Morgunblaðið - 03.02.1929, Blaðsíða 5

Sunnudaginn 3. febrúar 1929.
5
miles per hour
for 24 hours!
Tveir af hinum venjulegu
president Eight Roadsters
óku samfleytt í 24 klukku-
stundir með 85.20 og 85.08
mílna hraða á klukkustund.
Með þessum akstri settu þeir
12 ný opinber met fyrir
hraða og þol fullkominna far
þeffabíla. Áður átti Stude-
baker 114 met og á nú öll
hin opinberu ameríksku met.
Með því að aka 30000 mílur
á 26326 mínútum, sem er við-
urkent af The International
Assosiation of Recognized
Automobile Clubs (Paris)
setti Prisident 5 heimsmet og
8 Bandaríkjamet.
Studebaker President Eight
selst allra bíla mest og hann
hefir líka fleiri kosti en nokk
ur annar bíll. Sex mánuðum
eftir að hann kom fyrst á
markaðinn, seldist meira af
honum en nokkrum öðrum 6
cylindra bíl í heimi! Hví
skyldi menn gera sig ánægða
með annað en það besta?
UMBOÐSSALI A ISLANDI
EOILL VILHJÁLMSSON.
STUDEBSIKER,
THE GREAT INDEPENDENT
ESTABLISHED IN 18 52
Heimkoma (slendinga að vestan
snmarið 1930.
Stofnandi: Vilh. Finsen.
Utgefandi: Fjelag 1 Reykjavík.
Rltstjórar: Jón Kjartansson.
Valtýr Stefánsson.
Auglýsingastjóri: E. Hafberg.
Skrifstofa Austurstræti 8.
Slmi nr. 500.
Auglýsingaskrifstofa nr. 700.
Heimasímar:
Jón Kjartansson nr. 742.
Valtýr Stefánsson nr. 1220.
E. Hafberg nr. 770.
Ajikrif tagjald:
Innanlands kr. 2.00 á mánuOL
Utanlands kr. 2.50 - —
1 lausasölu 10 aura eintakiO.
Útvarpsfrjettir.
Ðankarán í Berlín.
Fyrir nokkrum dögum var brot-
ist inn í bankaútibú e'itt í Berlín
að næturþeli og rænt þar fje og
dýrgripum.
Innbrotið var framið með þeim
hatti, að þjófarnir grófu sjer jai'ð-
göng inn í kjallara bankans. Hafa
þeir haft hin fullkomnustu tæki til
þess að opna öll hólf og hirslur
er inn kom. Hafa þeir látið greip-
U' sópa um geymsluhólf bankans
ug stolið ógrynnum af peningum
og öðru vei'ðmæti. Var í gær ekki
iolrið við að rannsaka hve miklu
stolið hefir verið.
Pjársterkt þjófafjelag.
Lögreglustjóri í Berlín hefir lát-
i' þess getið, í tilefni af innbrots-
þjófnaði þessum, að lögreglan og
hankarnir verða að vinna saman
því, að komast á snoðir um
hverir sjeu valdir að bankaránum
þeim, sem gerð hafa verið hvað eft
ir annað nú undanfarið. Segir hann
oð hjer hljóti að vera um gríðar-
lega öflugt þjófafjelag að ræða
sem hafi mikil peningaráð og noti
þau f ulllkonm ustu innbrotstæki
Sem til eru. Að lögregla Berlínar-
horgar hefir ekki unnið að því að
fannsaka mál þetta, segir hann a.ð
stafi af því, að lögreglan hafi ekki
yfir því fje að ráða sem til þess
þyrfti.
Lögreglan, vátryggingarfjelag
sem hafði geymslufje bankans í
vátryggingu svo og bankinn sjálf-
Ur, hafa lofað 40,000 mörkum,
þeim er gæfi upplýsingar svo þjóf
arnir næðust. Annars er óvíst
hvort bankinn verður skyldaður
til þess að bæta tjón einstakra
manna af innbroti þessu, vegna
þess að það er talið fullsannað,
að allur útbúnaður bankans hafi
verið eins fullkominn og föng
eru frekast. á.
Pjársvikatilraunir gagnvart þýsku
stjóminni.
Fjársvikamál eitt vekur þessa
daga mikla athygli í Þýskalandi.
Nokkrir verslunarmenn í Póllandi
er seldu á sínum tíma ýmsar nauð
synjar til þýska hersins hafa ný-
lega komið fram með kröfu á hend
Ur þýsku stjórninni er nam 3
milj. marka, fyrir seldar vörur.
