Morgunblaðið - 06.04.1930, Page 5

<*
Sunnudaginn 6. apríl 1980.
Síldareinkasalan
og form. útflutningsnefnðar.
í Alþýðublaðinu 1. og 2. apríl
birtist grein eftir E. F., sem vegna
vanþekkingar og illkvitni gr.höf.
sver sig ótvírætt í ættina til Er-
lings Friðjónssonar, alþingismanns
og formanns útflutningsnefndar
síldareinkasölunnar. Efni þessarar
greinar, sem virðist að miklu le*yti
eiga að vera svar við ádeilu minni
á Síldareinkasöluna við eldhúsum-
ræðurnar á Alþingi, skal hjer að
nokkru rakið og svarað, þótt svar-
ið, rúmsins vegna, geti ekki orðið
eins ítarlegt og þörf væri á.
Hver ber ábyrgðina?
Greinarhöfundur byrjar með því
að segja að þegar fundið sje' að
störfum Síldareinkasölunnar, sje
þar með verið að ráðast á þá út-
flutningsnefndarmennina Ásgeir
Pjetursson og Björn Líndal. Þessir
menn eru tveir af fimm útflutn-
ingsnefndarmönnum, en meiri hiuti
útflutningsne'fndar velur fram-
kvæmdarstjórana þrjá. Fram-
kvæmdarstjórarnir annast dagleg-
an rekstur Einkasölunnar og hafa
með höndum venjuleg framkvæmd
arstjórastörf. Allir eru þeir skip-
aðir af meiri hluta útfl.nefndar,
þeim E. F. & Co. Ásgeir og Líndal
eru í minni hluta í nefndinni og
hafa engu ráðið um val fram-
kvæmdarstjóranna.
Þegar því er haldið fram af E.
F., að misfellur á re'kstri einka-
sölunnar, sem eru að kenna fram-
kvæmdarstjórunum, skelli á bak
Ásg'eirs Og Líndals, sem engu hafa
ráðið um val þeirra, þá er það
álíka fjarstæða eins og að kenna
Jóni Ólafssyni og Ól. Thors um
glappaskot núverandi stjórnar, af
því að þeir sem þingmenn sjeu yfir
hana settir og ráði vali hennar.
Með slíka fjarstæðu myndu fáir
koma nema E. F.
Flokkunin 1928.
E. F. sýnir fávisku sína og fljót-
færni í því að segja að í reglugerð
um flokkun síldar frá 1928 hafi
verið sagt, „að ekkj skyldi sú síld
talin fyrsta flokks sfld að stærð,
sem væri undir 270 stk. i 90 kg.
tunnu. Þó reynslan sannaði það af-
dráttarlaust að svo stór síld veiðist
ekki nema í e'instaka tilfelli“. Hið
rjetta er að í fyrsta flokk mátti
ekki fara yfir 270 stk. í 90 kg.
tunnu að meðaltali. Svo stórar
síldar hafa veiðst í hverri einustu
veiðiför sildarskipa síðan hafsíld-
veiði byrjaði nyrðra. En hitt er
annað mál að ekki veiðist eins
mikið af þessum síldarflokki eins
og framkv-stj. bjuggust við, því
1928 se'ldu þeir fyrirfram eingöngu
þennan stærðarflokk. Þegar svo
framkv.stj. ráku sig á að ekki
myndi fást nema örlítið af þessari
sild upp í samningana, þá liættu
þeir að flokka síldina, en mikið af
óflol^kaðri sild var flutt út undir
1. flokks nierki.
Næst skýrir E. F. frá því „að
fjTsta verk útflutningsnefnda
(sic) árið 1929 var að samræma
reglugerð um flokkun síldarinnar
við stærð síldarinnar, eins og hún
bafði reynst árið áður.“
Þessi „samræming“, sem E. F.
talar um, var í því fólgin að öll
flokkun síldarinnar samkv. fyrri
regluge'rðinni var afnumin og í
lxennar stað sett þessi grein, 24.
gr. reglug. 1929. „Sje hafsíld sölt-
uð án nákvæmrar stærðarflokkun-
ar, skal ávalt tína úr magrar
mjóslegnar síldar og smásíld.
