem snortin
e: af seguljárni, hún er þegar seg-
ulmögnuð, og dregur til sín aðr-
a. nálar. Pólar myndast á endum
hinna .segulmögnuðu nála, og hef-
ir norðurpóllinn tilhneigingu til
þess að snúast í áttina til hins
nyrðra segulskauts jarðarinnar. En
fyrir þessa skuld er hægt að gera
segulnálar í áttavita.
Jörðin er einn meiri háttar
„segulhnöttur“, sem hefir tvo
póla. Þegar hið eldglóandi fljót-
andi hraun, sem járnblandið er,
streymir út úr eldgígunum, segul-
magnast það fyrir áhrif jarðarinn-
ar á sama hátt og saumnálar seg-
ulmagnast fyrir áhrif seguljárns-
ins.
Hægt er með venjulegri næmri
segulnál að ganga úr skugga um,
að hver einasti hraunmoli er seg-
ulmagnaður, að hann hefir pólana* 1
tvo, norður- og suðurpól.
En það er stefnan milli þessara
tveggja póla, eða stefna segnlafls-
ins í hraununum, sem er eftir-!
telitarverðust, því hún er eins í
öllum þeim hraunmolum, sem
reyndir eru í sama hrauninu. Ef
athugaðir eru hraunmolar í sama
hrauni, sem liggja til dæmis í
beinni stefnu með kílómeters milli
bili, þá kemur það í ljós, að segul-
stefnan er hin sama í þeim öllum,
þ. e. a. s. þessi stefna er hin sama
og segulstefna jarðar, eða stefn-
an á segulskaut jarðar var, er
hraunið rann.
Segulafl jarðarinnar breytist —
segulskautin færast úr stað, en
scgulstefnur hraunanna geymast
óraskaðar, eins og þær urðu þeg-
ar hraunin storknuðu. Segulstefn-
nrnar, sem geymst hafa í hraun-
nnum, leiða í ljós sögu jarðsegul-
aflsins, frá löngu liðnum tímum.
Það sem sjeð verður af hraun-
unum, er í raun og veru það at-
riði þessa máls, sem nokkru gildir.
En hvar á jörðinni eru hraun,
scm aldur þekkist á, yfir alllangt
tímabil? Eigi er um marga staðí
að velja. Það eru þrjii lönd, sem
hjer koma til greina, ísland, ítalía
og Japan.
Hefi jeg byrjað á að rannsaka
hraunin á ítalíu, og hefi þegar
orðið þar áskynja um breytingar
þær, sem orðið hafa á segulstefnu
jarðarinnar síðan á 11. öld. Býst
jeg við að halda þessum rann-
sóknum áfram. Jeg á svo stutt að
heiman til ítalíu, að jeg get komið
því við.
En hvað um ísland? Hver vill
takast þetta starf á hendur hjer?
Eðlilegast væri, að það væru ís-
lendingar sjálfir, sem leystu það
starf af hendi. Er jeg fullviss um
það, að mikill árangur fengist af
því starfi, og mikill ávinningur
yi'ði það fyrir vísindin. Verkfær-
in, sem til þess þurfa, eru einföld,
og saga liraunanna er skráð í hin-
um merku ritum Thoroddsens.
Jeg notaði mjer tækifærið, er
jeg kom hjer við, til að útvega
mjer hraunmola-sýnishorn úr
Þurárhrauni, sem á að hafa rnnn-
ið nál. árið 1000. Þessi sýnishorn
verða rannsökuð í Frakklandi. En
eigi má við svo búið standa. Er
þetta ekki nema lítilfjörleg byrj-
nn á þessu mikla vísindastarfi,
sem við eigum von á frá íslandi;
rannsóknum á segulmagni hraun-
anna miklu, sem gefa landi yðar
alvöruþrunginn tignarsvip.