Morgunblaðið - 26.02.1933, Blaðsíða 7

'1 HRO NUAPIfi
7
vi<5 íslenskan búning fáið þið best
og ódýrast unnið úr rothári í
Versl. Goðafoss,
Langaveg 5. Sími 3436.
Isi. smiör
írá bændum fyrirliggjandi.
Lækkað verð!
Lækiargðtu 10 B.
(Áður Breiðablik).
Sími 4046.
Uppboð.
Opinbert uppboð verður
haldið á afgreiðslu Berg-
enska. gufuskipafjelagsins
mánudaginn 27. b. m. kl. 2
síðd. verða þar seldar
kartöflur, 75 sekkir, hver 50
ko- og- 229 sekkir, hver 25 kg.
Greiðsla fari fram við
hamarshög;g\
JÁigrmaðurinn í Reykjavík,
,24. febrúar 1933.
Bjóra Þorðaisoii.
iNýkomið:
Hinir marg-
eftirspurðu
mislitu silki
Kaffidúkar
komnir aftur.
Vöruhúsið
Ho asalan sf.
Simi 4514.
Kreppamðlin.
Eftir lón 5igurösson, Reynistað.
Hei d olubir ðu :
Rannsóknarefni fyrir nefnd-
ijia.
Nefndin hefir sent fyrirsptfrair
og safnað skýrslum um skuldir
bœnda, en þetta er aðeins ein hlið
málsins. Önnur hliðin er :Hvernig
ber búreksturinn sig? Oeta búin
staðið straum af framfæi'slu heim-
ilanna og nauðsynlegum kostnaði
við búreksturinn ? Geta þau auk
þess greitt vexti og eitthvað af
afborginium af skuldum með því
verðlagi, sem nú er á ýmsum stöð-
um í landinu?
• Hjer vantar tilfinnanjega allar
hagfræðilegar skýrslur um bú-
rekstur bæuda, en þær fást að-
eins með glöggum búreikningum,
og eru líklega óvíða fáanlegar. —
Slíkar skýrslur væri til ómetanlegs
gagns við rannsókn þessara.
kreppumála og sem undirstaða
undir þeim tillögum sem lagðar
yrðu fram.
Jeg hefi lítikháttar reynt að
gera mjer grein fyrir þessu atriði
og spui't nokkra athugula bændur
um þeirra álit. Af svörum þeim er
jeg liefi fengið virðist mjer mega
ráða, að sje gert ráð fyrir 40 au.
verði á kg. af dilkakjöti og gær-
um, og miusta kosti meðal aðstöðu
til búrekstm's, og gætt hagsýni og
sparnaðar, þá muni afurðir hænda
hrökkva fyrir heimilisþörfum
lcaupgjaldi, opinberum gjöldum og
Mik þess eitthvað nokkuð aflögu
til greiðslu á vöxtum eða jarðar-
; leigu, nokkrir komast, lengra., aðrir
skemra.
Hjá þeim hændum, sem dýpst
eru sokknir í skuldir, hrekkur and
virði seldra búsafurða ekki fyrir
vöxtum af skuldum búsins.
Áð strika ót skuldir bænda
alment.
Þegar leita skal úrræða nm
hvernig helst verði ráðin bót á
kreppunni er margs að gæta.
Háværar raddir heyrast um það
að strika yfirleitt út skuldir
bænda. Pæstir munu þó hafa gert
svo nokkra grein fyrir hvort þetta
sje framkvæmanlegt. Mundi slík
aðferð koma mjög ranglátlega nið-
ur. Sá bóndi er hefir neitað sjer
og sínum um margt það, er hug-
urinn girnist, til þess að verjast
skuldum, fram hjá honum yrði
gengið. Bn nágranni hans er ekk-
ert, hefði lagt að sjer, og farið
ráðlauslega með fje sitt, hann ætti
að fá verðlaun af opinheru fje.
fílík aðferð mundi eitra huersunar-
hátt fólksins og drepa viðleitni
margra bænda, til sjálfsbjargar og
sparnaðar.
Það sem gert verður af því
opinhera, til hjálpar eða stuðn-
ings bændum, verður fyrst og
fremst að miða að því, að glæða
sparnaðar- og sjálfsbjargarvið-
leitni þeirra. Það verður heilln-
drýgsta hjálpin sem hægt, er að
veita. Bn varast aftur á móti a,ð
veikja þá meðvitund, að hver og
einir þurfi að minsta kosti að ein-
hverju leyti að bera afleiðingar
gerða sinna.
Bárcksturlnn á fjárhagslega
heilbrigðan grundvöll.
Það sem fyrir liggnr er að koma
þeim breytingum á að búrekstur
bænda geti borið sig eæmilega.
