Morgunblaðið - 08.05.1931, Blaðsíða 5

Pöstudaginn 8. maí 1931.
J|lt®rgt»íttMa0it>
óðins leiðangurlnn
Hvers vegna mistókst iiann?
Niðurl.
í fyrri hluta greinar þessarar er
frá því skýrt hvaða tildrög voru
til þess, að Óðinn fór hinn um-
rædda leiðangur með Vieiðibjöll-
una vestur að Grænlandi, hvemig
farið var af stað, að sumu leyti í
óþökk kapt. Raynors, hvernig er-
indið vestur reyndist alt annað er
tií kom, en ætlað var í uppkafi —
að flytja hundamat í stað þess að
bjarga mannslífum, og hvemig
móttökurnar vora hjá hinum ensku
leiðangursmönnum, sem að vísu
vildu þiggja aðstoðina við loft-
flutninginn á hundamatnum, en
sem tóku það skýrt fram, að for-
stöðunefnd leiðangursins vissi ekk
ert um þetta ferðalag Óðins og
fyrirhugað flug Veiðibjöllunnar,
og fyrirhugað flugferðalag færi
dr. Alexander Jóhannesson full-
komlega á eigin ábyrgð.
í sporum Alexanders Jóhannes-
sonar hefðu flestír menn að lík-
indum verið snúnir við, áður en
hann tók þá ákvörðun. Mótor flug
vjelarinnar hefði ekki þurft að
bila til þess að sú ákvörðun væri
tekin, eða bensín það, sem tekið
hafði verið f för þessa hefði ekki
þurft að reynast óhentugt fyrir
hreyfil Veiðibjöllunnar, eins og
frá honum var gengið.
En það er ekki fyr en flug-
maður og vjelaverkstjóri skýra
dr. A. J. frá því, að ómögulegt
sje að fljúga, að hann tekur þá
ákvörðun að snúa við.
Astæðurnar fyrir aftursnúningn
um urðu því tvöfaldar, og báðar
jafnfullgildar, erindisleysan -og ó-
lag hreyfilsins.
Meðan menn vissu ekki hina
fyrri ástæðu, hneigðust margir
að þeirri, að draga gildi hinn-
ar síðaftöldu ástæðu í efa.
Hingað til bæjarins barst sú
fregn frá Óðni, að þegar Veiði-
bjallan var snúin við, þá hafi
vjelamenn þeir sem voru með
Oðni, boðist til þess að koma
hreyflinum í lag, svo bensín það,
sem tekið hafði verið í förina, yrði
nothæft.
Bn „Alexander neitaði“ — stóð
í fregninni.
Hann neitaði því að leggja út
í meiri liættu — á eigin ábyrgð,
neitaði að halda Óðni lengur í ísn-
um -— meitaði að halda áfram ferð
inni, vegna þess að flugmaður og
vjelaverkstjóri töldu framhálds-
flng vera óráð.
í skýrslu Schweikowski vjela
verstjóra segir m. a.:
Bensín og flughreyflar.
Það er að vissu rjett, að vjela-
mennirnir íslensku buðust til að
gera við olíudæluna og að þetta'
þurfti ekki að. taka nema tvo
t'ma; en aðalatriðið í þessu máli
er bensínið. Það er að vísu hægt
að stilla hreyfilinn fyrir þetta
bensín, er við notuðum, þannig.
áð Snúningshraði hreyfilsins verði
hinn sami og venjulega, en aðal-
atriðið er, hver áhrif slíks bensíns
verða á hreyfilinn. Til þess að
geta sýnt fram á áhrif bensínteg-
undar á hreyfil er nauðsynlegt að
rannsaka slíkt með því að láta
hreyfilinn snúast 20—25 tíma á
fullum gangi og rannsaka síðan
hluta lireyfilsins nákvæmlega á
eftir, en þar eð slíkt hvorki er
hægt á ísjaka við Grænland eða í
Reykjavík, verðum við að taka
eingöngu tillit til þess, hvern snún
ingshraða hreyfillinn sýnir og að
snúningshraðinn var í þessu tilfelli
100 snúningum lægri á mínútu en
venjulega og var sönnun þess, að
bensíntegund þessi var ekki hæf
fvrir hreyfilinn.
