Morgunblaðið - 14.05.1933, Blaðsíða 5

Sunnudaginn 14. maí 1933.
Orðsenóing til
hr. 5uafars Buðmunðssonar.
Jeg efast ekki um það, að þjer
ætlist til svars við grein, er þjer
birtuð í 3. tbl. ,,Framsóknar“ og
nefnið: „Garðar, kreppan og kaup-
fjelögin“, þótt hún á engan hátt
hreki nokkuð það, er jeg skrifaði
um orsakir kreppunnar 13. f. m.
í Morgunblaðið.
Að vísu furðaði það mig, að
þjer, sem jeg veit ekki til að eigið
nokkuð sökótt við mig, skylduð
rjúka upp með sviguryrðum og
skætingi, þar sem þjer höfuð þó
ekkert til brúnns að bera í því
alvarlega þjóðarmáili, er grein mín
fjallaði um, en yðar hins vegar
þar ekkert minst. Mun jeg þó í
þessu svari mínu reyna að gera yð-
ur ekki að minni manni, en yðar
eigin orð gefa tilefni til.
Jeg veit ekki hvort jeg nfá taka
yður alvarlega, er þjer áteljið mig
óg aðra Sjálfstæðismenn fyrir ])að,
að hafa ekki sagt Framsóknar-
flokknum og ráðherrum hans til
syndanna áður en kreppan skall
á Og þjer segið: „Sjálfstæðis-
flokknum þótti þvert á móti aldrei
nógu langt gengið í eyðslunni og
vildi ekkert spara“. Fyr má nú
vera endaskifti á sanleikanum eða
minnisleysið! Og einkennilegt er
það að Tíminn skuli altaf hafa
kallað flokkinn: „íhaldsflokk“.
Svo teljið þjer þessa eyðslusemi
Sjálfstæðisflokksins smitun frá
Framsóknarflokknum. Já, það er
vitanlegt að sá flokkur hefir smit-
að og þess vegna eiga nú margir
um sárt að binda. Bn gerlar hans
hafa ekki unnið á þeim mönnum,
sem heyra til Sjálfstæðisflokkn-
um, enda hefir hann alla tíð bar-
ist. á móti þeim og varað við þeim-
Þar sem við nú höfum orðið á
eitt, sáittir um það hvar sóttkveikj-
an liggur, ætti að vera auðveldara
að útrýma henni, ef allir góðir
menn ganga að því verki.
Þá finnið þjer að því, að jeg
sje eyðslusamur. Datt mjer þá í
hug að þjer mynduð fáanlegur til
þess að telja bita og spæni ofan
í okkur kaupmennina, ef þjer
skylduð einhverntíma verða leyst-
ur frá þeim starfa að skamta okk-
ur vörur í hendur t.il atvinnu-
reksturs. -— Annars vonast jeg eft-
ir, að mín eyðsla komi a.ð miklu
leyti einhverjum verðugum 'til
tekna, og hneyksli ekki aðra en
þá, sem öfundsjúkir eru.
Þjer ónotist út af því að menn
bjargi sjer sjálfir, en dásamið ein-
okunarstofnanir ríkisins. Og þó
þjer sjeuð manna fúsastur til þess
að styðja þær skjögurskepnur á
legg, sleikjið þjer ilt um, þegar
þjer komist í hræin — þó ekki
sje nema um morkna sild að ræða.
Nokkuð hefir verið um það rætt
innan allra stjómmálaflokka, hver
þörf er á því, að lögð sje meiri
rækt við sölu ísl. afurða, leitað
nýrra markaða og kynst aðferð-
um til þess að gera vörurnar verð
mætari. Að þessu hefi jeg dálítið
unnið og skrifað um þau efni. En
yður er auðsjáanl. mjög illa við þá
st.arfsemi, og á.teljið að jeg skuli
hafa ferðast til Ameríku 2 síðast-
liðin ár og dvalið þar 1 til 2 mán-
nði í senn í þessu augnamiði.
Þótt jeg þvkist frjáls minna
ferða, og viti eigi til þess að vður
sjeu þær viðkomandi, vil jeg
spara yður það ómak að „spyrja
marga af kaupsýslumönnum bæj-
arins hvað þessi ferðalög eigi að
þýða“ og leyfi jeg yður því að
leita þeirra upplýsinga hjá mjer
sjálfum eftirleiðis.
Líklega mundi jeg hafa, leitt
hjá mjer að svara grein yðar, ef
jeg hefði ekki sjeð ástæðu til þess
að leiðrjetta minningar yðar um
okkar fyrstu samfundi á verslun-
arsviðinu. Þar farið þjer, eins og
í öðrum atriðum. gersamlega rangt
með efni, sem að vísu er þýðingar-
útið, og a.lgerlega óviðkomandi
deilumálum okkar.
