Morgunblaðið - 03.07.1929, Qupperneq 6

6
MORGUNBLAÐIÐ
Læknaþingið.
Úr frásögn Morgunblaðsins um
i'yrsta fundardag læknaþingsins
liefir það fallið, að prófessor
.Sigurður Magnússon flutti langt
arindi um hjáJp til berklaveikra
isjúklinga, sem koma frá heilsu-
iiælum. Yæri það hið mesta vand-
ræðamál hvað gera skyldi við
sjúkiinga, sem ekki kæmust til
fullrar heilsu, og oft og einatt
væru smitandi. I heilsuhælunum
gætu þeir ekki verið árum saman,
æn bæði erfitt að koma þeim fyrir
á heimilum og finna hentuga
vinnu fyrir þá, sem vinnufærir
væru. Lýsti hann tilraunum manna
erlendis til þess að leysa úr þessu
vandamáli, en um allar mætti
segja, að árangurinn sje tvísýnn.
Menn hefðu fyrst haldið, að sveit-
irnar væru hentugar vegna úti-
vinnunnar í hreinu lofti, en hún
hefði þó reynst yfirleitt óhentug
■og ljett innivinna miklu betur. í
Þýskalandi hefði borið á því, að
sjúklingum hefði fundist fátt til
um vinnu á hælum, og kosið held-
ur að fara heim og fá jafnframt
•öreigastyrk. Betur hefði þetta gef-
ist í Englandi og Ameríku. Sjúk-
lingarnir á vinnustofunum þar fá
Jillgott kaup og una æfinni allvel,
•en því miður hafa stofnanir þessar
ekki borið sig fjármunalega. Lýsti
hann skipulaginu í Papworthný-
lendunni í Englandi (Steingrímur
.Matthíasson liefir sagt frá henni
í Lesbók Morgunblaðsins) og
Olitrevinnuhæli í Noregi, en það
er helsta stofnunin á Norðurlönd-
um. Eru þar 30 karlmenn. Kostn-
Æiður á dag er um 5 kr. á mann.
TJm báða aðalatvinnuvegi vora,
sveitabúskap og fiskiveiðar, má
það segja, að þeir eru óhentugir
fyiir berklaveika. Á Vífilsstöðum
hefir rejuislan verið sú, að konuv
vinna sífelt eitthvað af handa-
vinnu, en hitt er erfiðara að fá
hentuga vinnu fyrir karlmenn. —
Tilraunir með garðyrkju o. fl.
hafa ekki gefist allskostar vel, og
sjúklingar kjósa heldur að fara
heim en að vinna á hælinu. Rjett-
ast myndi það vcra, að fara gæti-
ltga í öllum tilraunum í þessu
etni. Komið hefir til tals, að koma
á fít IPilli vinnuToLiun á Vífils-
vi^ðum fyrir 10 sjúk.'ngp, og væri
j-.á auðvelt að sjá þeim fyrir dag-
legu lækniseftirliti. Að setja upp
stórt vinnuhæli í sveit, t. d. á
Reykjum í Ölfusi, taldi hann var-
hugavert og óvíst hversu* gæfist.
Einhver álitlegasta byrjunartil-
raun væri það, ef til vill, ef
Reykjavíkurbær kæmi upp loít-
góðum, hentugum íbúðum fyrir
berklaveika í útjöðrum bæjarÍDs,
bæði einhleypa menn og fjölskyld-
ur, og fengi sjúklingar þar ókeyp-
is húsnæði eða fyrir lága leigu.
<5ætu þeir þá unnið við ýms störf
í bænum og haft ofan af fyrir sjer
sjálfir árum saman.
Síðari fundardagur 29. júní.
r. Landlæknir flutti í fundar-
byrjun erindi um berklavarnirnar
hjer á landi. Hefir kostnaðurinu
við þær farið fram úr öllum áæ'l-
unum og öllu hófi, og er nú orð-
inn um 1 miljón kr. árlega. f
heilsuhælum og berklahælum höf-
um vjer pláss fyrir 220 sjúklinga
og er það mun meira en gerist
með öðrum þjóðum, sem þykjast
vel settar ef jafnmörg pláss eru
á hælum og tala sjúklinga sem
deyja á ári úr berklaveiki. En það
er ekki eingöngu að hælin sjeu
full, heldur einnig ’ öll önnur
sjúkrahús að miklu leyti, svo að
22. febr. lágu alls um 500 berkla-
sjúklingar - sjúkrahúsunir Þetta
fer fram úr öllu, sem gerist er-
lendis.
