Morgunblaðið - 22.09.1931, Síða 5

Þriðjudaginn 22. sept. 1931.
5
Vopnafjarðar
spaðkjötið gengur fyrst út, af því
að það E R best
Spyrjið þá, er reynt hafa —
og pantið í tíma.
Kaupum fyrsta flokks selskinn.
Pórður Tómassoo
Klausturprestur í Vemmetoffe
— f. 7. des. 1871, d. 21. ág. 1931. —
Fregnin um andlát landa vors Þórð-
ar Túmassonar klausturprests á Vemme-
tofte-klaustri, 21. f. m., var áreiðanlega
harmafregn öllum vinum hans, ekki
síður hjer á landi en í Danmörku, svo
einkar vinsæll sem hann var af öllum,
sem höfðu kynst honum á lífsleiðinni.
Hann dvaldist að vísu alla æfi, frá
því er hann var tæpra þriggja éra, í
Danmörku, mentaðist þar og vann þar
æfistárf sitt, en svo heitt unni hann
föðurlandi sínu og ættþjóð sinni úti
hjer, að fylsta ástæða er til að minn-
ast hans rækilega í íslensku blaði.
Hann var fæddur á Akureyri — á
g,amla spítalanum svonefnda þar sem
•foreldrar hans bjuggu —- 7. des. 1871
og hjet fullu nafni Þárður Tómas.
Faðir hans var Þórður hjeraðslæknir
Tómasson (prófasts Sæmundssonar á
Breiðabólstað), en móðir hans, Camilla
Síra pórður Tómasson.
Chrisíiane, var dönsk, dóttir píanó-
smiðs Enig í Khöfn. Tæpra tveggja
ira misti Þórður föður sinn (2. nóv.
1873), og fluttist ekkjan til Danmerk-
ur næsta ár með bömum sínum tveim-
ur, Þórði og dóttur, lítið eitt eldri,
Maríu, sem enn er á lífi. Ellefu ára
gamall var Þórður settur í Borgara-
dygðaskólann á Kristjónshöfn og út-
skrifaðist þaðan 1890 með ágætiseink-
unn. Hvarf hann þá að guðfræðinni
og lauk embættisprófi vorið 1896 með
lofseinkunn í öllum greinum nema einni,
kirkjusögu, þar hlaut hann ágætis-
einkunn. Næsta vetur var hann hús-
kennari hjá AhlefeldtLaurvigen greifa
og stóreignamanni á Kjærsgaard (á
Fjóni), en fjekkst annars við rit-
störf og kenslu („manuduetion“ í heim-
speki og guðfræði) í Khöfn uns hann
undir árslok 1898 var skipaður annar
prestur viö Klausturkirkjuna í Hor-
sens og skömmu síðar prestvígður.
Um sama leyti kvæntist hann danskri
heitmey sinni, Chrtistine Paybjerg,
sem enn 'er á lífi, ásamt þremur dætr-
um þeirra. Árið 1904 varð hann sókn-
arprestur við sömu kirkju og hjelt
því embætti uns hann 1925 varð
prestur á Yemmetofte-klaustri á Sjá-
landi (nálægt Faxe). Dvöl hans á
þeim indæla stað varð skammæ, að-
eins rúm 6 ár. Hann andaðist í sum-
arbústað sínum í Sönderho á Fanö,
21. ágúst næstliðinn. Hann hafði feng-
ið snert af lungnabólgu, en hjarta-
bilun mun hafa orðið banamein hans.
Líkið var flutt til Ivhafnar og jarð-
sungið 27. s. m. á Vestre-Kirkegaard
og gerði það vinur hans H. Fonnes-
bech Wulff, biskup í Htóarskeldu.
Síra pórður var maður óvenju vel
gefinn til líkams og sálar. Hann var
maður hár vexti og þrekinn eftir því,
fríður sýnum og hinn aðsópsmesti að
vallarsýn. Hann var maður stórgáfað-
ur enda námsmaður með afbrigðum.
