Morgunblaðið - 31.12.1930, Qupperneq 2

2
MOROUNBLAÐTÐ
Sfðrnmðlin 1938.
Eftir Jóa Þorláksson.
Knaftspynmíjelagið „Framu.
og ílogeioar
Stjórnmálaástand liðna ársins npphæð eignaðist ríkið hluti í „Út-
var að flestu leyti beint áframhald vegsbankanum“. Þetta er meiri
af hinu undangegna, og mótaðist hluti stofnfjár bankans, og
af hinni óeðlilegu samvinnu milli
Pramsóknar og Alþýðuflokksins á
sama hátt og áður. Þau nýju at-
riði, sem fram komu á árinu,
snertu mjög fjármála- og atvinnu-
tíf þjóðarinnar, og alt á þá leið,
að hinir eiginlegu valdhafar í
landinu, forsprakkar Alþýðuflokks
ins, mörkuðu stefnuna, en Pram-
sókn lagði í auðmýkt fram ríkis-
valdið þessari stefnu til fram-
dráttar.
Pyrsta stórmálið, og langstærsta
málið, sem fyrir kom á árinu,
var lokun íslandsbanka, tilraunir
stjórnarinnar n$eð meiri jiluta
Pramsóknar og allan Alþýðuflokk-
inn að baki til þess að eyðileggja
þessa stofnun alveg, og svo end-
urreisn bankans, eftir að stjórnin
var gugnuð við áform sín. Það
er of. sheínt enn þá að ségja sög-
una af aðdraganda þessa máls,
sem gerðist bak við tjöldin hjer í
höfuðstaðnum aðallega frá því á
miðju sumri 1929. Hjer verður að
eins bent á stóru drættina í mál-
inu, sem öllum eru opinber.
Eftir verðhrunið mikla 1920—
1921 voru báðir bankarnir nauðu-
lcga staddir. Þetta várð alveg
ljóst þegar á árinu 1921, að því
er íslandsbanka snerti, og kom
tii fulls í ljós nokkru síðar um
Landsbankann. Pyrir þingi og
stjórn 1921 lá til úrlausnar eitt-
hvert mesta vandamálið, sem enn
hefir komið fyrir íslensk stjórnar-
völd, sem sje þetta: Átti að láta
bankana hrynja, láta innlenda
menn og erlenda, sem höfðu trúað
þeim fyrir fje sínu, tapa því, og
byrja svo að nýju, reyna að vinna
upp aftur bankastarfsemi í land-
inu. Eða átti að láta ríkið hlaupa
undir baggann í bili, veita bönk-
unum aðstoð til þess að losa sig
úr kreppunni, í trausti þess, að
hin mjög svo arðvænlega starf-
semi þeirra mundi geta unnið
upp töpin og komið þeim aftur á
fastan grundvöll. Síðari leiðin var
valin og jeg er sannfærður um að
hún er rjett. Þáverandi stjórn
var þeirri leiðinni fylgjandi, og
af þingmönnum, sem beittu sjer
fyrir þeim málstaðnum, má eink-
iim minnast Sigurjóns Priðjóns-
sonar, er þá sat í þingsæti Hann-
esar Hafsteins ,sem varamaður
hans.
Auðvitað má lengi deila um það,
hvort rjetta stefnan hafi verið
tekin 1921. En um hitt verður ekki
deilt, að úr því, að þessi stefna
var tekin, þá varð líka að fylgja
henni áfram til enda. Það mátti
ekki hvarfla frá henni þótt stjórn-
arskifti yrðu í landinu. 1 fyrstunni
virðist Framsóknarstjórninni líka,
hafa hrosið hugur við, og alt var
örugt meðan Magnúsar Kristjáns-
sonar naut við. En snemma á þessu
ári bauðst tækifæri til að leggja
bankann að velli, og stjórnin stóð
þá tilbúin með skurðarhnífinn.
Á endanum gugnaði hún samt.
Niðurstaðan af hringli hennar varð
sú, að ríkisskuldirnar hækkuðu
því
á fpréltavellinnm í kvöld (Gamlársfcvölð) kl.
Kljónileiknr. — Fingeldar.
Allir bæjarbúar skemta s]er á (þróttavellianm á gamlárskvðli.
