Morgunblaðið - 05.06.1932, Qupperneq 5
Skipaútgerð ríkisins.
Sukkiö við landhelgisgæsluna.
Krafa um krítiska endurskcö-
un á „Þórs“-útgerðinni,
Minni hluti ríkisgjaldanefndar,
Jón Þorláksson hefir sent Alþingi
nefndarálit „um Skipaútgerð ríkis-
ins, sjerstaklega útgerð landhelgis-
ígæsluskipa'1. Er þar saman kom-
4nn mikill fróðieikur um þessa rán-
idýru ríkisstofnun. Fer hjer á eftir
aðalefni nál. J. Þorl.:
Skilagrein Skipaútgerðar.
J. Þorl. birtir fyrst yfirlit yfir
kostnaðinn við landhelgisgæsluna
o. þessh. og eru niðurstöðutölurn-
ar sem hjer segir:
Bekstrarhalli Óðins .... 276919.33
Rekstrarhalli Ægis • • • • 290435.64
Rekstrarhalli Þórs .... 251397,18
Mb. Geir goði, land-
helgisgæsla -............. 14425.50
Mb Jón Finnsson, land-
helgisgæsla .............. 11369.44
Aukaþóknanir f. gæslu 695.00
Skrifstofukostnaður o.fl.
vegna landhelgisgæslu.. 15000.00
,Margskonar kostnaður'
landhelgissjóðs .......... 30191.10
Landhelgisgæslan, alls
halli .................. 890433.19
Þar frá dragast kr.
25000.00 af rekstrar-
kostnaði Óðins, greidd
ar eru sjerstaklega úr
ríkissjóði og taldar með
kostnaði við hafmæl-
ingar .................. 25000.00
Kostnaður við land-
helgisgæsluna er þá .... 865433.19
Af þessari upphæð hefir
ríkissjóður greitt .... 535242.09
og landhelgissjóður .... 330191.10
Enn fremur liefir Skipaútgerð
ríkisins gert reikninga fyrir eft-
irfarandi upphæðum:
Hafmælingar og rann-
sóknir (gr. lir ríkissj.) 51913.70
Kekstur tveggja bifreiða
(greitt úr ríkissjóði).. 7095.67
Rekstur vitabátsins Her-
móðs (gr. af vitamálafje) 65932.10
Utgerðarstjórn sama
(greitt af Vitamálafje) 1500.00
Reikningar þessir gefa tilefni til
margskonar athugasemda og yfir-
vegana, og skal aðeins stuttlega
drepið á nokkur atriði.
Samanburður á Ægi
og Óðni.
Óðinn kostaði nýr 633 þús.
kr., en kaupverð Æg-is er talið
981 þús. kr. Þessi mikli verð-
munur á skipum svipaðrar stærð
ar var talinn réttlætast af því, að
Ægir mundi verða miklu ódýr-
ari í rekstra, sakir þess að hann
notar olíuvél, en í Óðni er gufu-
vél með kolakyndingu. Reikn-
ingarnir sýna, að þessar vonir
hafa alveg brugðist. — Ægir er
íullt svo dvr í rekstri sem Óðinn.
Beinn eldsneytiskostnaður er að
vísu ofurlítið lægri hjá Ægi, en
sá hagnaður virðist alveg fara
í kostnaðarsamari vélgæslu og
meira viðhald. Með 6% ársvöxt-
um og 20 ára fyrningu samsvar-
íar verðmunur skipanna um 28
þús. kr. árlegri útgjaldabyrði
fyrir Ægi. Þegar þingið ákvað
að byggja Ægi, gerðu menn sér
vonir um, að hann þyrfti ekki
að kosta meira en Óðinn hafði
kostað, og ef svo hefði farið, þá
hefði landhelgissjóður átt að
vera sæmilega stæður eftir skipa
kaupin, en fjárhagur hans lam-
aðist við þessi kaup, sem kost-
uðu nál. 350 þús. kr. meira en
ætlast var til.
Kaup og útgerð nýja Þórs.
Nýi Þór virðist hafa kostað
landhelgissjóðinn um 220 þús.
kr., en vátryggingarupphæð
gamla Þórs mun hafa verið 120
þús. kr., og hefir landhelgissjóð-
ur því beinlínis orðið af með 100
þús. kr. vegna strandsins á
gamla Þór. 1 rauninni er rangt
að leggja þetta tap á landhelgis-
sjóð, því að skipið var í heimild-
arlausri snattferð, verkefni
landhelgissjóðs óviðkomandi,
þegar það strandaði. Ætti því
ríkissjóður að bera þetta tap, og
dómur að ganga um ábyrgð ráð-
herra fyrir að hafa stofnað skip-
inu í voða án heimildar.
Rekstrarkostnaður Þórs hefir
orðið óhæfilega mikill árið 1931.
