Morgunblaðið - 10.01.1932, Síða 8

Morgunblaðið - 10.01.1932, Síða 8
MORGJNBLAÐIÐ ingar í fleirmenningskjördæm- um (amtskjördæmum) með upp- bótarsætum. Gömlu einmenn- ingskjördæmunum er aðeins hald ið sem frnmboðsu?ndæmum, en ogunin tryggir það ekki að kosinn verði frambjóðandi úr hverju framboðsumdæmi. Galla þá, sem Zeuthen fann á kosningatilhögu. Dana frá 1918, get jeg best skýrt með því að taka dæmi hjeðan, frá kosning- unni 1931. Framsóknarfiokkur- inn hafði meirihluta eða hæsta atkvæðatölu í 16 kjördæmum, og hefði því fengið 16 menn kosna, og 865 atkvæði bak við hvern. Uppbótarsæti hefði þurft 13, þar af hefði Sjálfstæðisflokk- ur fengið 9 og alls 20 þingmenn, en Alþýðuflokkur 4 og alls 7 þingmenn. Hugsum oss nú að tala upp- bótarsætanna hefði verið tak- mörkuð, t. d. ekki mátt fara fram úr 13. Þá hefði Framsókn- arflokkurinn getað náð í nokk- ur þessara sæta handa sjer, og þar með náð jafn-mörgum þing- sætum frá hinum flokkunum, með því að skifta sjer að nafn- inu til í tvent. Gengið undir öðru nafni í þeim kjördæmum, þar sem hann átti litlar líkur til áð koma manni að, og haft einn vissan frambjóðanda í kjöri undir sama flokksheiti, ef slíkt var áskilið til þess að ílokkur þessi gæti komið til greina við úthluiun uppbótarsæta. Þá gat Fiamsókn I náð þingsæti í 15 kjördæmum, en Framsókn II í einu kjördæmi (hugsum oss t. d. Árnessýslu) og þar að'' auki safn- að atkvæðum úr 8 kjördæmum, þar sem Framsókn var í minni hiuta. Jeg skal ekki þreyta menn á þeim útreikningi, en aðein3 segja niðurstöðuna. Hún hefði orðið: Sjálfstæðisflokkur 17 þingsæti Framsókn I 15 Framsókn II 5 20 — Alþýðuflokkur 6 — Alls 43 — I stað þess að hin rjettu hlut- föll með sömu þingmannatölu eru: — Sj álfstæðisflokkur 20 þingsæti Framsókn .... 16 — Alþýðuflokkur . . 7 — Samtals 43 þingsæti Mörg fleiri dæmi mætti taka, en jeg læt þetta nægja til þess að sýna, hvað það var, sem feldi þessa kosningatilhögun í Dan- mörku. Þessi höfwðgalli á tilhöguninni dönsku hverfur nú, ef tala upp- bótarþingsætanna er ekki tak- mörkuð. Kosningabrögð eins og þessi geta þá ekki lengur fært neinum flokki vinning. — Þau mundu ekki raska hlutfallinu milli þingsætatalna flokkanna, þau gætu að eins orðið til þess að auka þingmannatölu allra flokka hlutfallslega jafnt. Þess vegna erum við ekki hræddir um, að farið yrði að beita slíkum brellum í sambandi við tillögur •kkar. Það verður enginn ávinn- ingur að því að beita þeim. En með takmörkun á tölu upp- bótarsætanna er flokkunum boð- ið upp á það, að gera sjálfar al- þingiskosningarnar að svindil- braski til flokkslegs ávinnings, og þar með kollvarpa því, sem er aðal-tilgangurinn með fyrir- hugaðri breytingu á löggjöfinni um skipun Alþingis, rjettu hlut- falli milli kjósendafjölda og þing sætafjölda. Við teljum ekki að til mála geti komið, að lögleiða kosningatilhögun, sem býður upp á þetta. Við getum vel viðurkent, að það er nokkur galli á kosninga- tilhögun þeirri, sem við stingum upp á, að hún leyfir það ekki, að tala þingmanna sje fyrir- fram takmörkuð. Þó eru til for- dæmi fyrir þessu, t. d. á Þýska- landi nú, þar sem tala þing manna ákvarðast algjörlega af því, hve margir kjósendur hafa greitt atkvæði við kosninguna. Og við erum ekkert hræddir um, að þingmannatalan fari úr hófi, teljum sennilegast, að hún verði 42 til 