Morgunblaðið - 11.10.1927, Qupperneq 5

Þriðjudaginn 11. október 1927
„Ahætta uerkalíðsins"
Blekkingar og ósannindi Sigurjóns
A. Ólafssonar.
Út af grein í Morgunblaðinu
fyrra sunnudag, um það livö Sig-
urjón A. Olafsson væri gersam-
lega óhæfur til þess að vera full-
trúi sjómanna, fer liann á stað í
Alþýðublaðinu 5. þ. m. til þess að
reyna að verja sig. Tekst honum
það eins og málstaðurinn er til.
lFer hann þar með blekkingar og
ósannindi, en þorir þó ekki að
bera á móti því, að hásetar hafi
tapað stórfje á þrákelkni hans og
þvergirðingskap. Mikið var! Ekki
vill hann ]jó kannast við að tapið
sje) svo mikið, sem Mbl. sagði. —
Hann segir það vera
kr. 13.580.79
„nákvæmlega reiknað“. — Yegna
þess livernig talan er, munu ýms-
ir ef til vill freistast til að trúa
honum, en fróðlegt væri að vita
hvernig hann fer a<ð því að reikna
svona nákvæmlega! Meðan liann
sýnir ekki sinn nákvæma útreikn-
ing, heldur Mbl. fast við það, að
liann liafi haft um 20 þús. kr. af
sjómönnum á 11 togurum (þar af
er einn eltki í F. í. B., en rjeði
liáseta samkvæmt samningi Sjó-
mannafjel. við F. í. B. Það var
Hávarður ísfirðingur. Er það eitt
til dæmis um sannleiksást S. A. 0.
og livað hann fylgist vel með, að
hann segir þetta skip vera í F.
í. B.).
Sigurjón Ólafsson segir í grein
siniii: — „Síldarkaupssamningar
stóðu alllengi yfir í sumar. Buðu
útgerðarmenn livert smánarboðið*
á fætur öðru: 180 kr. á mán. og 5
aura, 200 kr. og 5 aura og í báð-
um tilfellum áttu skipverjar að
fæða sig, en það invndi hafa koá-
að 70—75 kr. á mánuði minst. —
Ennfremur gáfu þeir kost, á hlut,
30% af afia, sem átti að skiftast
á alla skipverja, minst 23.“
Mbl. liefir spurt skrifstofu F. í.
B. um það hvort þetta væri satt,
því að vitanlega hefði það gert
allmikið stryk í reikninginn ef til-
boð útgerðarnuinna liefði verið
bundið við það, að skipverjar ætti
að fæða sig sjálfir. Skrifstofan
ljet þá blaðinu í tje samningatil-
boð útgerðarmanna og birtum vjer
lijer brjef þeirra úm það:
Reykjavík, 25. júní 1927.
Vjer staðfestum hjer með munn-
legt samtal vort við hr. Sigurjón
■Ólafsson form. Sjómannaf jelags
Reykjavíkur á þá leið, að þar sein
samningaumleitanir þær, sem nú
hafa staðið yfir alllengi um launa-
kjör háseta á togurum við síld-
veiðarnar á yfirstandandi sumri
ekki hafa borið neinn árangur
og ekki fyrirsjáanlegt, eftir hin-
um ósveigjanlegu kröfúm samn-
inganefndar Sjómannaf jelagsins,
að samningar geti tekist, en vjer
hinsvegar liöfum fullar sannanir
fyrir því, að liásetar eru fúsir t’l
að ganga að tilboðum vorum, þá
tilkynnum vjer yður hjer með, að
vjer höfum ákveðið að byrja að
ráða háseta til síldveiða með eft,-
irgreindum kjörum:
I. a. Mánaðarkaup háseta krónur
180.00.
b. Okeypis fæði.
c. 5 aura premia af tunnu til
söltunar eða máli í bræðslu.
* Auðkent hjer.
mmsmtmm
Blaðsíða 5
II. a. 33% af andvirði allrar síld-
ar, sem skipið véiðir, sem
skiftist í 23 staði.
b. Skipverjar kosti fæði sitt
sjálfir.
Ef þjer óskið að gera samning
um framanskráð launakjör, þá er-
um vjer reiðubúnir til þess, og
imunum með tilliti til þess ekki
byrja ráðningu sjómanna fyr en
eftir kl. 7 í kvöld.
Virðingarfyllst,
1 samninganefnd Fjelags Isl.
Botnvörpuskipaeigenda
Kjartan Thors, Páll Ólafsson,
Ólafur Gíslason.
Til
samninganef nda S j óinannaf j elag
Reykjavíkur og’ Hafnarfjarðar.