Meginatriðið í öllum berkla-
vörnunum er það, að berklaveikin
er bráðnæmur sjúkdómur, svo að
nálega allir smitast, og það í barn-
æsku, þó fæstir sýkist svo vart
verði. Ráðin gegn berklaveikinni
verða því hin sömu og við aðra
næma sjúkdóma: einangrun smit-
andi sjúklinga, og sjerstaklega að
þeir sjeu ekki samvistum með
börnum. Jafnframt yrði að leggja
aðaláhersluna á, að verja heil-
brigða sýkingu. Þannig bæri að
taka strax börnin nýfædd frá
berklaveikum mæðrum og -myndi
það kleift, því ekki væru þær
ýkjamargar. í Ósló eru slík börn
einangruð í 3 ár á hæli, en annars
bólusett eftir aðferð Calmettes. —
Bólusetning hans er að vísu ekki
fullreynd, en hættulaus er hún,
og er mikið notuð í sumum lönd-
um. Ekki ólíklegt að hún megi
ao gagni koina, og væri það rjett
fyrir oss að taka þátt í þessum
merkilegu tilraunum með bólusetn-
ingu Calmettes.
Nauðsynlegt væri það og, að
læknir skoðaði alla heimilismenn
á heimilum nýrra berklasjúklinga,
því oft fyndust þar fleiri sjúkir.
Ekki hefðu ]>ó slíkar læknishús-
vitjanir verið fyrirslcipaðar vegna
kostnaðarins. Ymsir vildu og koma
á lot hjeraðs-hjúkrunarkonum, en
af því myndi leiða mikill kostn-
aður fyrir Iandsmenn, Iíklega um
150.000 krónur á ári.
Mikilsvarðandi væri það, að sem
flest sjúkrahús gætu fengið Rönt-
gentæki, því fvrstu byrjun veik-
innar mætti oft finna með þeim,
þo ekkert fyndist við almenna
skoðun. Röntgentækjum fjölgaði
og hjer stórum.
Erlendis eru berklasjúklingar
liafðir sjer á öllum sjúkrahús-
am eða í sjerstökum deildhm IJjer
eru þeir innan um aðra sjúklinga,
og iná það heita ófært.
Hið mikla aðstreymi að sjúkra-
húsunum hjer á ' lancli og hinn
mikli kostnaður, sem af því leiðir,
stafar að mestu af því, að hjer
eru ekki alþýðutryggingar svo sem
gerist erlendis. Þær eru nauðsyn-
legur liður í berldavörnunum. Bar
hann fram áskonm til Alþingis
um, að koma slíkum tryggingum
á fót. Var hún samþykt eftir
nokkrar umræður.
II. Dr. Alexander Jóhannesson
fiutti erindi um sjúkraflutning í
flugvjélum. Landlæknir skýrði
fyrst málið í fám orðum og mælti
með bví.
Nokkrar umræður urðu um mál-
ið, og var meðal annars vikið að
því, að kostnaður við flugvjela-
flutning hefði reynst svo hár, að
vafasamt væri hvort hann kærni
oss að haldi. Mætti á einfaldari
hátt koma sjúklingum á sjúkra-
hús hjeraðanna.
Var samþykt áskorun til Flug-
fjelags íslands, að gera á þessu
sumri tilraun með sjúkraflutning,
ef tækifæri byðist.
III. Ghiðmundur Hannesson flutti
erindi um umferðatannlækningar.
Sagði hann, að enn sem komið
væri, væri læknishjálp í öllum
sjerfræðigreinum hjá oss víðast
mjög ófullkomin, ekki síst á tann-
lækningum. Vjer hefðum/að vísu
komið á fót umferðatannlækning-
um og gefist það vel, en eigi að
síður færu mörg lijeruð á mis við
þær. Erlendis hefði víða verið
reynt að bæta úr þessu, með því
að senda lækna, með öllum nauð-
synlegum útbúnaði í bílum eða
með járnbrautum, víðsvegar um
hjeruð. Lýsti hann sjerstaklega til-
raunum Svía með umferðatann-
lækna, sem gerðu við tönnur allra
barna á skólaaldri. Hafði Rauði
krossinn staðið fyrir þessu. í aðal-
atriðunum var skipulagið þannig,
að Rauði krossinn sá um kaup á
öllum nauðsynlegum útbúnaði og
læknisáhöldum svo og ráðningu
tannlæknis og einnar aðstoðar-
stúlku. I sveitunum, sem farið var
yfir sáu sveitastjórnir um val á
viðkomustöðmn, húsnæði, hita, ljósi
og fæði læknis og aðstoðarstúlku,
einnig að börn og sjúklingar kæmi
á rjettum tíma. Lækningin var
ekki ókeypis, heldur borgaðar 3
—5 kr. fyrir hvert barn, en 1 kr.
einföld skoðun og útdráttur á
smábrotum. Eigi að síður vantaði
nokkuð til þess að fýrirtækið borg-
aði sig að fullu. Tannlæknirinn
fekk 30 krónur á dag en 10 kr. á
helgum, aðstoðarstúlkur 150 kr.
