Morgunblaðið - 07.01.1928, Blaðsíða 2

Morgunblaðið - 07.01.1928, Blaðsíða 2
MORGUNBLAÐIÐ D) Hman & ölsem (( H v e 11 i: Glenora, Onota, Duffalo, Cream of íTl^nitcba, Canadian Maid. Sömu góðu tegundirnar og aöur. ; (þ. e. jeg) ritar um Guðmund Ara son.“ Hvað það er, sem hefir vilt mjer sýn, er mjer ekki almenni- iega ljóst. En jeg á að saka Guð- inund ,,hvað éftir annáð um lög- leysu og rjettinda-afsal vegna þess, að Guðmundur skaut mál- um sínum undir erkibiskup, og segir höf., að höfðingjar hafi ekki þurft að sinna þessum stefning- um.“ Jeg skal ekki neita því, að það er sjerstaklega þessi aðfinsla sjera Magnúsar vinar míns, sem gerði mjer lítt mögulegt að leiða ritdóm hans hjá mjer. Því að það get jeg með sanni sagt, að mig langaði síst til þess að gera Góða- menn fengju rangar hugmyndir upi þessa ritsmíð mína, sem jeg hefi árum saman verið að vinna að í frístundum mínum, og þykir eðlilega vænt um, þótt mjer dylj- ist ekki ýms missmíði á verkinu, sem orsakast af því, að getan hef- ir einatt reynst minni en góði viljinn. Reykjavík, 4. jan. ’28. Dr. J. H. Tóulistarrðgnr. V. G. er enn á ferðinni í Mbl. 22. nóv. Það kemur auðvitað ekki Guðmundi rangt til eða ófrægja til mála að fara að deila um ein- Ágæt egg til suðu og bökunar, lækkað verð, fást í Matatöúi Slðturtiel. Laugaveg 42. Sími 812. Athngasenid ?ið „Bikariregu *t Yinur minn sjera Magnús Jóns- son dósent hefir í annars mjög svo vingjarnlegum ritdómi um Kristnisögu mína hjer í blaðinu í gær fett fingur út í nokkur, ekki mikilvæg, atriði í hók minni og jafnvel eignað mjer ummæli, sem jeg kannast ekki við að sjeu mín. Jeg er ekki hörundssár maður að eðlisfari og get tekið aðfinslum manna með þökkum, eigi hvað 'SÍst þegar þær eru bersýnilega stílaðar af velvildarhug (eins og hjer á sjer stað) og þá jafnframt á rjettum rökum bygðar. Jeg geng þess ekki dulinn, að ýmislegt megi út á þetta ritverk mitt setja, en því kem jeg fram með þessar at- hugasemdir, að svo viil til, að jeg fæ ekki sjeð, að þær aðfinslur, sem hjer ræðir um, sjeu á rökum bygðar, enda veit jeg með vissu, að vinur minn tekur það ekki illa upp fyrir mjer þó jeg geri at- hugasemdir við ritdóm hans, ekki sjálfs mín vegna, heldur vegna ritsins, sem mjer er eðlilega mjög! kært og jeg vildi að mætti verða sem flestum öðrum kært. Þegar jeg í efnisyfirlitinu við fyrra bindið hefi til glöggvunar einkent tvö síðustu tímabilin með ártölunum „1262—1380“ og „1380 —1524“ (1360 á síðari staðnum er prentvilla, sem jeg hjelt, að eng- inn þyrfti að villast á), þá er það alls ekki gert út í bláinn. Bæði árin 1262 og 1380 marka tímamót í sögu þjóðar vorrar, sem eðlilegt var að láta ráða skiftingunni, þeg-’ ar ekki var til beinna kirkjulegra atburða að taka, sem miðað yrði við. Eins og ártalið 1262 lýtur að því, að þá keinst landið undir konung, eins er ártalið 1380 val-^ ið með hliðsjón á því, að þá er lokið hinum norsku yfirráðum og að vjer þá komumst undir kon- ung Dana, er ríkin sameinast und-' ir einum konungi. Jeg fæ því ekkij sjeð, að rjett sje að segja að ár- talið 1380 sje „rangt“, þar sem' það er valið með