Brjef þetta hefir lir. S. A. O.
höndum, og því fer hann með
vísvitandi ósannindi,
þar sem hann segir í grein sinni:
1. að skipverjar hafi átt að fæða
sig sjálfir af 180 kr. kaupi, og
5 aura premíu,
2. að útgerðarmenn liafi boðið
aðeins 30% af afla.
Þetta gerir hann til þess að slá
ryki í augu sjómanna. En svó, þeg
ar hann reiknar mismuninn,
samningakaupi og tilboði útgerð
armanna og dregur frá 70—75
krónur á mánuði fyrir fæði handa
hverjum manni, kemst hann þó að
þeirri niðurstöðu að sjómenn hafi
tapað kr. 13.580.79! Sjáum til! Ut-
reikningur hans fer þá að nálgast
það, sem Morgunblaðið sagði ta])-
ið vera,þegar maðurbætir við þessá
upphæð kr. 150.00 fæði handa
hverjum manni á skipunum. Það
verða hartnær 3000 krónur og kr
13.580.79 + ca. 3000.00 — þá fer
ekki að skakka mjo'g miklu frá
því sem Mbl. sagði tapið vera.
Nei, svona blekkingavefur dugú
ekki Sigurjón!
Verri verður þó útkoman og
meiri munurinn, ef maður tekur
hitt tilboð útgerðarmanna, Vs «f
afla, en það skulum vjer láta Sig-
urjóni eftir að reikna. Sigurjón
viðurkennir þetta líka í grein
sinni. Hann segir: „Tveir af þess-
um togurum voru ekki í Fjelagi
íslenskra botnvörpuskipaeigenda
og því ekki liáðir kanppíningi*
þess. Rjeðu þeir hásetana fyrir
],]ut — — — varð útkomau góð
hjá hásetunum, því að á öðru skip-
inu höfðu þeir 1500 kr., en á hinu
nálægt 1400 kr. fyrir sumarið.“
Þarna gefur hann sjálfum sjer
rækilega ráðningu —• en auðvitað
öldungis óvart!
Sigurjón reynir að koma því á
sjómenn, að þeir hafi endilega vilj-
að hafa samningana eins og þeir
-voru. En það er,vitanlegt að sjó-
menn vildu ganga að tilboðunt út
gerðarmanna, og það var Sigur
jón, sem hafði það fram með þver
móðsku sinni að þeim var hafnað
Þá fer hann að tala um „stefnu-
mál“ í sambandi við kaupsamn-
inga og verða ummæli hans ekki
skilin á annan veg, en að „stefn-
an“ sje si'i að láta fast kaup liald-
ast sem hæst, en gefa ekkert fyr-
ir hlutdeild í afla og ágóðavon.
Hjer skýtur nokkuð skökku við
um kenningar jafnaðarmanna, sem
hamra sífelt á ]>ví, að verkamenn
eigi að fá hlutdeild í því sem at,-
vinnufyrirtækin bera iir býtum, og
er S. A. Ó. hjer komin í mótsögn
ýið sig sem jafnaðarmann.
Án þess að það skifti nokkru
máli hjer, það sem S. A. Ó. talar
um, að það sje „gömul regla“ að
kaup á togurum sje sama á síld-
veiðum og fiskveiðum, má geta
iess, að þetta er rangt hjá honum
eins og annað. 1924 var samnings-
bundið hásetakaup á síldveiðum
kr. 250, en kr. 220 á þorskveiðum
(og þar að auki lifrarhlutur, sem
er sama og premia).
Að lokum: Það er gaman að
heyra Sigurjón tala um „smán-
arboð“ og „kauppíning“ útgerð-
armanna, í sömu andránni seiu
hann kannast við það, að þessi
smánarboð hafi verið svo miklu
betri heldur en „sigur“-samning-
Ur lians, að nema mun nm 20 þús.
kr. á kaupi háseta á 11 skipum
um tveggja mánaða skeið!
* Auðkent hjer.
jlitla hugmynd um ýmsa staði sem
Við fórum um. En við, sem sjálfir
höfum sjeð staðina, þar sem mynd-
irnar eru teknar, finnum mest til
þess hve mikið vantar þegar við
sjáum gráan pappírinn fyrir fram-
an okkur í staðinn fyrir lieiðblá-
an himinn, sólskinið verða að engu
nema skuggum og fjallablámann
úti við sjónbaug hverfa og verða
að engu á myndunum. Það er hæg-
ara fyrir okkur að bæta úr brest-
inum, sem höfum endurminning-
arnar um það sem myndirnar eiga
að sýna, heldur en fyrir þá, sem
verða að láta hugmyndaflug sitjt
fylla upp í skörðin.