45, og mjög ólíklegt, að það komi fyrir, að hún fari upp úr 48 til 49. Þeir, sem vilja ekki sætta sig við þetta, heldur heimta tölu þingmanna ákveðna með laga boði, eins og nú er, verða að gjöra sjer það Ijóst, að með því hafna þeir um leið einmennings kjördæmunum. Þá liggur næst fyrir að fara yfir í hlutfallskosn- ingar í fleirmenningskjördæm- um, og er þá í mesta lagi unt að halda núverandi kjördæmum sem framboðsumdæmum, eins og er í Danmörku, en það er ekki leng- ur unt, að tryggja hverju þess- ara kjördæma að það fái kos- inn sjerstakan þingmann fyrir sig. — Á það hefir verið bent í kjör- dæmanefndinni, að óheppilegt er að tala þingmanna sje stórfeld- um breytingum undirorpin frá einu kjörtímabili til annars, m a. vegna tilhögunar á þingstörf- um. Þess vegna stingum við upp á, að lágmarkstala þingmanna verði 42, eins og nú er og ná- lægt því, sem við teljum, að hún muni venjulegast verða eftir til- lögum okkar að öðru leyti. Loks vil jeg minna á það, að áreiðanlega er ekki unt að finna neina tilhögun á alþingiskosning- um algerlega gallalausa. Þeir, sem leggja mikla áherslu á, að varðveita rjett kjördæmanna til sjerstakra fulltrúa á þingi, verða að athuga það vel, hvort þeim finnst þessi galli, að tala þing- manna er ekki fyrir fram ákveð- in, svo mikilvægur, að þeir, hans vegna, vilja sleppa kröfunni um rjett kjördæmanna til sjerstakra fulltrúa, sleppa einmenningskjör- dæmunum. H'ins vegar er rjett, að óvissan um tölu þingmanna gjöri menn nokkuð varfærna að því er snertir fjölgun einmenn- ingskjördæmanna. Fyrir þá, sem vilja kynna sjer betur hvernig þessi kosningatil- högun lítur út í reynd, er birtur hjer í blaðinu útreikningur á kosningunum 1931 samkvæmt þessari aðferð. Tölum Hagstof- unnar fylgt að öllu, nema hvað atkv. frambjóðanda í-Árnessýslu, sem taldist utanflokka en var studdur af Sjálfstæðisflokknum eru talin þeim flokki, svo sem verða mundi eftir hinni nýju til- högun./ Eru uppástungur þessar þar með lagðar fiam, kjósendum til áthugunar. Greidd Sj. Fr. Alþ Komm. U. Kjördæmi. gild atkv. Atkv. Þm. Atkv. Þm. Atkv. Þm. Atkv. Atkv alls 1. Reykjavík 9689 5576 3 1234 »> 2628 1 251 »» Hafnarfjörður 1420 741 1 »» »» 679 *» »» >> Gullbr. og Kjós. 1508 1039 1 368 ,, 101 >» »» Borgarfjarðarsýsla 1063 603 1 428 »* 32 »> ** Mýrasýsla 798 349 »> 449 1 »» »» >» .. Snæfellsnessýsla 1213 492 1 475 >» 246 »» »» .. Dalasýsla 695 310 »» 385 1 »* »» »» »» 2. Suðvesturland 6697 3534 4 2105 2 1058 »» »» »> Barðastrandarsýsla 1140 332 »» 747 1 61 »» »* Vestur-ísafj.sýsla 809 233 » 541 1 35 ** ísafjörður 865 339 »» »» *> 526 1 >* »» Norður-ísafj.sýsla 1045 587 1 165 »» 293 >* »» ** Strandasýsla 576 143 »» 433 1 *» »* »* 3. Vesturland 4435 1634 1 1886 3 915 1 »» V estur-Hú n a vatnss. 641 275 »» 345 1 21 Austur-Húnavatnss. 930 417 >» 513 1 *» Skagafjarðarsýsla 1631 787 »» 801 1 43 *» »» »» Eyjafjarðarsýsla 2237 5407., »> 1303 1 25472 »> 139 »» Akureyri 1495 598 1 305 »* 158 „ 434 >» Suður-Þingeyjarsýsla 1370 216 » 1033 1 »> „ 121 »* Norður-Þingeyjars 598 »» 1» 598 1 »» >* »» »» 4. Norðurland 8902 283372 1 4888 6 4767» »» 694 »» Norður-Múlasýsla 925 310 »» 615 1 »» >t >* >» Seyðisfjörðsr 419 145 »» »» >» 274 1 >» >» Suður-Múlasýsla 1930 646'/a »» 84672 1 437 »> »* *» Austur-Skaftafellss. 