hliðsjón á nefnd- um sögulegum atburði. Það mark- ar sem sje engin tímamót í sögir vorri, að þeir Danirnir, Pjetur og; Vilkin verða biskupar, en er hinsv.; -vafalítið afleiðing þessarar stjórn-, arfarslegu breytingar. Þegar sjera M. J. hálf-amast við að láta nýtt tímabil hefjast með árinu 1262, þá skil jeg eiginlega ekki hvernig minn góði vinur getur gert það. Mjer finst það vera hjer um bil sjálfsagður hlutur, að láta annan eins viðburð og þann, og landið gengur undir konung, ráða kafla- skiftingunni. Þegar sjera M. J. telur mig lýsa of lítið „áhrifum þeim, sem stofn- un erkistóls í Niðarósi hafði á ^ang kirkjumála hjer,“ þá þyk- ist jeg skilja að hann sakni þar sjerstaks yfirlitskafla um þetta atriði. Má vel vera að betur hefði farið á því. En mjer hefir senni- lega þótt'þess minni þörf, þar sein allur fjórði kafli þessa bindis með yfirskriftinni „Þjóðlegt kristni- hald gegn erlendu kirkjuvaldi' ‘ einmitt hljóðar um álirif erkibisk- upsvaldsins á gang kirkjumálanna úti hjer. Jeg hefi yfirleitt ímigust á öllum „skraddara-þönkum“ um söguleg efni, en það vilja slík yf- irlit einatt verða. Hjer þótti mjer því nægja að láta staðreyndirnar tala. Og það gera þær sannarlega alt þetta tímabil, svo enginn þarf að vera í efa um áhrifin, auk þess sem vikið er að sama efni, þar sem lýst er erkibiskupsdómi Ey- 1 steins (bls. 76-—77) og áhrifum hans á Þorlák helga. | Mínum mæta vini hefir þá líka alveg skotist yfir síðastnefnt at- riði, er hann í Bókafregn sinni kemst svo að orjþ: „Þá mun og mörgum finnast svo sem heilagur Þorlákur hefði átt að lenda í lióp þeirra, sem hingað komu með er- lendu kirkju-áhrifin.“ Sje þetta svo að Skilja, sem mjer hafi láðst að geta þessa, þá vil jeg benda vini mínum á þessi orð mín í kafl- anum um þann stórmerka mann, Evstein erkibiskup (bls. 76 neðst): „Og í krafti þeirra laga (þ. e. decretum Gratiani, sem átt er við) gat nú kirltjuvaldið rómverska tekið að teygja arma sína út yfir íslandsála., um hendur erkistóls- ins í Niðarósi. En Þorlákur helgi verður fyrstur manna til að beita því hjer á landi.“ Og neðst á sömu bls. (77) er svo til orða tek- ið: „Brátt komuíljós hjá Þorláki biskupi áhrifin frá Eysteini erki- biskupi. Þegar á öðru ári biskups- dóms síns tekur hann að heimta kirknaforráð úr hendi leikmanna, eins og Eysteinn hafði gert í Nor- egi og við það hefst glíman milli páfakirkju miðaldanna og ísl. j kirkjunnar. Mætti því segja, að’ Þorlákur biskup verði fyrstur hjerlendra manna til þess að vega að hinu þjóðlega kristnihaldi voru, því að væri kröfunum um kirkna- forráðin fylgt fram út í æsar, hlaut það að verða afdrifaríkt fyrir kristnihaldið í landinu eins og það hafði þróast hingað til.