Sem dæmi þess, hve viðkvæmir
flughreyflar eru, má geta þess, að
Ahrenb&rg' fyrir tveim árum fann
gaila á flughireyfli sínum, er hann
ætlaði að fljúga frá Reykjavík til
Grænlands, en varð að hætta við
flugið og skifti að lokum um hreyf
,il og sendi hinn til baka til Þýska-
lands og var hann rannsakaður
þar og kom þá í ljós, að ekkert
var að honum, en þrátt fyrir þetta
liafði hann hætt við flugið af .því
að hreyfillinn snerist ekki á venju
legan hátt, en ástæðan til þessa
hlýtur að hafa verið sú, að bensín-
itegundin hafi ekki verið rjett. I
þetta sinn tókum við Shell-ben-
sín með til Grænlands, en ekki
13. P.-bensín, af því að Shell-
bensíniðver á smádunkum, en hitt
í stórum tunnum og því miklu
liandhægara að fara með smá-
dunkana, en við höfðum ekki á-
stæðu til að ætla að Shell-bensín-
ið væri ekki jafnhentugt og B. P.
bensínið. Áður en farið var til
Grænlands, höfðum við notað
þetta bensín, en aldrei hreint, held
ur blandað með B. P., en slíkt var
frekar tilviljun, því að úti á landi,
á ísafirði og Akureyri, liöfum við
eingöngu haft B. P. bensín og hef-
ir því verið bætt á hitt, og þar af
kiðandi aldrei verið flogið með
tómu bensíni frá Shell hingað til,
því að altaf hefir verið töluvert
B. P. bensín í geymunum. Er jeg
varð þess var, að snúningshraðinn
var 100 snúningum færri á mínútu,
skýrði jeg formanni flugfjelagsins
frá, .að ekki væri tiltökumál að
ætla sjer að hefja sig til flugs með
íullhlaðna vjel á Lemonstöðinni
og fljúga ])aðau upp á jökla.; auk
þess var mjög vafasamt, að hreyf-
illinn hefði yfinrleitt gengið, þegar
svo var komið.
Vatnagörðum við Reykjavík.
4. maí 1931.
W. Schweikowski,
verkstjóri Plugfjelagsins.
Til þess að garíga úr skugga um
við cfnagreiningu, að mismunur
væri 'á bensíntegundunum, voru
þe-ssar tvær tegundir efnagreindar,
er hingað ltom. Voru tegundirnar
yrst nákvæmlega efnagreindar,
n síðar fór fram lokaathugun, og
dtir henni gaf Tr. ólafsson eftir-
úirandi skýrslu:
l
Reykjavík, 5. maí 1931.
Plugfjelag íslands,
Reykjavík.
Efnarannsóknastofan hefir nú
lokið við nánari athugun á flug-
vjelabensíni því, sem þjer senduð
til rannsóknar í gær. í Shellben-
síninu reyndist vera ca. 49'% af
þensóli, en í B. P.-bensíni ca.
55%.
Tilgáta sú, sem kemur fram í
fyrri skýrslu Rannsóknarstöfunn-
ai', um það, að mismunandi ben-
sóltegundir kynnu að hafa verið
notaðar, virðist að fullu staðfest
af efnagr'einingunni. Munurinn er
sá, að mestur hlutinn af B. P.-
Iiensíninu hefir haft suðumark
undir 100°'C., en af Shellbensólinu
liefir sennilega meiri hlutinn soðíð
Tyrir ofan 100° C.
Efnarannsóknastofa ríkisins.
Trausti Ólafsson.
SOludrenair
óskast á morRun kl. 6 í Varð-
árhúsið til að selja blaðið
Heimdall.
Nú líefðu inenn getað litið svo
á, að Sliellbensínið væri í sjálfu
sjer lakara fyrir flugvjelar en B.
P. bensínið. En svo er ekki, eftir
því sem sjerfræðingar Flugfje-
lagsins segja.
Til þess að taka af allan efa
í því efni, hefir dr. A. J. gefið
eftirfarandi yfirlýsingu
I
Yfirlýsing.
Samkvæmt ósk H.f. „Shell“ á
íslandi skal eftirfarandi tekið
fram:
„Shell“ flugbensínið er að áliti
verkstjóra Flugfjelagsins hr.
Sehweikowski í fylsta máta not-
liæft fyrir flugvjelar flugfjelags-
ins, en þó með annari stillingu
á hreyflum vjelanna, hingað til
hafa þeir verið stiltir fyrir aðra
bensíntegund. En til þess að nota
„Shell“ flugbensín, þarf aðrar
bensínnálar, og hefir Plugfjelagið
gert ráðstafanir til að fá nálar
þessar hið fyrsta. Enda er það
nauðsynlegt fyrir ýmsar bensín-
tegundir að nota mismunandi ben-
sínnálar í hreyflana.
Plugfjelagið hefir fyrir nokkuru
fest kaup á ca. 20000 lítrum af
,,Shell“ flugbensíni, og mun halda
áfram að nota það á vjelar sínar
;í sumar. ,
Reykjavík, 6. maí 1931.
Alexander Jóhannesson,
formaður Plugfjelagsins.
Niðurstaðan er því þessi. Bensín
ið sem tekið var í förina er í sjálfu
sjer gott. En starfsmenn Plugfje-
lagsins höfðu ekki tekið það með
í reikninginn,. að það var öðru vísi
en bcnsínteg. eða bensínblanSa sú.
sem áður hafði verið notuð í Veiði-
bjölluna.