Þjer segið að við liöfum báðir
keypt hross í Borgarfirði fyrir
nál. 10 árum. Jeg hafi mætt á 2
mörkuðum keypt 2 hesta og hætt
síðan hestakaupunum, en að þjer
hafið keypt fyrir Sambandið á
annað hundrað hesta, er það auð-
vitað seldi með góðum liagnaði!
Þetta á að sýna kaupmenskuyfir-
burði yðar.
En sannleikurinn er sá. að jeg
auglýsti og kostaði 9 marltaði.
Þjer komuð sem boðflenna aðeins á
3 (eftir því sem jeg man best) en
höfðuð mann fyrir yður á hinum.
Aftur á mót.i var jeg á hverjum
einasta markaði og keypti fleiri
hesta en þið fjelagarnir til sam-
ans, en þeir hestar munu hafa
verið færri en þjer teljið.
Þegar þjer minnist á hestaversl-
un Sambandsins, dettur mjer í hitg
stór hópur af fallegum hestum, er
það sendi til Hull fyrir nokkrum
árum. Salan gekk illa. Hátt á
annað hundrað hestar gengu á. Ije-
legum haga vetrarlangt í hálf-
gerðu reiðileysi. Nokkrir týndust
ög drápust, en flestir voru seldir
á útmánuðunum grindhoraðir fyr-
ir svo lágt verð að lítið mun liafa
orðið afgangs kostnaði. Bændurnir,
sem áttu þessa hesta munu vafa-
laust hafa orðið varir við þetta,
þótt þeim þýði líklega lítið að
kvarta.
Jeg benti á það í grein minni
„Orsakir kreppunnar“, að versl-
unarólag það, sem á sjer stað hjer
á landi, ætti sinn þátt í fjárhags-
vandræðunum.
Þjer teljið ósæmileg-t af for-
manni Verslunarnáðsins að undan-
skilja hjer ekki Sambandið og
metið einokunar gripi ríkisins eftir
mjólkurmagni án tillits til gæða
og tilkostnaðar.
Jeg vil ráða yður til þess, Svaf-
ar, að stryka yfir stóru orðin, og
athuga. rólega með nljer hver áhrif
verslunin hefir um afkomu ein-
staklinga og þjóðar.
Þjer trúið best því sem í Tím-
anum stendur, en hann byrjaði ein
mitt herferð sína gegn kaupmanna
stjettinni um árið út frá þeirri
staðreynd að „næst heilsu og tíð-
arfa,ri mun almenningur eiga mest
undir versluninni“. Síðan hefir
vafalaust miklu meiri tíma, orku
og fje verið varið til þess að níða
og útrýma framtaki einstaklings-
ins og frjálsri verslun kaupmanna,
en notað hefir verið til raunveru-
legra jarðabóta og bygginga til
sveita á sama t.íma. Sá stríðskostn
aðui’, sem jeg á hjer við, verður
aldrei rjettlátlegar metinn eða tal-
inn í krónum, en fyrsta tilraunin
til þess hefir þó verið gerð með
því að telja saman skuldir bænd-
anna.
Það er komið ómótmælanlega á
daginn að verslunarbrask ríkisins
hefir bakað þjóðinni miljóna tjón.
Og þjer hafið sjálfur bent á það
opinberlega að frændþjóðir vorar
reki samvinnuverslanir eftir regl-
um, sem eru gagnstæðar þeim, er
þjer og samherjar yðar hafið
þrengt mönnum til þess að fylgja.
Nú hafið þið komist að raun um
bað, eftir margra ára umsátur og
áhlaup, að Reykjavík hefir stað-
ist grjótkast ykkar; var því horf-
ið að því ráði að beita hana betri
vopnum og mynda samvinnuversl-
un eftir eðlilegum og ærlegum
reglum. En lierferð ykkar um
sveitirnar sýnir auðn og eymd,
sem ekki verður bætt í skjótri
svipan. Þar er ekki slæmu heilsu-
fari eða tíðarfari um að kenna,
heldur verslunarli áttunum að
miklu leyti.
Jeg minnist þess að Tíminn ætl-
aði að springa af vandlætingu um
árið, þegar jeg keypti af Húnvetn-
ingum hesta háu verði seint að
hausti og ljet reka þá suður yfir
Holtavörðuheiði i bestu tíð. Þá
sagði hi'nn sögufróðí Tr. Þ. að
dæmi til slíks ferðalags hefði ekki
þekst síðan á Sturlungaöld. En
hvað skeður á s.l. hausti? Hún-
verskir bændur (fáir að vísu) sáu
sig knúða til þess að reka dilka
sína suður yfir Arnarvatnsheiði
hingað til Reykjavíkur, því þeir
vildu ekki fleygja þeim í kaup-
fjelögin fyrir norðan fyrir vonina
um lágt verð, en um peninga-
greiðslu var þar als ekki að ræða.