Svo sagði Har. próf. Níelsson mer, að
ekki hefði hann nokkuru sinni kynst
lestrar-víking er við hann hefði jafn-
ast, hvað þá tekið honum fram. Þeir
lásu saman undir embættispróf, en
svo var kapp Þórðar mikið, að Har-
aldi var ofboðið. Haraldur sýktist af
ofreynslu og varð að fresta próftöku
um misseri, en Þórður lauk prófinu á
tilsettum tíma. Hafði Þórður þó ein-
att haft fleiri jám í eldinum á náms-
árunum, tekið mikinn þátt í stúdenta-
lífinu, lesið mestú kynstur skáldskap-
arrita og sjálfur fengist allmikið við
Ijóðagerð. Hann var raddmaður góður
og elskur að söng og leiklist, og ljek
sjálfur á fiðlu, að minsta kosti á
yngri árunum. Hann var að upplagi
glaðsinna og gamansamur og tókst
honum að varðveita það lundarfar sitt
til æfiloka þrátt fyrir- hið þungbær-
asta heimilisböl, er sótti hann heim á
6. hjúskaparári hans með ólæknandi
sjúkdómi eiginkonu hans, sem hann
unni hugýstum og enn er á lífi.
Aðalstarf hans í lífinu varð prest-
starfið. Þegar á fyrstu prestskapar-
árum sínurn í Horsens fjekk hann á
sig mikið orð sem prjedikari. Var
hin mesta aðsókn að guðsþjónustum
hans og henni hjelt hann óbreyttri öll
árin sem hann starfaði í Horsens.
Ávalt var kirkja hans full, svo I
niaður var í hverju sæti, hvenær
sem hann embættaði, enda hafði hann
flest það til að bera sem gerir kenni-
mann aðlaðandi fyrir söfnuð sinn.
Hann var maður óvenjuvel máli far-
inn, röddim mikil, en jafnframt hljóm-
fögur og hrein með blæbrigðum hinn-
ar sönnu mælsku. Prjedikanir hans
voru jafnan gjörhugsaðar og skipu-
lega framfluttar. Hafði liann þó frá
upphafi prestskapar síns tamið sjer
þann sið. sem síst hentar heiglum, að
skrifa aldrei prjedikanir sínar, heldur
að „tala upp úr sjer“ svo sem það er
kallað, sem þó í þessu tilfelli var al(
annað en að hann prjedikaði undir-
búningslaust; því að hann bjó ,ig
vandlega undir liverja guðsþjónustu,
, ott ekki fes.i hanu prjedikanir sínar
á pappírinn. Einnig önnur preststört
sín rækti hann með afbrigðum og varð
forgöngunmður margháttaðs kirkjulegs
fjelagsskapar innan safnaðar síns og
var ávalt sjálfur lífið og sálin í
hverjum þeim fjelagsskap.
En þegar til lengdar ljet, fór að
bera á því, að starfskraftamir sam-
svöruðu ekki starfsáhuganum, enda vat
sófnuðurinn orðinn um 18 þús. sálij»
en prestarnir aðeins tveir. Sá hann þá
það ráð vænst að sækja um embætti,
þar sem minni væri verkahringurinn og
betur við hæfi manns, sem tekinn væri
að lýjast og reskjast. Sótti hann því
um klausturprestsembættið í Vemme-
tofte og fjekk það, — eitt af allra
minstu prestsembættum í Danmörku.
Ræður að líkindum hvílík viðbrigði
það hafa orðið fyrir síra Þórð að
nverfa frá 18 þús. sálna embætti, í
prestakall með aðeins 200 sálum. En
klausturprestsembættið er einskonar
heiðurs-embætti, ætlað velmetnum eldri
prestum, sem hneigðir eru fyrir skáld-
ment og bókagerð, svo að þeir geti
gefið sig við slíku í næði án þess að
ofþvngjast af margháttuðum embætt-
isstörfum.