Er tregða var á greiðslunni lækk-
nðu Pólverjarnir kröfu sína niður
i 900000 mörk.
En er málið var rannsakað kom
það í ljós, að plögg þau sem Pól-
Verjar þessir höfðu voru fölsuð.
t‘ví þeir höfðu fengið vörur sínar
«ð fnllu giæiddar árið 1917. Aðal-
^Uaðurinn í fölsunarmáli þessu heit
Orleandsky, og er kornmyllu-
^gandi í Waraavra.
Þorskmið út af Scoresbysund.
Frá Þórsböfn í Færeyjum hefir
verið símað til Hafnar, að þangað
hafi koniið enskur togari norðanúr
höfum, er farið liafi langt norður
með austurströnd Grænlands. Hafi
hann liitt mikinn þorsk út af
Scoresbysund. En sökum skamm-
degismyrkurs hafi fiskimenn eigi
lialdist þar við til lengdar.
Frakkar og Elsass-búar.
Ut af umkvörtunum sem komið
hafa fram meðal Þjóðverja í
Alsace-hjeraði í Frakklandi, fit af
skólamálum, hefir Poincaré látið
þess getið í ræðu, að Frakkar
myndu framvegis hafa þar tví-
skifta sltóla, þannig að kensla
færi fram bæði á frönsku og
þýsku. í sömu ræðu lýsti hann
ánægju sinni yfir því hve góðar
undirtektir það hefði fengið að
hefjast skyldi lianda til þess að
gera jarðgöng undir Ermasund.
-------------—-—
Útsvaríð og Hjeðinn.
Hverskonar verslun rekur
„Olíuverslun íslands“?
Fyrir skömmu var á það minst
hjer í blaðinu, að Hjeðinn Valdi-
marsson hefði fengið lækkað út-
svar sölufjelags British Petroleum
& Co. hjer í bæpunr úr 10 þús.
niður í 4000 kr. Var á það bent, að
það mundi ekki liafa verið um-
hyggjan fyrir þeim fátæku gjald-
endum þessa bæjar, sem rak Hjeð-
inn til þessa, heldur sjerhagsmunir
lians sjálfs og þeirra auðfjelaga
sem hann vinnur fyrir.
Hjeðinn reyndi í fyrstu að af-
saka afskifti sín af þessu máli, en
þá tókst svo álappalega til fyrir
lionum, að hann álpaðist út í sam-
anburð á Olíuverslun íslands (sölu
fjelagi ,.B. P.“) og Olíusölunni,
sem liefir umboð fyrir h.f. Shell
á íslandi.
Aður liefir Hjeðinn látið á sjer
skilja, að líkt væri ástatt um
Olíuverslun Islands og Shellfjelag-
ið, þannig að bæði fjelögin versl-
uðu með olíu í heildsölu. En svo
er að sjá á ummælum Hjeðins í
Alþbl. á dögunum, að þetta sje
ekki rjett að því er Olíuverslunina
snertir. Hann vill nú halda því
fram, að Olínverslúnin sje aðedns
sölufjelag fyrir hið erlenda milj-
ónafjelag, British Petroleum & Co.
Shellfjelaginu er ætlað að greiða
7000 kr. í útsvar í Seltjarnarnes-
hreppi fyrir s. 1. ár. Nú er vitan-
legt að útsvörin í Seltjamarnes-
hreppi eru miklu lægri en hjer í
Rvík. Má sennilega gera ráð fyrir,
að 7000 ki'. útsvar í Seltjarnarnes-
hreppi samsvari h. u. b. 20 þús.
kr. útsvari í Rvík. En þegar 10
þús. kr. útsvár er lagt á sölufjelag
„B. P.“ hjer í bænum rís Hjeðinn
upp með forsi miklum og heimtar
stórfelda lækkun. Og honum tekst
að koma útsvarinu niður í 4000
krónur. •
Það er með öllu óhugsandi að
þessi stórfelda lækkun á útsvari
Olíuvei'slunai’iiinar sje rjettmæt
nema því sje þannig farið, að fje-
lag þetta sje aðeins nmboðsverslun
fyrir „B. P.“. En sje þetta þannig,
þá ber vitanlega að leggja fult út-
svar á liið erlenda miljónafjelag,
vegna þess atvinnurekstrar sem það
fjelag rekur lijer. En nú er helst a<5
skilja á Hjeðni, að hann telji
„B. P.“ alls ekki útsvarsskylt hjer,
og mnn ætlun hans að fá um
þetta dómsúrskurð.