Nú telur framkvæmdastjórn
þörf á að flokka síld e'ftir stærð.
Getur hún þá krafist að flokkun
fari fram á þann hátt, sem fyrir
er mælt í hvert sinn“.
Þetta er „samræmingin við stærð
ina“ og eftir því, se'm E. F. segir
„fyrsta verk útflutningsnefndar-
ir.nar (meiri hlutans) á árinu
1929“.
Nú álitu framkvæmdarstjórarnir
ekki þörf á. að flokka síld eftir
stærð, enda var það ekki borið við
í sumar svo síldarflokkunin er nú
þrátt fyrir að hún er nauðsynleg
og þrátt fyrir það að mikið var
flaggað með því, þegar verið var að
koma einkasölunni á laggirnar, að
hún ætti að gangast fyrir vöru-
vöndun og flokkun á síldinni, eng-
in frekar en áður enn einkasalan
komst á.
Tunnuleysið.
E. F. er á nýjan leik að kara
tunnudraug einkasölunnar frá í
sumar. Hann talar um að elcki sje
kunnugt að Ásgeir og Líndal hafi
verið öðrum framsýnni um útveg-
un á tunnum í tæka tíð. Hjer með
viðurkénnir E. F-. það sem hann
aldrei viðurkendi í sumar, sbr. Al-
þýðublaðið 12. ágúst Og 17 ágúst
að tunnurnar hefði ekki komið í
tæka tíð.
Tunnuútvegunin var Ásgeir og
Líndal óviðkomandi.. í 2. málsgr.
4 gr. einkasölulaganna 1929 er
sagt að eitt af störfum fram-
kvæmdarstjóranna sje „að útvega
tunnur, salt og annað efni, sem
áætlað er að þurfi til síldarverkun-
ar liVert ár og sjá um verkun
og geymslu síldarinnar, annað-
hvort milliliðalaust eða eftir samn
ingum við áltveðna saltendur,
eftir nánari ákvörðun framkvæmd-
arstjóra í samráði við útflutnings-
nefnd.
Sjer tií aðstoðar getur framkv.-
stjórn haft umboðsmenn, sem hafa
eftirlit með flokkun síldar og allri
vinnu í hverri verstöð, þar sem
síld er verkuð til útflutnings“. Af
þessu er augljóst að tunnuútvegun-
in heyrir eingöngu undir fram-
kvæmdarstjórana og verða þeir-því
og meiri hluti útflutningsnefndar,
sem að baki þeim stendur, að vera
einir um skömmina af tunnuleys-
inu, þó þeim hafi tekist að koma
skaðanum yfir á aðra.
Þegar Ásgeir, Líndal og aðrir
útgm. voru frjálsir um útvegun
á tunnum 1927 var 27. ágúst búið
að salta 152 þús. tunnur á móti
107 þús. tunnum 24. ágúst í sumar
og lcrydda 53 þús. á móti 16% þús.
í sumar. Um sama leyti og veiðin
hætti í sumar var því árið 1927
síðasta árið, sem söltunin var
frjáls, búið að salta og krydda
81500 tn. me'ira en um sama leyti
í ár. Svo miklu meiri fyrirhyggju
sýndu útgerðarmenn en fram-
kvæmdastjórar einkasölunnar.
E. F. er að bregða Ásgeiri Pjet-
urssyni og öðrum um fyrirhyggju-
leysí um töku síldar til frystingar
í íshús sitt á Siglufirði. Þótt síld-
arfrystingar komi Síldareinkasöl-
unni og aðfinslum að henni e'kk-
ert við, er rjett að láta E. F.
kyngja þessu eins og öðru. Ishús
Ásgeirs, sem bygt var frá grunni
s. 1. sumar, var tilbúið til móttöku
síldar frá um 25. júli og frá þeim
degi var tekið á móti síld til fryst-
ingar nótt og dag, einnig á sunnu-
dögum, (þrátt fyrir kr. 3.00 tíma-
kaup við sunnudagavinnu á Siglu-
firði), þar til síldveiði lauk. Þann-
ig munu öll íshús, nema ef til vill
Thvjaríshúsið á Siglufirði, hafa tek-
ið á rnóti því, sem þau fre'kast
gátu komið undan að frysta. Sum
íshúsin urðu síðbiiin vegna breyt-
irtga og bygginga og þar á meðal
tafðist bygging á húsi B. Líndals
langt fram úr áætlun og þykir E.