464 138 »» 317 1 »* „ „ 9 5. Austarland 3738 123972 „ 177872 3 711 1 »» 9 V estur-Skaptaf ellss. 767 377 „ 390 1 *» »> » V estmannaeyjar 1242 733 ’l 34 *» 235 „ 220 »» Rangárvallasýsla 1367 671 1 580 „ *» » *» 116 Ámessýsla 1707 594 »» 939 1 174 »» *» »» 6. Suðurland 5083 2395 2 1943 2 409 »> 220 116 Allt landið 38544 17212 11 1384472 16 619772 3 1165 125 Úrslit alþingÍ5kosninga 1931 reiknuð út eftir tillögum 5jdlfstceðismanna i kjörðœmanefnðinni. Sj. = Sjálfstæðisflohkur, Komm. Fr. = Framsóknarflokkur, = Kommúnistar, U. = Utanflokka Samkvæmt þessu eru þá kosnir í fyrstu yfirferð: 11 Sjálfstæðismenu. 16 Framsóknarflokksmenn. 3 Alþýðuflokksmenn. Þessi úrslit geta kjörstjórnir hinna einstöku kjördæma kunn- gjört, en svo kemur td kasta lands- kjörstjórnar, að ákveða tölu upp- bótarsæta og hverjir hafi náð kosn ingu í þau sæti. í kosningalögum verður að setja tilfellur liæsta brotinu, 0.54 á Norð urlandi. Af uppbótarsætunum falla 6 í Reykjavík en 7 í kjördæmin 2—6, en ef öðru vísi hefði staðið á, ; þá hefði reglan um 6 uppbótarsæti _ -Alþýðuflokkur, yg fæsta lianda kjördæmunum ut- an Reykjavíkur getað gert það að verkum, að brotið 0.43 hjá Sjálf- stæðisflokknum á Austurlandi hefði gengið fyrir brotinu 0.44 hjá sama flokki í Roykjavík um þing- sætið. Þá er loks eftir að ákveða hvaða frambjóðendur hreppi uppbótar- sætin. í Reykjavík koma næstu. menn á framboðslistunum inn í þessi sæti. Á Suðvesturlandi fær Alþýðuflokkurinn þingsætj handa frambjóðanda í Hafnarfirði. Á Vesturlandi kemur Sjálfstæðis- flokkurinn að frambjóðanda á ísa- firði, sem hefir 7 atkv. fleira eu frambjóðandinn í Barðastrandar- sýslu. Á Norðurlandi fær Sjálf- stæðisflokkurinn mann kosinn í Skagafjarðarsýslu og í Eyjafjarð- arsýslu, og Alþýðuflokkurinn fær mann kosinn í Eyjafjarðarsýslu. Á Austurlandi fær Sjálfstæðisflokk- urinn kosinn frambjóðanda í Suð- urmúlasýslu, og á Suðurlandi kem- ur hann manni að í Árnessýslu. Heildarniðurstaðan er sú að í Rvík eru kosnir 10 þingmenn, í Eyja- fjarðarsýslu með Siglufirðj 3 þing- menn, 2 eru kosnir í hverju kjör- dæmanna Hafnarfirði, ísafirði, Skagafirði, Suðurmúlasýslu og Ár- ntssýslu, alls staðar sinn af hvor- um flokki, og í hinum kjördæm- unum einn í hverju. Þannig kemur þetta út, ef tekrn- ar eru tölurnar frá Hagstofunni. verður hlutfallstala kosningarinn- ar. — Nú er hlutfallstölunni deilt í at-1 En hins verður vel að gæta, að kvæða tölur þessara flokka til þess; kosningin lilyti í reyndinni að hafa að íinna hve marga þingmenn hver 0rðið eitthvað öðruvísi, af því að á að liafa, þannig: framboðunum verður öðru vísi Sjálfstæðisflokkur: 17212 : 865 jháttað. Þau verða miklu frjálslegri ~ 19.89, gerir 20 þingmenn. !en nú. Fleiri menn af sama flokki 865 geta boðið sig fram innan sama kjördæmis. Þó atkvæði fflokks- Framsóknarfl.: 13844'/2 : = 16.00, gerir 16 þingmenn. Alþýðuflokkur: 6197% : 865 =-- 7.17, gerir 7 þingmenn. Tala þingmanna verður þannig alls 43, uppbótarsætin 13 og af að nánari reglur um það, hvað þurfi til þess að flokkur geti komið til | þeim á Sjálfstæðisflokkurinn greina við útreikning uppbótar-jlá 9 og Alþýðuflokkurinn 4. sæta. Að sjálfsögðu koma allir þeir | I>íl hggur næst fyrir landskjörs-: flokkar til greina, sem hafa fengið stjórn að skifta uppbótarsætunum g-5 verður varaþingmaður, sem hon- þingmann kosinn í einhverju kjör- milli landshlutanna. í