— Hefir hann brúttó orðið yfir
299 þús. kr., eða hærri en rekst-
urskostnaður Óðins og Ægis
hvors um sig. Stafar þetta að
miklu leyti af því, að skipið hef-
ir verið notað til fiskveiða, og
frá þeirri starfsemi hafa komið
tekjur upp í rekstrarkostnað
um 48 þús. kr., þannig að hreinn
rekstrarkostnaður hefir orðið
251 þús. kr. Beinn tilkostnaður
við i fiskveiðar skipsins virðist
hafa orðið þessi:
Veiðarfæri .... kr. 21458,08
Salt ............. — 2744,30
Fiskvinna....... — 8735,14
Tunnur salt og
pæklun .... — 6921,70
Ennfremur áætlað:
Síldarþilfar, kassar nóta-
bátauglur, lestarklæðn-
ing o. fl........ kr. 7000,00
Yfirvinna alira skipverja
og síldarpremía til yfir-
manna áætlað . . — 6700,00
Samtals kr. 53659.42
Þessi beini sjerstaki kostnaður
vegna veiðanna er þannig 5.—6
þús. kr. hærri en eftirtekjan af
veiðunum. Þar við þarf svo að
bæta rekstrarkostnaði skipsins við
veiðarnar, þ. e. kolum, mannahaldi
og sliti á skipi og vjel, og er alveg
auðsætt, að stórtap hefir verið á
veiðunum móts við"þhð að leggja
skipinu upp að einhverju leyti eða
nota það á annan hátt.
Andvirði aflans sundurliðar
Skipaafgreiðsla ríkisinS þannig:
1. Seldur fiskur, aðal-
lega ýsa og- þorskur... . 29352.94
2. Síld.................. 18738.65
Mest- af fiskinum í 1. lið var
selt til rieyslu í Reykjavílc, og
virðist mjer lrin tilfærða upphæð
vera lægri en vænta mætti. Jeg
hefi beðið Sbipaútgerð ríkisins um
Alil með Islenskmn Skipnni!
reikninga yfir sölu fiskjarins, en
ekki fengið þá, og svarar Skipa-
útgerðin b'eiðninni á þessa leið í
brjefi dags. 25. apríl síðastl. :•
..Höfum vjer ekki gert samandreg-
ið yfirlit um það, hvað selt hefir
verið af verkuðum og óverkuðum
fiski hvort í sínu lagi, eða hvað
selt hefir verið af hverri fiskteg-
und. en látum oS,s nægja að vitna
til afrita af nokkur þúsund sölu-
nótum, sem liægt er að fá aðgang
að hjer á skrifstofunni.“
Virðist mjer svarið helst benda
ti! ]>ess, að reikningar vfir sjálfa
fiskverslunina liggi ekki fyrir. Ut
pf þessu legg jeg til, að tafarlaust
verði saminn reikningur yfir sölu
aflans úr Þór árið 1931 og sá
reikningur síðan lagður undir krít-
í.ska endurskoðun undir umsjón
yfirskoðunarmanna landsreikning-
anna.
í annan stað 'legg jeg til, að
Þór verði látinn hætta fiskveiðum,
þar sem þær auðsjáanlega hafa
tap í för með sjer, og að selt
Verði það, sem skipinu kann að
fylgja af nýtilegum veiðarfærum.
Bifreiðakostnaður o. fl.
Á reikningi landhelgissjóðs 1931
telur Skipafitgerð ríkisins m. a.
þessa kostnaðarliði:
Rekstur bifreiðar • ■ • • 13402.15
Hestahald .............. 2018.52
Risnukostnaður ......... 4822.70
Ýmislegt ................ 747.73
Samtals kr. 20991.10
Enn fremur telur Skipaútgerðin
,á sjerstökum reikningi: Rekstrar-
kostnaður bifreiða. R. E. 4 og 8,
kr. 7095.67. IJpp í þetta er á reikn-
ingi landhelgissjóðs tilfærður end-
urgreiddur bifreiðakostnaður ltr.
1300,00, en hann vegur þó ekki upp
|á móti fvrningu á þeirri bifreið-
inni, R. E. 3, sem landhelgissjóður
er talinn eiga, og fæi'ð er til
gjalda í rekstrarreikningi land-
helgissjóðs með kr. 2440.00, auk
ofangreinds kostnaðar.
Öll þessi f.járeyðsla er heimildar-
laus og óþörf, enda ár eftir ár
átalin af yfirskoðunarmönnum
landsreikninganna. Enginn fjár-
málaráðherra getur vænst þess,
ao landsmenn taki möglunarlaust
við harðhentri niðurfærslu á franx
lögum ríkissjóðs til nauðsynlegustu
þjóðarþarfa, meðan bruðl eins og
þett.a er látið halda áfram í al-
gex-ðu heimildarleysi. Annað hvort.
verðxxr stjórnin að fá, fjárveitingu
í fjárlögum til rekstrar þessara
bifreiða, eða þá að selja þær, og
ljetta þar með þessxxm kostixaði
aí landhelgissjóði og ríkissjóði.
Útgerð vitabátsins
Hermóður.