F það svo mikið gleðiefni að hann
hlakkar mjög og oftlega yfir því í
grein sinni.
Formaðurinn og Svíarnir.
E. F. talar um það að það hafi
ekki verið framkvæmdarstjórunum
að kenna að sænskir kryddsíldar-
kaupendur hafi orðið af síld í tunn
ur sínar því að Svíarnir, en ekki
framkvæmdarstjóramir hafi ráðið
hvenær síldin skyldi kryddast í
tunnurnar. Þarna staðfestir E. F.
það, sem allir kunnugir vissu, að
Svíarnir i þe'ssu sem mörgu öðru
hafa haft framkvæmdastj. einka-
sölunnar að leiksoppi. í staðinn
fyrir að setja í samninginn ákvæði
um hvaða skilyrðj síldin ætti að
uppfylla til að heita samningshæf,
er SvíunUm selt sjálfdæmi um það
og hvenær þeir taki á rnót.i henni.
Þrátt fyrir það, að síldin fyrri
hluta ágústmán. s. 1. sumar væri
eins góð og hún getur best verið,
virðast Svíarnir, sem hræddir voru
um ve'rðfall vegna ofmikillar fram-
leiðslu Norðmanna og íslendinga á
kryddsíld, hafa sannfært einkasölu
forstjórana um það, að síldin væri
ekki nógu góð og búast mætti við
betri síld síðai-.
E. F. virðist liafa búist við því í
sumar, að síldin færi batnandi,
sem þó ekki Varð, því síðasta síld-
in var verri en sú sem veiddist
fyrri hluta ágústmánaðar.
Þegar síldarmat fer fram, verður
að líta á síldina þar sem hún ligg-.
ur í söltunarkössum á Siglufirði
eða annarsstaðar, en e'kki þýðir að
góna á dagatalið heima hjá sjer
eða í vasaalmanök Svíanna.
E. F. fullyrðir að Svíar sjeu
kunnugri síldargöngunum lijer en
Islendingar. Nú vil jeg spyrja: Á
E. F. þarna við íslenslca og sænslta
fiskimenn eða íslenska og sænska
vísindamenn eða sænska síldarkaup
menn og íslenska aulabárða, eins
og hann virðist hafa sahnað að
hann sje sjálfur, með þessari full-
yrðingu og fleiru.
Formaðurinn og útflutnings-
skýrslurnar.
E. F. fullj-rðir að jeg liafi talið
verð útfluttrar salt- og kryddsíld-
ar árið 1927 hafa verið 5% milj.
kr. Þetta er hin mesta fjarstæða
jeg liefi aldrei sagt neitt slíkt.
Hinsvegar hefi jeg bent á það
að eftir opinberum skýrslum hafi
verð útfl. salt- og kryddsíldar árið
1927 verið rúmlega 8,2 milj. kr.
Allar bollaleggingar E. F- se'rn á
þessu ranghermi hans eru bygðar
detta við þetta um sjálfar sig.
Það er eitt helsta herbragð E.
F. í ræðu og riti að leggja and-
stæðingum sínum önnur orð í
munn en þeir hafa sagt. Spreytir
hann sig síðan á því að berjast við
skuggann sinn á þeUna hátt, og
lætur dólgslega mjög. I framhaldi
af þessu segir E. F. að jafnmikið
hafi fengist fyrir síldina árið 1928
eins og árið 1927. Þó útflutningur-
inn væri stórum mun minni síðara
árið, endar liann þennan hluta hug
leiðinga sinna með því að reikna
út að græðst hafi kr. 1.200.000.00
á þvi 1928 að minna var saltað en
1927. Hann er ekki lengi að finna
hvað feitt er - á stykkinu, þe'ssi
makalausi' formaður útflutnings-
nefndar Síldareinkasölunnar. „Á
einu bretti“ tekur hann þarna upp
1% miljón í gróða sem hann liefir
verið svo hæverskur að nefna ekki
í reikningum einkasölunnar!