Ath.: Bannað er að sprenyla og skjðta ftngeldum á gatsinnir, en á íþrðtta-
TeUinum meja Jlir skjðta, sprenyja oj skemta sjer eins oj best þeir geta. Hittnms
heilir í kvðld á veliinum.
-ylgja öll yfirráð yfir bankanum.
ítefna sósíalista, ríkisrekstur á öll-
um sviðum, hafði unnið einn stór-
sigur ennþá, en lokun bankans
bakað honum svo mikið tjón, að
uú er miklu hæpnara en áður að
arður hans reynist fyrst um sinn
nógur til þess að ávaxta að fullu
þetta stofnfje. Ef hjer hefði setið ■■
stjórn með skilning á því, að í
svona stórvægilegum fjármálum það, hvort rjettmætt hafi verið af
má ekki hringla frá einni stefnu landsstjórninni að nota ríkisfje og
til annarar, þá hefði ekkert komið aðstöðu til þess að knýja fram
’yrir bankann, hann hefði starfað kauphækkun þá, sem hjer varð
áfram við þann stuðning, sem hon- snemma árs 1929. Atvinnuieysið Verslunarskóla íslands verður haldinn föstudag 2. janúar
Rðaldiisleikir
:m var veittur 1921 og ríkið hafði vofir yfir, þegar framleiðslan'er
fullar tryggingar fyrir.
|hætt að svara kostnaði, og það er
Feikileg aukning ríkisskuld-' og verður þyngsta bölið.
inna er eitt af því, sem einkennir | Óstjórn undanfarinna ára hjelt
■tjórnmál þessa liðna árs. Aukning áfram á liðna árinu. Það yrði of
'n stafar að örlitlu leyti af fjár- langt mál að rifja upp mörg ein-
Cramlögum til Búnaðarbankans, stök atriði hennar, og nefni jeg
cn annars af ýmsum ástæðum. í því að eins tvö, sem mjer í svip-
iðalatriðum lítur skuldalistinn inn finst gnæfa upp úr. Ráðherr-
bannig út, nú sem stendur, alt tal- ann rak einn hinn færasta ög fjöl-
ið í ísl. pappírskrónum: hæfasta lækni landsins fyrirvara-
Eftirstöðvar lána eldri en frá 1927 ..................
Vegna kaupa á hlutabrjefum í Útvegsbanka:
Af enska láninu 1921.................... 8.0 milj. kr.
Víxillán hjá Hambro ..'................. 1,5 —
9.4 milj. kr.
4.5
Enska lánið frá 1930 ............................... 12.0
Lán frá Marconifjelaginu og L. M. Ericsson til loft-
skeytastöðvar og símastöðvar £ 83000 ............... 1.8
Smærri skuldir vegna kaupa á prentsmiðju, Reykja-
torfu, Vinnuhæli, líklega um......... ................ 0.3
Sámtals 28.0 milj. kr.
r
Hjer eru taldar aðeins þær skuld laust frá þýðingarmiklu starfi, og
sem verður að ávaxta og af- hjelt síðan áfram að ofsækja hann ,
borga af tekjum samkvæmt fjár- innanlands og utan, fyrir þá sök,
lögum. Sleppt er þeim skuldum, eina, að ráðherranum fanst þessi j
lem aðrir en ríkissjóður standa læknir hafa móðgað sína hágöfugu ■
;traum af ,en það er hluti Lands- persónu eitthvað í orðum. Sami;
bankans af enska láninu 1921, ráðherra gerðist til þess, þegar.
bluti Útvegsbanka af sama og lán- kjörtímabil hans var á enda og .
in frá 1926 og 1927 til kaupa á hann vildi bjóða sig fram aftur til j
vaxtabrjefum Veðdeildar Lands- þingmensku, að misnota umráða-1
bankans og Ræktunarsjóðs. Ríkis- rjett sinn yfir skipum landhelgis-
sjóður er skrifaður fyrir þessum sjóðs til þess að taka þau í mán-
’ánum, en ber ekki sjálfur vexti aðartíma, frá lögmæltu starfi, fyr-
uje afborganir af þeim, og nema ir farartæki undir sjálfán sig og
þau sem stendur um 12 milj. kr. þá, sem honum þóknaðist að bjóða
Um lausaskuldir er mjer ókunn- með sjer, og til
ugt, geri ráð fyrir að þær hafi mönnum saman á
greiðst af enska láninu að mestu þá, sem hann hafði boðað. Mun
'eyti. Ekki er mjer heldur kunn- slíkt athæfi vera nokkurt einsdæmi
ugt um hvort hokkrar sjerstakar í sögu þingræðisþjóða.