Fyrir menn, sem eru orðnir vau-
ir bæjarlífinu með öllu þess ardi
og ónæði, er dásamlegur ljettir ao
komast upp í óbygðir þar sem en^-
ínn ruklcari getur náð í mann, erig
inn sími truflað mann, þar seip
giftur maður losnar við konuná
sína og ógiftur við konuþankaí,
þar sem maður getur gert hva|
sem manni sýnist, án þess að þurfá
að heyra gerðir sínar færðar til
betri vegar af tungumjúkum sagna
ltonum, sem af stakri ósjerplægni
lialda vörð um mannorð saniborg-
ara sinna. Hjer er fult frelsi, engin
Öbygðafetð.
Við lögðum 4 saman af stað upi
í Borgarnes 16. júlí í sumar oj.
lijeldum samdægurs með bíl up;
að Síðumúla og þaðan á hestuir
að Gilsbakka. Þaðan var svo lagt
upp í óbygðirnar daginn eftir. — lög nje lögregla til að banna neitt,
Hlöðuvellir mega gjarnan teljast
með. Hvítárvatn er sennilega ein-
liver fegursti staðurinn á þesssu
landi. Langjökull (Skriðufell)
gengur ofan í það á 2 stöðum,
brýtur þar af sjer ísjaka sem
fljóta út á vatn, þar sem fult er
fyrir af svönum, öndum og gæs-
úm. Útsýnið er fallegt í allar átt-
ir. Strýtur Kerlingarfjallanna í
austri, Kjalfjöllin í norðri, og Blá-
fell eins og málverk eftir Asgrím
suðri. Grasbreiðurnar, Skriðufell
og Hvítárvatn, með tilheyrandi ám
taka sig vel út í þessari umgjörö.
En það væri ofætlun fyrir mann,
sem ekki er skáld, að ætla sjer að
lýsa fegurð náttúrunnar í stuttri
blaðagrein. Myndirnar segja mönn
um rniklu meira en langar lýsing-
ar í orðum, en þó segja þær alt of
lítið, svo að sá, sem vill fá rjetta
liugmynd um fegurð íslenslira
óbygða verður sjálfur að fara og
sjá.
Niels Dungal.
Samferðamennirnir voru Ölafui
kollega Jónsson, Þorsteinn Jóns
son exam. phann. og Þorvaldui
Þórarinsson bókari. — Fyrir ölla
hafði verið hugsað, langur listi
verið saminn yfir alt sem komið
gat til mála að við þyrftum að
nota, og það var ótrúlega margt
Það var ekkert tiltökumál þó að
4 sterkir menn þyrftu nokkura
hestburði af mat í hálfsmánaðar
útilegu, lieldur ekki þótt farið
væri með 15 potta af steinolíu og
nokkurar flöskur af spiritus (auð-
vitað aðeins til að kveikja á prim
us með), en sumum myndi hafa
fundist óþarfi að fara að taka með
sjer járnsmíðaverkfæri og beygi
töng’. Mjer fanst við gætum alt
eins vel tekið serviettur, borðdúkf
og sykurtengur. En það kom í
daginn að fjelagar mínir höfði
vitað hvað þeir voru að gera. Þeir
voru vanir að ferðast í óbygðum
en jeg ekki, og jeg átti eftir að
komast að raun um, að enginn
hlutur sem við liöfðum með okkur
var jafnnauðsynlegur og beygi
töngin, sem við Þorvaldur þurft-
um altaf að brúka á hverjum
morgni, þegar við vorum að píná
töskulokin saman utan um svefn
pokana. Og ef við liefðum ekki
liaft járnsmíðaverkfærin, hefðum
við staðið uppi ráðalausir þegar
koffortskrókur bilaði lijá okkui
á Kjalveginum.
Það yrði of langt mál, að fara
að rekja alt ferðalag okkar í einni
smágrein. Við munum sennilege
birta nánari frásögn um það á
öðruin stað. í fám orðiuu sagt fór
um við frá Gilsbakka norður .að
Arnarvatni, þaðan ofan á Hvera
velli og síðan norður um og :
kring um Hofsjökul, meðfram hon-
um sunnanverðum og að Hvítár-
vatni, þaðan meðfram Langjökli
að Hagavatni og ofan á Hlöðu-
velli, síðan Eyfirðingaveg og í
gegnum Goðaskarð niður á Hof-
mannaflöt. Við Ólafur Jónsson rið-
um síðan norður Kaldadal, eftir
að Þorsteinn og Þorvarður höfðu
skilið við okkur á Hofmannaflöt
til að komast í bíl frá Þingvöllum
til Reykjavíkur.
engiun lieldur til að leyfa neitt,
svo að það eina sem ræður gerð-
um manna er liið insta innræti
þeirra, m. ö. o. er fyrirkomulagið
alveg eins og í Paradís og eins og
þar nóg pláss og fagurt — en fátt
um fólk.