Var síra Þórðui, þó rúmlega fimtug-
ur, vel að slíku enibætti komlnn, því að
eois og hanu var skapi f&rinn hafði
hann aldrei getað einskorðað sig við
prestskapinn einan. Hann átói svo
mörg áhuganv! við hliðina á prest-
starfinu, sem honurn fanst hann ekki
geta látið ósint. enda þótt tómsíund
.niar væru xf skornum skamti til að
am. a þeim og hann yrði því að trákn
næturnar, meðan aðrir hvíllust oz
sváfu, til slíkra verka — einatf nieira
eri góðu hóf’ gegndi. Rjett álitið, þá
rat síra Þórður ckki verið óvinnandi.
Mennilega hefir alvara lífsins, sem
sótti hann heim snemma prestskapar
hans átt nokkurn þátt í að gera úr
honum þann vinnuvíking sem hann
varð, þótt þess hafi ef til vill ekki
þurft með eins og upplagið var. En
það er alkunna að vinnusemin hefir
mörgum orðið ágætt læknismeðal gegn
hörmum lífsins.
Eitt af þeim málurn, sem tekið
höfðu huga hans fanginn, þegar á stú-
lentsárum hans, var „suðurjóska málið“
,,den sönderjydske Sag“). Hann k-'mst
snenrma í stjórn aðalfjelagsins, er
hafði það mál með höndum og var
ritstjóri blaða sem það gaf út Alls
vfir var talsvert af blaðamanni í síra
Þórði alla æfi. Hann skrifaði jafnað-
arlega í blöðin um áhugamál sín og
tók þátt í opinberum umræðum um
jmis þjóðfjelagsmál, sem honum ljek
hugur á, að næðu fram að ganga.
Hann þótti og snemma ágætur fyrir-
lestramaður og var lengst af mikið
sótst eftir honum til að flytja
fyrirlestra. Flutti hann erindi víðs-
vegar um Danmörku og var jafnan
gerður hinn besti rómur að þeim. Loks
var hann alla tíð mjög mikið við ljóða-
gerð riðinn. Hann hafði á skólaárum
sínum í Borgardygðaskólanum notið
ágætrar tilsagnar tveggja viðurkendra
danskra rithöfunda, sem voru við þann
skóla riðnir, annar sem skólastjóri,
Johannes Helms prófessor, og hinn
sem dönskukennari, Sophus Bauditz
skáldsagnahöfundur, og þeir báðir
haft mikil áhrif á hann, sjerstaklega í
iá átt, að opna augu hans fyrir því, er
fegurst þótti í dönskum skáldritum,
)eim er sígild hafa verið talin. Þegar
á þeim árum kunni hann utanbókar
nestu kynstur Ijóða og alla æfi var
ljóðalestur ein hans kærasta iðja. Yar
)ví síst furða þótt hann snemma tæki
sjálfur að iðka ljóðagerðina, og því
hjelt hann áfram, til æfiloka, enda
var honum, áður en lauk, orðið óvenju
Ijett um að gera grein geðhrifa sinna
og tilfinninga í bundnu máli. Mestall-
ur skáldskapur hans er kendarljóð
(lyrik) með trúarlegum og kristileg-
um blæ. Því að í öllu hinu marghátt-
aða starfi hans utan hins embættis-
t ga, var hann jafnan presturinn. Svo
samlífur var hann preststarfinu. Tvö
• æðasöfn eftir hann hafa verið prent-
uð. Nefnist annað þeirra „Mellem
Bedeslag“, en hitt „Kors og Krone“
og' fengu þau bæði hinar bestu viðtökur.
— 1 hinu síðarnefnda saf'ni birtust ó
irenti fyrstu þýðingar hans á andlegum
jóðum íslenskum, sem sje 6 sálminum
.,Þótt holdið liggi lágt“ og „Alt eins og
blómstrið eina“, báðar með þeim snild-
irbrag, sem einkennir allar síðari ís-
'enskar ljóðajiýðingar lians, sem seinna
skal vikið að. Annars eru ljóð sjera
Þórðar á víð og dreif í blöðum og tíma-
ritum, og væri nóg efni í stóra bók, ef
öllu væri safnað saman. Einnig var
hann oft fenginn til að yrkja hátíða-
Ijóð (kantötur) við sjerstaklega hátíð-
leg tækifæri. f kveðskap sínum þykir
sjera Þórði svipa einna mest til danska
skáldprestsins Chr. Richardt (sem einn-
ig lauk æfi sinni sem klausturprestur í
Vemmetofte), og má vel vera, að hann
hafi tekið sjer hann öðrum fremur til
fyrirmyndar, þótt ekki þori jeg að full
yrða neitt um það. Sameiginlegt þeim
báðum er hinn kristilegi andi ljóðanna,
málfegurðin og hin leikandi kveðandi.