“ Loks talar sjera M. J. um eitt- hvað sem hafi „vilt mjer sýn,“ „eins og sjá má af því, sem hann hann á nokkurn hátt, eins og all- ur kaflinn unx „eðlishætti Guð- mundar Arasonar11 ber með sjer (bls. 125—129). En af orðum sr. M. J. verður ekki annað ráðið, en að jeg hafi verið slæmur við þann góða mann. Að jeg saki stök atriði tónlistarinnar við menn, sem auðsjáanlega ekki þekkja einu sinni stafrófið íþeirri listgrein, enda sjer hver lesandi á skrifum V. G. að þar er aðeins um sjúka persónulega óvild að ræða, sem hefir verið landlæg eins Guðmund Arason um lögleysur, og farsótt frá því að undirritað- kannast jeg við, enda erfitt að ui stakk fyrst. á kýlum íslensks komast hjá því, þegar rakin er tónlistarlífs með greinum í Mbl. saga hans. Hafi jeg syndgað með sumarið 1921. En viðvaningarnir, því, þá syndga jeg þar í virðu-' sem áður lágu hver í hárinu á legum hóp. Jón Sigurðsson segir öðrum, hafa sameinast gegn sam- um Guðmund: „Guðmundur mat eiginlegri hættu heinxsgildra og að engu skynsamlega stjórn eða cðlilegra tónlistarframfara. Slík ráðvísi eða eignir á veraldlegum framþróun er auðvitað algerlega efnum, landslög og rjettindi ópersónulegt mál, þó að óvildin manna voru fyrir honum einkis og rógurinn lendi aðallega á und- verð, ef þau sýndust konxa í bága! irrituðum. við það, sem hann vildi vera láta; XJm íslensku þjóðlögin, þjóð- í stóru og smáu“ (ísl. fornbrjefas. lagasöng og þjóðlega list hefi jeg I, bls. 424). Um „rjettinda-afsal“ í seinni tíð ritað svo margar grein af hans hendi veit jeg ekki til að í íslensk blöð, að engin nauð- jeg hafi talað nokkursstaðar í bók syn mun vera á að skýra nánar minni. Jeg kannast ekki heldur frá þeim málum í bili. Skoðanir við, að jeg hafi nokkurstaðar sagt, mínar í þeim efnuni og í þjóðern- að „höfðingjarnir hafi ekki þurft isnxálum eru svo kunnar, að óvið- að sinna þessum stefningum“ erki eigandi er að fara hjer nánar út biskups. Aftur hefi jeg sagt, að \ þær sakir. En það er ekki ein- höfðingjimum úti lijer „hafi veitt göngu mín persónulega skoðun erfitt að sjá hvaðan erkibiskupi heldur algild krafa heimsálitsins, kæmi heimild til slíks, þar sem í a$ opinber hátíðaframkoma menn- hlut áttu leikmenn úr öðru ríki“ ingarríkis skuli vera bæði listræn (bls. 117). Og það vil jeg nxega 0g þjóðleg í ríkasta mæli, enda ráða af þeirri staðreynd hve treg- fer þag tvent saman þegar vissu ir höfðingjarnir voru til að gefa menningarstigi er náð. Það er þessum, utanstefningum nokkurn náttúrlega engin furða þó að við- gaum. Og í því efni verð jeg aft- vaningarnir, vinir þeirra og and- ur að skjóta mjer inn xmdir klæða stæðingar þjóðlaganna umhverfist, fald Jóns Sigurðssonar (sbr. ísl. breyti um „skoðun“ þegar þeir fornbrjefasafn T, bls. 426), þar sjá að nokkurnveginn almennur sem liann nefnir sem sennileg til- þjóðarvilji er að baki þessarar drög þess, að konungur 1230 send- stefnu. En þá er reynt að nota ir fyrstu utanstefningu sína út þjóðernisyfirskin til þess að tefja hingað, að Magnús biskup muni sjálfsagða listframþróun, sem að- hafa sagt þeim í Noregi, „að höfð- eins vergur til fyrir aukna þekk- ingjar á íslandi mundu eigi þykj- iUgU heimsgildrar listmentunar. i ast skyldir til að meta að neinu ]>etta eru alt alkunn fyrirbrigði stefnur erkibiskups og kórs- x<r SOgu og listalífi allra þjóða. bræðra,“ en það gat ekki staðið í gn þegar þessi ráð duga ekki sambandi við neitt annað en vit- ]ongUr; þa er gripið til spamaðar- und þeirra um að vera borgarar bjalsins, sem er orðið