á mánuði.
Tilraun þessi gafst svo vel, að
fleiri sveitir vilja nú fá umferð-
artannlækni en Rauði krossinn
getur sint. Er nú verið að auka
þessa starfsemi.
Ræðumaður tók síðan eina sýslu
sem dæmi og sýndi fram á, að vel
mætti vera að umferðatannlækn-
ing gæti borið sig með 3 krónu
gjaldi fyrir hvert barn. Að sjálf-
sögðu gæti og fullorðnir fengið
gert við tönnur sínar. —Fundur-
inn inæltist. til þess, að heilbrigð-
isstjórnin athugaði hvort tiltæki-
legt væri að koma slíkum lækn-
ingum á í einni sýslu eða fleirum.
IV. Erindi frá Fjelagi íslenskra
hjúkrunarkvenna viðvíkjandi
launakjörum þeirra o. fl. Málinu
var eftir töluverðar umræður, vís-
að til stjórnar fjelagsins.
V. Umræðum mn embættaveit-
ingar var lokið og samþykt gerð
um það mál.
VI. Stjóm fjelagsins var endur-
kosin. — Fundi var slitið kl. 12þ£
eftir miðclag.
Nafnbreytingin á Þrándhedmi.
Eins og áður hefir' verið skýrt
frá hjer í blaðinu, samþykti lög-
þingið að Þrándheimur skyldi
heita Niðarós frá næstu áramót-
um. Fregnin um þetta vakti afar-
mikla gremju í Þrándheimi. Eins
og kunnugt er á næsta ár að haldá
mikla hátíð með sýningum og
söngmóti þar, í tilefni af því að
900 ár eru síðan Ólafur konungur
helgi fjell að Stiklastöðum. Nú er
það efst á baugi meðal Þrænda,
að hætta við þetta alt saman,
vegna. nafnbreytingarinnar. Kröfu-
göngur voru farnar, og gerðust
ólætin svo mikil, að allir gluggar
voru brotnir í húsi próf. Heggstad,
sem var einn af forgöngumönnum
nafnbreytingarinnar. Enn þá er
óánægjan mikil í bænum.
Jarðamatið.
Tillögur Páls Zoptaoniassonar
1 s.l. maí voru formenn allra
fasteignamatsnefnda á landinu
kallaðir saman á fund hjer í Rvík
til þess að ræða um væntanlegt
fasteignamat. Fjármálaráðherra
boðaði fundinn. Tilgangurinn var
að formennirnir ræddu ýms mál
er snerta matið; svo hægra yrði en
ella að koma samræmi í það um
land alfT
Á fundi þessum voru ýms atriði
rædd og tillögur, viðvíkjandi mat-
inu á húsum, lóðum, jörðum o.þ.h.
Meðal þeirra voru till. frá Páli
Zophóníassyni, um mat á landverði
jarða. Eru tillögur Páls ítarlegar,
og líklegar til að vekja þarfar
umhugsanir um þau efni.
Hugmyndir manna um landverð
jarða eru ákaflega óljósar, og
hefir lítið verið gert til þess að
koma mati jarðanna á nothæfa.n
grunclvöll. Alt fram á þennan dag
hefir starfsaðferð og stefna Árna
Magnússonar og þeirra fjelaga
gert mjög vart við sig í íslensku
jarðamati. Hafa menn þar sem
oftar blandað saman sögu og nú-
tíma, vegna þess að jarðabók Árna
er að ýmsu leyti merkilegt sögu-
legt plagg, hafa menn og haldið
að eftir henni mætti fara, eða
anda hennar við jarðamat nútíin-
ans.
En jarðabók Árna Magnússonar
hefir ekkert erindi í meðvitund
starfandi íslenskra bænda. Hún er
og verður aldrei annað en hrein-
ræktaður kjarni íslensks bænda-
barlóms, og því hvorki meira nje
minna en eitur og andstygð í aug-
um allra þeirra manna, sem efla
vilja trú og traust á möguleika og
framtíð landbúnaðarins.
Vegna þessa hve jarðamats-
mennirnir hafa fram til þessa ver-
ið undir áhrifum barlómsanda og
bölsýnis fyrri alda, þá er rjett að
taka hverri tilraun tveim hönd-
um, sem miðar að þvi að fjar-
lægja jarðamatið frá baðstofu-
hjalsbarlómi fyrri tíma og byggja
það á þeim staðháttum, sem á
stoð í nútíð og framtíð.
Tillögur Páls eru markverð til-
raun í þessa átt; og eru því birtar
hjer með greinargerð hans.
Er eigi gengið að því gruflandi
að menn muni finna á þeim galla.