Það er undh'staðan sem alt líf í
sveitunum byggist á. Aliir ættu t,
d. að geta sjeð, að það er skamm-
góð hjálp að fella niður skuldir
hjá bónda er strax safnar nýjitm
sknldum vegna rekstrarhalla og
situr eftir fá ár í sama feninu.
Ennfremur verður að gera sjer-
stakar ráðstafanir vegna þeirra
bænda, sem svo ern djúpt sokknh',
að bætt. afkoma getur á engan
hátt gert þá sjálfbjarga,
Loks þyrfti, ef vel væri að gera.
ráðstafanir er spornuðn við því að
bændnr steittu á sarna sknldasker-
imi áður en verðfallið hófst.
Tfl þess að búskapurinn geti
alment borið sig, þurfa tekjur
bænda að aukast, frá því sem nú
er, útgjöldin að lækka og bænditr
að búa miklu meira að sínu, en
verið hefir. Að þessu þurfa allir
að vinna, jafnt bændur, sem Al-
þingi og ríkisstjórn hvert á sinn
hátt,
Leiðir til tekjuöflunar.
Samningarnir við England
standa nú yfir og væntanlega verð
ur einnig reynt að leita nýrra og
betri markaða, éf einhverjir, væru
fyrir vörur okkar. Hvoru tveggja
er liöfuðnauðsyn og má ekki til
spara, að vel geti tekist. En þótt
svo færi að sæmilegir samningar
næðust við England, þá eru við-
skiftahorfurnar í heiminum þann-
ig, að allskonar takmarkanir og
innflutningshindranir vofa yfir.
Bændur verða því að treysta meira
á innlenda markaðinn, og reyna
að rýmkva hann á allan hátt, enda
mun það verða framtíðarmarkað-
urinn ef fólksfjölgun og atvinnu-
rekstri við sjávársíðuna koma ekki
hnekkir.
Síðan verðfallið hófst hefir inn-
lendi markaðurinn verið hesti
markaðúrinn, sem bændur hafa
átt kost á, og raunar líka oft áður.
Alþingi gæti á ýmsan hátt unnið
að því að innlendi markaðurinn
fyrir íslenskar landbúnaðarvörur
ykist að miklum mun, og bætt
þannig hag bænda. Markaðurinn
byggist. á þörfum fólksins og þó
sjerstaklega á kaupgetn þess, en
kaupgetan byggist á afkomu at-
vinnuveganna. Það veltnr því á
miklu, einnig fyrir bændur, að
rekstrarafkoma. atvinnuveganna
við sjávarsíðuna sje sem best, Al-
bingi gæti unnið að þessu á fleiri
vegu, t. d. mætti með breyttum
skattalagaákvæðum. stuðla mjög
mikið að því, að góðæri yrðu not-
uð af atvinnurekendum til að
safna öflugum varasjóðum, til
tvyggingar atvinnufyrirtækjunum
,í örðugum árum, svo atvinnan
haldist.
Þá mætti einnig výmkva inn-
lenda markaðinn fyrir landhúnað-
ai'vörur, með því að lögþjóða at-
vinnufyrirtækjum að nota íslensk-
ar vörur að einhverju leyti t, d.
smjörlíkisgerðum ákveðið magn
Appelsínur ”Jaffa“, mjög stórar, sætar og safamiklar.
Laukur — Kartöflur ísl. og útl.
Sími: Einn — tveir — þrír — fjórir.
af smjörfeiti o. s. frv. Ennfremur
þyrfti að setja hömlur á innflutn-
ing þeirra vara, er landbúnaður-
inn frainleiðir að npkkrn ráði.
Loks þyrfti Alþingi að styðja
að þyí, að hafist yrði handa um
að koma á fót sútunarverksmiðju,
er gæti fullverkað að minsta kosti
þau skinn, er landsmenn sjálfir
þurfa til eigin afnota, Bamkv. síð-
ustu* verslunarskýrslum, er jeg
hefi í höndum frá 1929 hafa það
ár verið flutt inn skinn fyrir
279.000 kr. og skófatnaður úr
skinni fyrir 1.962.000- kr. Samtals
2 261.000 kr. Þessar tölur eru að
sjálfsögðu mun lægri nú en á sama
tíma eru okkar skinn seld fyrir
sáralítið verð til útlanda og sum
óseljanleg.
Pábreytnin í framleiðslu bænda
veldur örðngleikum. Bent hefir
verið á, að ræktuu alifugla, loð-
dýra og karakúlfjár gæti gefið
bændum auknar tekjuiv Alþingi
ætti að gera ráðstafanir til, að
tilraun yrði gerð með innflutning
karakúlfjár hið allra fyrsta. Ef
það hepnast, ætti það að ljetta að
mun á kjötmarkaðinum, og gæti
á þann hátt orðið tvöfaldur hagur.