Niðurjöfnunarnefnd þarf vand-
lcga að kynna sjer starfsemi þess-
ara tveggja fjelaga, Olíiiverslunar
íslands og British Petroleum &
Co., því áreiðanlegt er að annað-
hvort þeirra á að greiða hjer út-
svar vegna olíuheildsölunnar.
En skyldi nú koma á daginn að
Hjeðinn fengi því hvorttveggja
framgengt: að „B. P.“ yrði alls
ekki talið útsvarsskylt lijer, og að
sölufjelag þessa erlenda miljóna-
fjelags yrði aðeins skoðað sem
umboðsverslun, þá má segja að
hann hafi rékið erindi hins er-
lenda. miljónafjelags betur en
nokkrum öðrum mundi takast.
Yafalaust þakkaði miljónafjelagið
Hjeðni greiðann á viðeigandi hátt.
Hjeðinn var eitthvað að blaðra
um það hjer á dögunum, að tveir
stjórnendui’ Shellfjelagsins væru í
stjórn Mbl. Þetta er hugarburður
hjá Hjeðni; enginn úr stjórn Shell
er í stjórn Mbl., svo Hjeðinn þarf
engar áhyggjur af þessu að hafa.
Hitt kynni að liafa ónotaleg áhrif
á Hjeðinn, að það hefir mælst illa
fyrir rneðal kjósenda hans hjer í
bænuni, að fonnaður í fjelagi fá-
tækra verkamanna skuli láta sjer
meira ant um hagsmuni erlends
auðsfjelags heldur en fátækra
verkamanna hjer í bænum.
—------<iW?>------—
Þrír Vestur-íslendingar komu
hingað með Gullfossi síðast, Jón
J. Bíldfell, sr. Rögnvaldur Pjeturs
son og soiiui' lians Þorvaldur.
Jón J. Bíldfell er formaður í
heimferðanefnd þjóðræknisfjelags
ins, en sr. Rögiivaldur Pjetursson
er gjaldkeri þeirrar nefndar.
Nefnd þessari hefir verið falið
a'ð annast för hingað 1930, úr
íslendingabygðum vestra, og á liún
að starfa til ársloka það ár.
Til þess að fá sem nánust kynni
af undirbúningniim hjer heima,
og semja við menn um móttökurn-
ar tókust þeir fjelagar þessa ferð
á hendur. Þeir ákváðu ferðina á
gamlaársdag. Lögðu upp á ný-
ársdag. Náðu Gullfossi í Leith á
föruni hingað. Ferðin tók þá 15
sólarhringa frá Winnipeg og
hingað.
Síðan þeir komu, hafa þeir
setið á mörguni ráðstefnum
með liátíðanefndinni og fleirum.
Hafa þeir nú lokið erindum sínum
að niestu leyti. — En þeir
vilja sem eðlilegt er ekki skýra í
smáatriðum frá erindislokum, fyrri
én vestur kemur og þeir geta sagt
samnefndarmönnum og fjelags-
mönnum sínum frá ferð sinm.
í fyrra dag hitti jeg þá fjelaga
að máli, og hafði tækifæri til þess
að spjalla við þá stundarkorn.
Jeg spyr fyrst um deilurnar
sem risið hafa vestra út af heim-
ferðarmálinu. En þeir vilja helst
tala sem minst um þær, úr því sem
komið er. Deilan er úti. Hún.
spratt af misskilningi í upphafi.
Við látum hana ekki tefja eða
trufla okkur, segja þeir.
Þjóðræknisfjelagið vill að við
grípum tækifærið til þess að kynna
heiminum þjóð vora og menningu
á þúsund ára afmæli Alþingis.
Allir voru sammála um það. En
deila reis út, af því hvaða leið'
skyldi fara til þess, hvar aðstoðar
skyldi leita.
Við erum ráðnir í að gangast
fyrir því, að á þessu hátíðarári
birtist greinir um Island og sögu
íslensku þjóðarinnar, ísl'enskrar
menningar í tímaritum vestra, og
jafnvel að ritgerðum þessum verði
safnað saman í bók. Búumst við
við að geta fengið aðstoð hjer
heima við samning ritgerða þe'ss-
ara.
En nm komuna hingað getuin
við m. a. sagt, að við komum
ungir og gamlir og verðum mörg £