En kostur þeirra er sá, að höf-
undur gengur beint framan að er-
fiðleikunum, og sýnir hvernig
hann getur best greitt úr flækj-
unni. Komi þeir svo fram, sem bet-
ur geta.
Fasteignamatsfundurinn sam-
þykti að „benda á“ að hafa till.
þessar til leiðbeiningar við jarða-
matið.
En tillögurnár eru svohljóðandi:
1 kýr 20 ær sjeu gerðar
jafnar , og nefndar kúgildi.
2. Geti karl og kona í 10 v. heyjað
fyrir 4 kúgildum metist jörðin
500 kr. pr. lcugildi, sem hún
framfleytir.
•>. Heyi karl og kona fyrir rneira
eða minna en 4 lcúgildum, hækki
eða læklci jarðarvei'ðið urn 40
kr. pr. kúgildi, sem jörðin
framfleytir.
4. Það mát, sem þannig lcemur
út, sje hækkað eða lækkað eftir
jarðræktar- og garðræktar-
möguleilcum, mótekju, erfið-
leika smalamensku, landgæðum,
hættum fyrir fjenað og öðru
þess háttar.
5. Legan metist sjer til liækkunar
eða lækkunar, og getur munað
svo miklu, að munurinn sje
meiri en landverðið fundið eft-
ir fyrstu aðferð.
6. Hlunnindi metin nettó í krón-
um margfaldað með 10, gerir
höfuðstól til viðbótar jarðar-
verðinu.
7. Samandregin niðurstaða 4., 5.
og 6. liðar geri jarðarverðið.
Sarnþ. með 17 atkv.
I. Jarðarverðið, eftir framleiðslu.
Það liggur í hlutarins eðli, að
ekki verður annað metið sameigin-
legt á öllum jörðum á landinu,
en það sem þær allar hafa sam-
eiginlegt.
Bústofninn er alstaðar kýr og
lcindur og að auki sumstaðar
hross.»Arðberandi fjenáðurinn er
alstaðar kýr og ær, en að auki
sumstaðar hross og sauðir og' á
stölcu stað geldneyti. Skepnurnar
eyða mismíklu lieyi, kýrnar
standa sumstaðar inni 31 viku, á
öðrum stöðum 41, ærnar þurfa
sumstaðar 200 kg. yfir veturinn,
en á öðrum stöðum 10 kg. Hrossin
þurfa sumstaðar elckert fóður, o<r
sumstaðar 15 heyhesta, alt miðað
við meðalvetra.
Vegna þessa er elcki hægt að
Jeggja heyin til grundvallar. Að
afla þeir'ra er líka misdýrt. Til
er það, að elcki fást nema átta-
tíu hestar eftir karl og konu
yfir sumarið, en á öðrum jörðum
fæst upp undir 10 falt lieymagn.
Yíðast jafnast þetta nokkuð, með
því að beitin er betri, þar sem
erfiðast er að afla heyjanna.
A meðan kúabú landsins voru
miðuð við það, sem heimilið j>urfti
af mólk, var hlutfallið milli fjár-
ius og kúnna, svipað um land alt.
En með vexti kaupstaðanna, og
fjölbreytni atvinnuveganna, hefir
jietta brevtst. Sá g'amli grundvöllur
að ineta jarðarverðið jafnt og verð
kúnna qg ánna sem jörðin fram-
fleytti, er því ekki nothæfur
lengur.
Sá lágsveita grundvöllur, að
segja jarðarverðið 10 falt, við
hevhestatölu sem heyja má á jörð-
inni, gengur heldur eklci, því sá
geysimunur, sem fyrr er nefndur,
bæði á erfiðleikum við að afla
heyjanna, og hve misjafnan
skepnuhöfuðstól má fóðra á þeim,
gerir j>ann grundvöll alrangan.
Með því að aðgæta hve karl og
kona geta heyjað fyrir mörgum
skepnum, hverfur bæði mismunur
fóðurþarfar og heyjaöflunar, og
það gefur nokkra hugmynd um,
hvað lcosti að framfleyta skepn-
unum.
Ollum er Ijóst, að því fleiri
skepnum sem heyjað er fyrir með
sama vinnuafli (hvort sem það er
af góðri beit, eða ljettri heyöflun)
því betri er jörðin, að öðru jöfnu.
En til þess að geta borið jarð-
irmu' saman hvað þetta snertir,
jiarl að leggja þær skepnur, sem
framleiða seljanlegar afurðir á
öllum jörðum, í sambærilegar
skepnueiningar.
Það mun elcki fjarri, að telja
som meðaltal, að töðuvöllur sein
fóðri kú, kosti um 500 kr. — Á
lionum má álstaðar fóðra, 20 ær.
Fyrir því virðist rjett að leggja
1 lcú á móti 20 ám, og kalla það