Jeg hefi nú drepið 4 nokkur
verkefni er fyrir liggja, og öll
miða að því. að auka tekjur bænda
ef heppilega tækist með ' lauán
þeirra. En því miður er ekki af
þessu að vænta þótt að því vérði
unnið svo skjótra breytinga sem
þyrfti, sú hjálp kæmi of seint fyr-
ir marga bændur.
Leiðir til að þoka niður
gjöldunum.
TJtgjöldin verða því einnig að
færast niður. Þess þarf þó ekki að
vænta, að bœndur geti alrnent við-
haft meiri sparnað en nú er, SYo á
því sviði er ekki að vænta gjalda
Ijettis svo nokkru nemi.
Aftur á móti gætu margir bænd
ur með því að nota sjálfir meira
eigin framleiðslu, og með meiri
viðleitni á að gera heimili sín sem
óháðust kaupum á erlendum varn-
ingi, sparað sjer talsvert fje.
Það er t. d. lítil hagfræði eins
og verðlag er nvi víðast á sauð-1
fjárafurðum, að hafa svo lítið
lcúabú áð heimilið skorti tilfinu-
anlega mjólk meirihlnta ársins, en
kaupa í hennar stað dýra útlenda
matvöru fyrir verðlitlar sauðfjúr-
afurðir.
Þá gætu bændur framleitt marg-
falt meira. af garðávöxtum en gert
er, og sparað á þann hátt korn-
matarkaup að miklum mun. Væri
full ástæða til. eins og nú standa
sakir, að verja meiru af opinberu
f je garðræktinni til eflingar, en nú
er gert. í ársbyrjun 1932 ákvað
stjórn Búnaðarsambands Skagfirð
inga að beita sjer fyrir aukinni
kartöfluræktun í hjeraðinu. Bænd-
ur fengu útsæði lijá Sambandinu,
gegn því að borga það aftur með
sama þunga að haustinu. Árang-
urinn af þessari tilraun og þeim
umræðum er af þessu spnnnust,
varð sá, að bæði kartöflu- og rófna
uppakeran í hjeraðinu meira en
tvöfaldaðist síðastliðið liaust frú
því er verið hafði. Ef vel væri
þyrftnm við einnig að tvöfalda
uppskeruna næsta haust o. s. frv.
Með tiltölulega litlu fje hefir
það áunnist, að ekki allfá heimili
hafa uú getað sparað sjer korn-
matarkaup að talsverðuin mun, og
þeir sem lengst eru komnir hafa
haft nokkrar tekjur af seldum
garðávöxtum.
Þá er efling heimilisiðnaðarins
ekki óveralegt atriði, þegar um
I það er að ræða að færa niður út-
gjöld bænda.
Eitt af því er fátækir bændnr
kvarta nú mest um, er að
ldæða heimilin, sem svo er kallað,
sjerstaklega þar sem börnin eru
mörg.
Utlendar og innlendar vefnað-
arvörur svo dýrar, móts við það
er bændur hafa að selja, að fæstir
geta keypt þær, að nokkru ráði.
Heimilin verða því sjálf að vinna
úr ullinni til heimiíisþarfa, þótt
fámenn sjeu, kaupa aðeins kemh-
iijgu. Skortur á handspunavjelum
og stónnn pi’jónavjeljnn stendur
þessari þörfu hreyfjngu mjög fyr-
ir þrifum. Það er því nauðsynlegt
að gi’eiða á einhvern liátt fyrir
kaupum á, þessnm vjelum t. d.
, mætti heimila búngðarf jelögum
j fyrst um sinn að nota inneign sína
í verkfærakaupasjóði til þess að
styrkja kanp á þeim. Loks þyrfti
áð leiðbeina hændnm í einföldustu
aðferðum við sútun skinna til
heimilisnota o. m. fl. Jeg hefi af
ásettu ráði dvalið fyrst við þær
leiðir er bændur geta sjálfir farið
með eða án stuðnings þess opin-
bera, og horfa til gjaldalækkunar
fyrir þá, því jeg er þannig skapi
farinn að mjer eru þær ljúfastar.
Því miður mun sú viðleitni
i hrökkva skamt eins og högum
margra bænda er nú háttað.
Alþingi og ríkisstjórn verðnr
því að gera það sem auðið er og
fjárhagur ríkissjóðs leyfir að ljetta
gjöldmn af bændum meðan þeir
eru aftur að koma fyrir sig fótum
fjárhagslega.
Eðlilegasti útgjaldaljettirinn og
jafnframt rjettlátasta lijálpin, er
vaxtalækkun, því hún kemur öll-
um hlutfallslega jafnt til góða, og
þar næst er lenging á afborgun-
artíma lána.
Afnám og íækkun ranglátra
gjalda.
Þegav svo er komið sem nú eru
fullar horfur á, að ríkissjóður
terði beinlínis að leggja fram fje
til að ljetta gjöldnm af bændum,
fer það að verða undarleg fjár-
málaspeki, að innheimta á sama