Við vorum 15 daga í óbygðum,
og allan þann tíma mátti heita að
við liefðuin óslitið sólskin. Undar-
leg tilfinning grípur mann, þegar
maður er kominn út í öræfin þar
sein lífið virðist aldrei hafa farið
um. Maður ríður í marga klukku-
tíma án þess að^%já nokkurt gras-
strá, engan fugl nje skepnu, eklc-
ert far nje nokkurt hljóð, nema
niðinn úr fjarlægri jökulá, eng'in
lireyfing nema á hestunum og
manni sjálfum, alt umhverfið
stendur í sömu skorðum og það
hefir staðið þegar forfeður vorir
riðu fyrst um Frón.
Yfirleitt eru öræfni greið yfir-
ferðar. Þótt enginn sje vegurinn
nje gatan, má komast' víðast hvar
með hesta, því að mestur hluti há
lendisins eru sljettir melar, að vísu
meira og minna grýttir, en þó yfir
leitt svo greiðfærir, að maður get-
ur að heita má alstaðar stefnt
beint af augum á hvaðá stað sem
maður kýs fyrir áfangastað. Aða
vandinn er að finna haga handa
hestunum. Maður verður að vita
livar þeirra er að leita, því að
sumstaðar er ærið langt á milli, alt
að 10; klukkutíma reið og jafnvel
enn meira.
Fegurstu staðirnir sein við sá
um eru vafalaust sunnan við jökl
ana. Við Arnarvatn er að vísu
mjög fallegt, en annars er ekki að
sama skapi fallegt norðan við jökl
ana eins og fyrir sunnan þá. Og
austan við Hofsjökul er landið svo
nakið og lirjóstrugt, ekkert nema
endalausir eyðisandar, að það vek
ur óhug í manni, svo að maður
iskilur vel að margur Sprengisands
farinn, sem sjer myrkrið færast yf
ir þessa dauðu auðn, myndi vilja
gefa vænsta klárinn til að vera
kominn ofaif í Kiðagil.
Fyrir sunnan jöklana er aítur
móti hver staðurinn öðrum feg
j urri: Hvítárvatn, Kerlingarf jöl
Myndirnar, sem sýndar eru í Nauthagi og Arnarfell, eru alt
glugga Morgunblaðsins, gefa dá- ljómandi staðir, og Hagavatu og
Svar.
í 26. tbl. blaðsins „lsland“, er
rein með yfirskriftinni „Innlent
fyrirtæki“, er ræðir um Sjóvá-
tryggingarfjelag Islands. Þar sem
grein þessari er miiist á samta!,
fcr' blaðamaður frá „Mbl.“ átti við
mig fyrir nokkru síðan út af grein,
'er staðið hefir í norsltu blaði um
hækkun á iðgjöldum fyrir skip, er
sigla til íslands og mjer finst
kennalnokkurs misskilnings á svari
mínu til frjettaritarans, þar sem
beint er sagt, að jeg hafi geíið í
skyn, að þau þyrftu að hækka,
leyfi jeg mjer að benda á, að þar
sem jeg hefi sagt, að iðgjöldin
jyrftu að hækka, er vitanlega átt
við sjóvátryggingariðgjöld yfir-
leitt, en ekki sjerstaklega fyrir
ísland, því um það atriði get jeg
ekki dæmt, þar sem til þess þarf
skýrslur allra þeirra fjelaga er
taka tryggingar til og frá íslandi,
en þær hefi jeg ekki í höndum.
Tölur þær er jeg nefndi í svari
mínu eru telinar af handahófi iir
ársreikningum ýmsra vátrygging-
arfjelaga, sem jeg hefi í hönduin
og gilda vitanlega viðskifti hlut-
iðeigandi fjelaga um allan heim og
var álit mitt, eins og svar mitt
ber með sjer, bygt á þeim.
Það gleður mig, að herra Tulin-
íus er ánægður með útkomu Sjó-
vátryggingarfjel. íslands og væri
óskandi að allir hlutaðeigendur
væru jafn ánægðir. Til þess þó að
jeg geti orðið aðnjótandi ánægj-
unnar, væri mjer og fleiruin kært,
að fá að sjá ársreikning Sjóvá-
tryggingarfjelagsins og vona jeg
að hann verði birtur í blöðunum
nú iá næstunni eins og gerist um
samskonar réikninga um víða ver-
öld.
Hvað snertir önnur atriði í
nefndri grein, skal jeg leyfa mjer
að benda aðallega á tvent, þótt
þess utan1 sje margt að athuga.
1. Greinarhöf. telur það hafa
ollað hlutaðeigendum mikilla ó-
þæginda, er tjón verða, að þurfa
að heimta bætur sínar af fjelög-
um, sem búsett eru erlendis og
segir, að það hafi oft gengið í
stappi og ekki ósjaldan komið fyr-
ir, að þau hafi komið sjer hjá að
greiða tjón o. s. frv.
Út af þessu skal jeg benda á,
að livað suertir fjelög þau sem