En um útflutninginn er það að
’segja að samkvæmt þe'im opinber-
um skýrslunf um hann sem birtar
hafa verið er verð útfluttrar salt-
og kryddsíldar árið 1927, kr.
8.212.482.00. Árið 1928, kr. 5.821-
310.00. Mismunur kr. 2.391.172.00
sem útflutningurinn er minni árið
1928.
Þessu getur E. F. ekki hnekkt
nema með því að vefengja liinar
opinberu skýrslur sem lagðar e'ru
til grundvallar, en' hvað skyldi
hann muna um að gera það!!
Skaðabæturnar.
r
Ave Maria (Kahn),
Fiðlu-undirspil: Mischa Elman.
Elegie (Massenet),
Fiðlu-undirspil: Mischa Elmaa.
Melodie (Denza),
Fiðlu-undirspil: Mischa Elmam.
Addio (Tosti),
O Sole mio (De Curtis),
Largo (Hándel),
La Partida (Alvarez),
O Paradiso (Meyerbeer). ■
Allar þessar plötur eru sungnar
af CARUSO.
J^truMðöj
Hljóðfæraverslun,
Lækjargötu 2. Sími 1815.
Einar E. Markan
í Fríkirkjunni, í dag kl. 8% síðd-
PáU ísólfsson
aðstoðar.
Aðgöngumiðar á 2 krónur fást
í Goodtemplarahúsinu eftir kl. 2.
i dag.
Stúkan Víkingur
E. F. minnist á skaðabótagreiðsl-
urnar og kveður þær vera „meiri
og minni hugarburS". Yill ekki
E. F. skýra frá hve hárri upphæð
skaðabæturnar nema orðið samtals
í krónum í reikninum éinkasöl-
unnar og þó sjerstaklega live' háar
sleaðabótaupphæðir liggja í afslætti
frá gangverði síldarinnar, en það
er altalað að einkasalan bæti oft
og tíðum samningsrof sín á þann
hátt að selja kröfuhafa síld undir
gangverði. Þannig verða bæturnar
lægri á pappírnum.
heldur
dansleik
í Templarahúsinu í kvöld
klukkan 9.
BERNBURGS-HLJÓMSVEITIlf
SPILAR.
Aðgöngumiðar seldir í kvöld
kl. 5—8.
NEFNDIN.
Formaðurinn og grænátan.
Ein fullyrðingin hjá E. F. er að
síldin 1929 hafi reynst „bæði smá
og misjöfn og ekki laus við græn-
átu“. Sannleikurinn er sá, að síld-
in í sumar var yfirleitt betri eú
mörg undanfarin ár. Sjeistaklega
stór og feit var sú síld, sem veidd-
ist í Húnaflóa og var ógrynni af
þeirri síld, *ökum tunnuleysis, sett
í bræðslurnar á Siglufirði og
Krossanesi eða skilað aftur í sjó-
inn.
Ekki dugar fyrir E. F. að af-
saka sig með því að sú s'íld, sem til
Akureyrar kom í sumar, liafi oft og
tíðum verið smá og e'kki góð. Þó
það kunni að vera satt sökum þess
að sú síld, sem komið er með til
söltunar á Altureyri er oftast úr
Eyjafirði eða veidd austan Eyja-
fjarðar, en síld á þeim stöðnm ér
venjulega verri en sú, sem veiðist
vestan Eýjafjarðar, einlrum þó
miklu lakarj en Húnaflóasíldin og
var svo í sumar.
Yestansíld er * í fle'stum til-
fellum orðin of gömul til söltun-
ar þegar til Akureyrar er komið.
Meðal síldarmanna hefir austan-I
Aðalinndnr
Hnattspyrnufiel. FRHM
verður haldinn í dag (sunnu-
dag), 6. þ. m., kl. 2 e. h. í Varð-
arhúsinu.
Mörg mikilsvarðandi mál á
dagskrá.
Áríðandi að allir f jelagsmenny
eldri sem yngri, mæti á fund-
inum.
STJÓRNIN.
Mnnið A. S. I.