En af öllu, sem prentað liefir verið af
Ijóðum úr penna sjera Þórðar, verður
þýðing hans á Passíusálmum sjera Hall-
gríms Pjeturssonar það ljóðasafnið, sem
skiftir oss íslendinga mestu, enda það,
sem hjá oss mun halda nafni hans lengst
á lofti. —
Svo sem gefur að skilja um íslend-
ing, sem fluttist á þriðja ári æfi sinnar
il Danmerkur, ólst þar upp með danskri
móður sinni og hlaut aldanska skóla-
mentun, gat ekki hjá því farið, að móð-
urmál hans yrði tamast tungu hans, en
málfar forfeðra hans í föðurætt yrði
honum framandi tunga. Að vísu reyndi
hann þegar á skólaárunum að komast
niður í íslensku bókmáli, og náði með
aldrinum góðri þekkingu á því, en hann
lærði aldrei að mæla á íslenska tungu,
enda sá hann ekki föðurland sitt fyr en
48 árum eftir að hann fluttist þaðan
sem barn. En þótt liann þannig væri
alinn upp fjarri föðurláði, og ynni þar
alt sitt æfistarf, festist snemma með
honum vitund hans um íslenskt þjóð-
erni sitt, eins og hann snemma reyndi
að kynnast högum þjóðar sinnar. En
þessi þjóðerniskend hans styrktist nokk
uð af viðkynningu hans í uppvextinum
við ýmsa íslendinga í Kaupmannahöfn,
bæði hina eldri, t. a. m. við Eirík Jóns-
son öarðprófast, sem alla tíð reyndist
móður hans og börnum hennar hið mesta
trygðatröll, og hina yngri úr hópi stú-
denta. En þrátt fyrir þetta varð þó hið
aldanska uppeldi hans til þess að móta
hugarstefnu lians allan fyrri hluta æf-
innar í danska átt, svo að sú skoðun
festist hjá frænda hans, sem þetta rit-
ar, að þetta mundi áður en lyki ríða
íslenskri Jijóðerniskend hans að fullu.
Mátti ekki síst búast við slíku, eftir að
Selskinn
Regnfrakkar.
Regnfrakkar.
Arni & Bjarni.
Hotað stevButladar.
til sölu á Rauðarárstíg, gegnt Ölgerðinni Þór, og gryfju-
leskjað kalk til sölu á sama stað.
„Það getnr verið jey sje gamaldags“
segir húsmóðirin.
Þvotturinn
minna
verður
hvítari
með
RINSO
LEVÍR ■ NOTHIRi LIMITID
ronT auNiioHT, inoiand,
W 93 047*
„En jeg er ekki svo heimsk, að jeg
vilji ekki nota það, sem er gott, vegna
þess að það er nýtt. Til dæmis Rinso
Gamla aðferðin að núa og nudda tím-
um saman og nota sterk bleikjuefni
til að gera þvottinn hvítan. vann verk-
ið helmingi ver en Rinso. Rinso gefui
ljómandi sápulöður, það nær úr ölluni
óhreinindum og gerir þvottinn hvít-
ann sem mjöll. Það þarf enga bleikju
fötin endast því margfalt lengur. —
Fylgstu með tímanum eins og jeg og
þvoðu með Rinso.“
Er aðeins selt i pökkum
— aldrei umbúðalaust
Lítill pakki—30 aura
Stór pakki —55 aura
„Helios“ kemur.
Saitkjöl.
Eins og undanfaiúð seljum við spaðsaltað dilkakjöt, bæði í heil
um og hálfum tunnum. - Verð og gæði standast alla samkeppni
Tökum á móti pöntunum.
Eggart KrtstfáiissoKi 4k Ce.
Símar: 1317, 1400 og 1413.