Rekstrarkostnaður skipsins árið
1931 virðist hafa orðið' þessi:
Greitt af skipaútgerð
ríkisins ................ 65932.10
Utgerðarstjórix til sama 1500.00
Greitt. af vitamálaskrif-
stofunni ................ 9226.05
Sanxtals kr. 76658.15
Vitamálastjórinn telur engan
vinniixg að því að láta Skipaaf-
greiðslxx ríkisins annast útgérðar-
stjórn þessa skips að neinu leyti.
Hatlonal oenlngakassa,
með 4 skúffum, seljum við með tækifærisverði.
Hringið í síma 8 og talið við sölumann.
H. Benediktsson & Co.
Sími 8 (4 línur).
Fyrirliggjandi:
Appelsínur, Jaffa, 144
Appelsínur, Brasil, 176.
Appelsínur, Yalencia, 300 og 240 stk.
Epli. Laukur.
Kartöflur nýjar og gamlar.
Eggert Kristjánsson ft Ce.
Símar: 1317 og 1400.
Niðurfærsla á útgerðar-
kostnaði.
Hag landhelgissjóðs er nú, eftir
reikningum Skipaxitgerðarinnar,
Jxamxig konxið, að í árslok 1931 er
lxandbær eigix hans aðeins þessi:
Iunistandandi hjá Skipa
útgerð ríkisins ...... 130759.51
Hjá ríkisfjehirði .... 160902.32
Samtals kr. 291661.83
Hins vegar voru allar tekjur sjóðs-
ins árið 1931 ekki íxema xxnx 200
þús. kr., og er þá auðsætt, að of-
vaxið er sjóðnum að leggja til
landhelgiskostnaðar svo mikla upp
lxæð árlega, að sá kostnaður megi
haldast í svipuðu horfi og 1931,
eða í nánd við 900 þxis. kr. Er því
óhjákvæmilegt að gera tafarlaust
ráðstafanir til verulegrar niður-
færslu á þessurn kostnaði.
Jeg liefi beðið Skipaútgerð xnk-
isins um tillögur um niðurfærslu
á þessunx kostnaði, og skýrir hxxn
frá því, að þegar um síðustix ára-
mót hafi verið fækkað nokkuð
mönnum á skipunum og reynt að
draga eitthvað xxr fæðiskostnaði,
enn frenxur að Þór hafi verið lagt
upp frá byrjun maí og hin skipin,
eftir því sem hægt var, látin liggja
til skiftist í höfn. Ekki var gerð
grein fyrir uppliæð þeirri, er spar-
ast mundi af þessum ráðstöfunum,
en þær virðast engan veginn vera
nægilega víðtækar, og frekari
uppástungur konxu ekki frá Skipa-
xxtgerðinni--------
í nefndaráliti uxxk strandferðir
hefi jeg lagt til, að leitað yrði
samninga við Eimskipafjelag ís-
lands um að taka að sjer strand-
ferðirnar. Takist þeir sanxningar
í einliverri niynd, tel jeg, að Skipa
xxtgerð ríkisins eigi að leggjast
niður senx stofnun, enda er hún
ekki .stofnsett samkvænxt fyrirmæl-
unx eða heimild í lögunx. Utgerð-
arstjóim varðskipa er mjög lítið
verk, og íiiætti konxa henni fyrir
á ódýrari lxátt en nxx er.
Tillögur.
Samkvæmt framansögðu legg jeg til:
a. Að tafarlaust verði saminn reikningur yfir sölu aflans úr
„Þór‘ ‘ árið 1931 og sá reikningur síðan lagður undir krítiska
endurskoðun undir umsjón yfirskoðunarmanna landsreikning-
anna.
b. Að „Þór‘ ‘ verði látinn hætta fiskiveiðum, og að selt verði það,
sem skipinu kann að fylgja af nýtilegum veiðarfærum.
c. Að seldar verði bifreiðar og hestar, sem nú eru eign laiidhelg-
issjóðs, og aðrar þær bifreiðar, sem eru nú undir xunsjón
Skipaútgerðar ríkisins, nema fje sje veitt í fjárlögum til
rekstrar þeirra.
d. Að rannsakað verði til fullnustu, hvort eigi muni reynast ó-
dýrara að láta vitamálastjórann fá Þór til umráða þann tíma
ársins, sem hann þarf að hafa skip til flutninga og ferðalaga
fyrir vitana, en að hafa sjerstakt skip áfram*í þessu augna-
miði, og að koma breytingunni sem fyrst í kring, ef hún við
þessa rannsókn reynist hagkvæm.
e. Að færður verði niður útgerðarkostnaður varðskipanna eftir
föngum, og ef þörf gerist frekari niðurfærslu á kostnaði, þá
verði einu skipi auk Þórs lagt upp þann tíma ársins, sem það
helst má missast frá landhelgisgæslunni.
f. Að varðskipin verði ekki notuð til annara starfa en þeim eru
ætluð samkvæmt lögum eða öðrum gildandi fyrirmælum.
g. Að Skipaútgerð ríkisins verði lögð niður þegar komnir eru
samningar við Eimskipafjelag íslands um strandferðirnar.
Alþingi, 1. júní 1932.
Jón Þorláksson.
%