.kuldir eru vegna síldarverksmiðj- Bjartari liliðar eru líka til á
unnar. En af þessum 28 milj. kr., stjórnmálalífi liðna ársins. Æsku-
,em hjer eru taldar, eru % hlutar lýður landsins hefir sýnt óbeit sína
nýjar skuldir frá árum núverandi á kúgunarstefnu sósíalismans og
stjórnar og einungis % eldri skuld rangsleitni stjórnarinnar með því
ir. Það er þreföldun á þremur ár- að fylkja sjer í hópum undir merki
Sjálfstæðisstefnunnar. Sú fylking
sækir nú fram tii sigurs undir
einstaklingsfrelsis og
í Iðnó kl. 9 e. h.
Þeir nemendur skólans og aðrir, sem ekki hafa fengið
aðgöngumiða, geta fengið þá í aðgöngumiðasölunni í Iðnó
á föstudaginn 2. jan. frá kl. 3—7 e. h. og hjá okkur.
Skemtinefndin.
Bóiafl armálainndiir
fyrir Kjalarnes og Kjós verður haldinn að Kljebergi á
Kjalarnesi mánudag og þriðjudag, 5. og 6. janúar og hefst
kl. 2 báða dagana.
Böbanppboð.
Opinbert, uppboð verður haldið í Aðalstræti 8 laugardaginn 3.
jan. næstkomandi kl. 10 f. h. og verða þar seldar inargskonar bækur,
sumar fágætar, svo sem: Fornaldarsögur Norðurlanda, Bislcupasögur,
Sýslumannaæfir, Draupnir, Iðunn (gamla), Blanda, Ljóðmæli Eggerts
Ólafssonar og Sveinbjarnar Egilssonar, ýmsar æfisögur, Alþýðublaðið
alt og Pálkinn o. m. fl.
Lögmaðurinn í Reykjavík, 30. desember 1930.
BjSrn Þfirðarsoa.
Háske átln ®r«e
9
sem þú ert ekki lengur ánægður með? Jeg get þá skift við þig, því
að jeg held að okkur semji vel. Orgelið mitt hefir 12 raddir í gegn, 46
stilli, þrefalda Aeolsharfe bassamegin (8’, 4’ og 2’) og tvöfalda
diskantmegin (8’ og 2’). Rafmagnsmótor fylgir. Orgelið er skrúfað
þess að smala ' saman en ekki límt, þess vegna er gott að koma því inn.
kosnmgafundi ELÍAS BJARNASON, Sólvöllum 5.
raði er
um.
Eftir þriggja ára óslitið góðæri
til lands og sjávar og hagstæða gunnfana
verslun hefir nú á liðna árinu syrt rjettlætis.
njög að fyrir atvinnuvegum lands 1 ------» ♦ ♦-----
manna. Almenn lækkun á vöru-1
verði hefir komið tilfinnanlega j Aðgöngumiðar að dansleik Stúd-
fram á afurðum landsmanna, en entafjelags Háskólans a þrettánd-
framleiðslukostnaður farið hækk-. anum verða seldir á fiistudag og
andi, svo að nú lítur helst út fyrir laugardag (2. og 3. jan.) kl. 1 4 í
að engin framleiðsla hjer á landi lesst^fu Háskólans.
geti borið sig næsta ár. Hlýtur; Morgunblaðið er 12 síður í dag
að fá löggiltan til bráðabirgða fulltrúa til viðbótar við
framkvæmd lögtaka á bæjargjöldum.
Umsóknir um starf þetta skal senda til skrifstofu
borgarstjóra ekki síðar en 5. janúar 1931.
Borgarstjórinn 1 Reykjavík, 30. desember 1930.
K. Zimsen.
DrífaEdn baffið er drýgst.
um 4% milj. kr., og fyrir sömu þetta ástand að vekja íhugun um 0g Lesbók.