Þetta flaug þeim ekki í hug
fyrri ten í þeirri andrá, er þeir,
svífándi yfir Grænlandsísnum, sáu
það og fundu, að bensínið átti ekki
við hreyfilinn eins .og frá honum
var gengið.
Það er fljótfærni, gáleysi, eða
hvað menn vilja kalla það, að gæta
þess ekki fyrri, áþreifanleg sönn-
un enn um það, að farið hafði
\ erið af stað í flaustri.
Loftskeytatækin í Veiðibjöllunni.
En út af vaðli þeim, sem Al-
þýðublaðið birtir um þetta mál, og
okki koma aðalatriðum málsins
lifandi vitund við, skal þetta tek-
ið fram nú.
Tíðindamaður Alþýðublaðsins
hefir spúnnið upp allmikla dálka
fyllu um það, að ágreiningur hafi
átt að eiga sjer stað milli leiðang-
ursmanna, hvort loftskeýtatæki
ættu að vera í flugvjelinni, er
hún færi inn yfir Grænlandsjökul-
inn, með farangur þann, sem þang-
að átti að flytja.
Eftirfarandi
greinargerð
hefir 'Mgbl. fengið frá Sig. Jóns-
syni flugmanni um það nlál:
Burðarmagn Veiðibjöllunar, þeg
ar tekinn er með þungi flugvjelar-
innar sjálfrar, er samkv. flugskír-
tcini Junkersverksmiðjanna 2300
kg. alls.
Þungi vjelarinnar sjálfrar, eins
og hún var í þessari ferð, með
járnböndum og auka-bensíngeymi
1750 kg.
Það sem trygt var, samkv. vott-
orði flugvjelaverksmiðjunnar að
Veiðibjallan gæti flutt, mátti því
samtals vera 550 kg.
Ef nú loftskeytatæki hefðu
átt að vera í flugvjelinni, og loft-
skeytamaður, þá varð farmur
Veiðibjöllunnar upp á jökulinn að
vera þessi:
Bensín til 5 t-íma flugs 400 kg.
Flugmaður, vjelamaður ,loftskeyta
maður ca. 240 kg. ]joftskeyt,,t.ækið
75 kg. Samtals ca. 715 kg.
Og þá er enginn flutningur
rtiknaður, en þunginn orðinn 165
kg. meiri en trygð er, að vjelin
gæti borið.
Éf éitthvað átti yfirleitt að
flytja upp í jökulinn, gat það því
ekki komið til mála, að í þeirri
ferð yrði loftskeytamaður og loft-
skeytatæki.
Með greinargerð þessari liefir
Sig. Jónsson flugmaður sannað, að
.ummæli Alþýðublaðsins um flutn-
ing lóftskeytatækjanna, eru alveg
út í liött.
Var það því fyrirsjáanlegt, sam
kv. ofangreindri skýrslu flug-
manns, að loftskeytatækin gátu
ekki komið að notum.
V. St.
Stðlba
óskast í ljetta vist til Akureyrar.
Upplýsingar í síma 1220.
Þegar þið kaupið blautsápu
munið þá að biðja Um Hreins
krystalsápu Hún fæst altaf
ný tilbúin, úr bestu efnum,
or' hennar góðu þvottaeigin-
leikar eru löngu viðurkendir.
tslensk sápa fyrir íslendinga.
ftttræðisafmæli
Rauðkðl,
þnrkað.
Pakkinn 75 anra.
o//W/yP<3<3^
Dívanar
og Dýnur af öllum gerðum. Enn
fremur Divanteppi. Veggteppi.
Alt með lægsta verði.
Húsgagnaverslun
Reykjavíkur.
Fyririiggjandi:
1. fl. spaðsaltað dilka- og sauða-
kjöt í heilum og hálfum tunnug.
Fryst nautakjöt.
Rúllupylsur.
Heimilasmjör.
Enn fremur
Smjör og ostar
fíá Mjólkursamlaginu á Akureyri.
Samband Islenskra
samvinnnfielaga.
Guðrúnar Jónsdóttur á Laugu-
■C’cg 13 er á morgun (laugar-
dag). Hún er móðir hinna þjóð-
’:unnu manna Þorsteins skip-
tjóra Eyfirðings, eins hins
happasælasta fiskimanns, Jó-
hanns Eyfirð ngs kaupmanna
og þeirra systkina. — Gamla
konan er enn ern í skapi og
íjett í lund, og má hún það vel,
þar sém hún hefir yfir svo fagr-
an hóp afkomenda að líta.
Vinur.

HUÖÐFÆRI, grammofón
ar, jazzáhöid til sölu —
ENST REINH. V0IGT,
i■*.nstil,IiCTien 906 (t»ýsk lani.) Ó ,pls
n>y davcrðli ti ei nig yfii oryel 09 pi 110
5 msnna drossia
til sölu. Verð 1500 kr. Upplýsingar
í síma 1754.