nokkurs- i öðru ríki. Mjer hefir enda dott- ]ÍOnar „athvarf fáviskunnar“ fyr- ið í hug, að erkibiskupar hafi und- p. sumnni. Alt slíkt umtal í þessu ir niðri hallast að sömu skoðim. sambandi er blekking ein, óvilj- Annars væri mjer óskiljanlegt andi eða vísvitandi. Reynslan hef- með hve mikilli stillingu þessir ir sýnt ag ólistræn og menningar- góðu kirkjuhöfðingjar í Noregi ]aus framkoma er síst ódýrari en gátu tekið jafn mikilli tregðu og ]istrænn flutningur, sbr. fram-j óhlýðni íslensku höfðingjanna, ]tomu yjg konungsheimsóknir og sem sakaðir voru um jafn stór- annað j>eir> sem iægst reikna, vægilegt brot og andblástur þeirra gera rág fyrir að/ ríkisafmælið var gegn einum af formönnum 1939 muni kosta um eina miljón kirkjunnar, — einum af lýðbisk- krómir eða lítið meira en líkar há- upum erkistólsins í Niðarósi. tíðir (konungsheimsókn m. m.) Jeg vil svo ekki orðlengja frek- hafi kostað áður. Það fje sem ar um þessi efni og bið minn góða færi þar til lista og menningar, vin velvirðingar á, að jeg hefi þó að mest væri viðhaft í þeim metið aðfinslur háns meira en efnum, mundi aldrei verða nema margra annara, með því að rita örlítið brot af þeirri upphæð, sem þessar athugasemdir mínar, ekki öll hátíðahöldin kostuðu. Listræn af því að aðfinslur hans hafi framkoma er alls ekki f járhags- meitt mig á nokkurn hátt, heldur mál, heldur eingöngm meimingar- j aðeins til að koma í veg fyrir, að mál, eða öllu heldur sjálfstæðis-1 Regn- rfi kápuv* fyrir konur og karla mikið úrval. J—!—L X 5ÍMAR 158-1958 Þakkarávarp. Hjartanlega þakka jeg öltuin þeim nær og fjær, sem með gjöf- um eða á annan hátt auðsýndu rojer kærleiksríka samúð og hlut- tekningu við fráfall og jarðarför míns kæra eiginmanns, Guðjóns Jónssonar, úrsmiðs, senx andaðist 10. desember síðastliðinn.Sjerstak- lega vil jeg nefna þau sæmdar- hjónin Magnús úrsmið Benjamíns- son og konu hans, Harald Hagan úrsmið og konu hans, sem öll reyndust mjer betur en svo að jeg fái það nokkurn tíma fullþakkað, einnig Andrjes Andrjesson klæð- skera, og marga fleiri, þó jeg ekki nefni þá hjer. Guð þekkir nöfn þeirra, sem vitja ekkna og mun- aðarlausra í þeirra þrengingum. TJm leið og jeg þakka Guði mín- um fyrir góðvild allra þeirra, sem á einn eða annan hátt hafa gert sitt besta til að ljetta mjer sorgina og §öknuðiixn, bið jeg hann að blessa þá og launa þeim af náðar- nægtum sínum. Guð gleðji þá alla gleðinni sinni, fyrir mig og aðra ástvini hins látna. Reykjavík, 6. janúar 1928. Þuríður Guðmundsdóttir. Sími 27 tieima 2127 œðlninn mál vorrar litlu þjóðar. V. G. fer enn með róg um hljóm sveitarheimsókn mína á árinu sem leið. Margir munu undrast, að lesa slíkt á ]>renti í íslensku blaði. Jeg mun í annari grein veita ná- kvæmar upplýsingar um þá hljðm- sveitarferð. Það verður að biðja lesendurnar afsökunar á því, ef að óþörfu er slcýrt frá algildum sannindum og alkunnum stað- reyndum, en það er erfitt að roynda sjer skoðun um það, að hve miklu leyti slíkt er nauðsyn- legt, ekki síst úr fjarlægð. P.t. Leipzig 12. des. 1927. Jón Leifs.

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.