Um þetta þegir Tíminn og þeir
sögufróðu, því illt mun að finna
dæmi slíkra verslunarhátta.
Sannfrjett hefi jeg að bændur
sem versluðu við kaupfjelagið á
Kópaskeri hafi þurft á s.l. hausti
fyllilega þrjá væna dilka til
greiðslu fyrir rúgmjölstunnuna, en
á sama tíma. hafi þeir sem versluðu
við Guðjohnsen kaupmann á Húsa-
vík hæglega komist af með tvo
dilka (eða dilksverð) til sömu
kaupa. Þar var bæði rúgmjölið
ódýrara og dilkarnir betur borg-
aðir.
Sjerstaklega er verslunin orðin
óhagstæð þar sem kaupf jelögin eru
orðin ein um hana. Þar finnur
margur bóndi sig neyddan til þess,
að sækja til fjarlægra verslunar-
staða, með ærnum kostnaði.
Þá munu þeir bændur vera:
margir sem una því illa að láta
kaupfjelög plokka fje af sjer til
hinnar margbreyttu og dýru póli-
tísku herferðar, er þeir sjá að
miðar til þess, að steypa þeim í
fjárhagsvandræði og stjórnmála-
öngþveiti. Því eru dæmi til þess,
að þeir hafi reynt að mynda með
sjer sjerstakan fjelagsskap um
verslun, á hinum rjetta, grundvelli,
en það er vandkvæðum bundið
vegna fjiárskorts og erfiðrar að-
stöðu við hliðina á hinni politísku
verslun.
Það er þó átakanlegast þegar
bændur eru sviftir sínu verslun-
arfrelsi með skuldaviðjum, og eiga
einskis annars úrkostar en að
þiggja. í auðmýkt þá björg, sem
þeim er veitt til lífsviðurhalds.
Þá er venjulega ekki talað um j
Verðið, en afurðir búanna trygðar i
kaupfjelögunum til sölu. Menn-'
Tilkvnn
Af sjerstökum ástæðum flyst útsalan, sem jeg hefi
haft á Hverfisgötu 36, í Gunnarssund 10. Þar fæst alls
konar brauð og kökur, ásamt mjólk, rjóma og skyri.
Enn fremur íslenskt smjör á kr. 1.50 pr. i/2 kg., og
bið jeg heiðraða viðskiftavini að athuga þetta.
Ásmiutisr Joæssfm.
miím
fáhUtt'eittsufl Ittttu
Í300 Jtljfcjtvti.
Fullkomnar vjelar. Nýjustu og bestu efni. Þaulvant starfsfólk.
10 ára reynsla.
Motfð isfonslka
Éanpmp
Munið eftir að kaupa „Goíd-Medal“ og „R. R. R.“ hveitið
í 5 kg. pokunun
H. Beaediktsaoii & Ca.
Sími 1228 (3 línur).
irnir sem söluna annast eru hlaðn-
ir ýmsum aukatsörfum til vegs-
og tekjuauka fyrir þá sjálfa, og
til aðstöðubóta gagnvart keppi-
nautunum, sem þeir forðast að
versla við, þótt það komi í bága
við eðlileg viðskifti.
Þjer hælist um það, að sam-
'vinnuverslanirnar hafi náð mikl-
,um viðskiftum, og sjeu víða orðn-
ar einráðar. Þetta hefir þó ekki
ná.ðst vegna betrþ vara nje verð-
lags, heldur sjerstaklega vegna
hóflausra lánveitinga til viðskifta-
mannanna, óþrjótandi áróðurs og
blekkinga og sjerstöðu og stuðn-
ings frá hálfu ríkisins.
Það er nú farið að koma í ljós
hvað kappblaupið um viðskifti
bændanna hefir kostað, en það
verður aldrei talið með tölum
hvað ríkið, ríkisstofnamrnar og
bankarnir bafa ívilnað þessum
verslunarfyrirtækjum, samanborið
við venjulegar kaupmannaversl-
anir.
Við ættum að verða á eitt sátt-
ir um það, að ekkert er nauðsyn-
legra nú á þessum krepputímum,
en það að bæta verslunina, koma
henni á heilbrigðan ópólitískan
grundvöll, lijálpa bændum til þess
að framleiða sem best seljanlegar
vörur, og tryggja þeim peninga
markað fyrir þær. Yrði þá vanda-
á þremur kúm, þremur hest-
;um op- ýmsum búsáhöldum,
i verður haldið að Hvammsvík
í Kjós miðvikudaginn 17. þ.
i m. kl. 12 á hád'eRi.
Uppboðsskilmálar verða
birtir á uppboðsstaðnum.
Lfllls-
háttar
óselt af búsáhöldum.
Talsvert eftir af gflervörum.
Stór og góð bollapör frá 50
auríim.
Alt best og ódýrast í
Vðrslnnin
Bamborg.