því skyni er /im gengur næstur. Með þessu er dæmi við 1. umferð. En fleira lrfl atkvæðatölu hvors hinna raunverulegur rjettur kjósandans manna skiftist milli þeirra, þá skaðar það flokkinn ekki neitt, flokkurinn fær þingsætið ef at- kvæðatala sú, sem fellur á flokks- mennina samtals, er nægileg til þess. Sá þeirra, sem hefir fengið flest atkvæðin, hreppir þingsætið, mætti orða, t. d. að flokkur, sem.hinna tveggja uppbótarflokka hefir náð fullri hlutfallstölu í ein- jhverjum landshluta dregin tala hverjum hinna 6 landshluta skuli ^ kosinna þinginanna margfölduð koma til greina við úthlutun upp-,me^ hlutfallstölunni. bótars. þótt liann hafi ekki náð I Mismunurinn sýnir afgangsat- neinu /jingsæti. Yið þessa kosn- ;kvæði flokksins í hverju hlutfalls- ingu hafa kommúnistar að vísu náð ^kjördæmanna, og næst er tölu þess /ega þýðingarmikið fyrir flokk, er fullri hlutfallstölu fyrir einn þing-,ara afgangsatkvæða deilt með hlut- hefir dreift fvlgi á stóru svæði. mann í landinu alls, en ekki í fallstölunni. Þá kemur út tala Hann getur látið sama frambjóð- neinum hinna 6 landshluta sjer í þeirra uppbótarþingmanna, sem andann safna atkv. í svo mörg- logi. Hjer verður miðað við, að ættn að koma á hvem landshluta. um kjördæmum innan sama hlut- þeir komi ekki til greina, án þess Þessi reikningur lítur þannig út: fallskjördæmis, sem hentugt þykir. til þess sjálfur að velja sjer þing- mann, stórkostlega aukinn. í annan stað verður leyfilegt að sami frambjóðandi sje í kjöri í fleirum kjördæmum en einu innan sama landshluta. Þetta er sjerstak- ,að þar með sje hbinu slegið föstu um endanlega afstöðu Sjálfstæðis- flokksins til þessa atriðis. Þá deilir landskjörsstjórn fyrst atkvæðatölu hvers flokks, þeirra ev til greina koma, með tölu þing- manna, er hver flokkur þegar hefir fengið kosna, og samanlagðrj at- hvæðatölu þessara flokka með 42. Sá reikningur verður þannig: Hlutfallskjördæmi Sjálfstæðisflokkur Alþýðuflokkur Sjálfstæðisfl. _17212 _j_ll = 1564s/n Framsóknarfl : 13844V2 iþfiY/'SOS'fc Alþýðuflokkur: ~ 6197'ú ;"3 = 2065V6 Þessir fl. samtals: 37254 : 42 = 887 Atkv. kosnir Afgangs Atkv. kosnir Afgangs alls þm.x865 tala : 865 alls þm X865 tala 865 1. Reykjavík . . . . . 5576 2595 2981 3.44 2628 865 1763 2.03 2. Suðvesturland . . 3534 3460 74 0.08 1058 0 1058 1.22 3. Vesturland . . . . 1634 865 769 0.88 915 865 50 0.05 4. Norðurland . . . . 283372 865 196872 2.27 46772 0 46772 0.54 5. Austurland . . . . 123972 0 123972 1.43 711 865 6. Suðurland . . . . . 2395 1730 665 0.76 409 0 409 0.47 Síðasti dálkurinn hjá hvorum Hugsum oss til dæmis að flokki sýnir að S j álf stæðisf lókkur- Sjálfstæðisflokkurinn hefði haft Lægsti kvótinn er hjáFramsnók- narflokknum, brotið m’nna en % og þess vegna sleppt. Talan 865 handa 3 mönnum, en 4. sæti hans inn hefir fufla hlutafallstölu handa 6 mönnum, og þarf svo að liækka þrjú brot upp í heilan: Yesturland með 0.88, Suðurland með 0.76 og Reykjavík með 0.44. Alþýðuflokk- urinn hefir heila hlutfallstöht einn álitlegan frambjóðanda sam- eiginlegan í Barðastrandarsýslu og Vestur-lsafjarðarsýslu. Sá hefði getað fengið fleiri atkvæði en.fram bjóðandinn á Isafirði, og þar með hrept uppbótarsæti Sjálfstæðis- flokksins á Vesturlandi. J. Þ.

x

Morgunblaðið

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.