Morgunblaðið - 27.08.1933, Blaðsíða 5

Suimudaginn 27. ágúst 1933.
5

Kartðflnr.
Nýkomnar, ágætis tegundir. Sjerstaklega ódýrar.
Eggert Krlstiánsson & O#.
Sími 1400 (3 línur).
Stjórnarbylting
á Kúba.
Machado forseti flýr land.
4-
Machado.
Hinn 20. maí 1925 var Gerardo
Machado y Morales kosinn forseti
a Kviba, og endurkosinn 1929 og
átti því að vera, forseti til 1935-
Hann hefir stjórnað með harðri
hendi og- orðið óþokkasælli með
hverju ári. Sífeldar uppreisnir
hafa verið á Kúba undanfarin ár,
og liafa þær allar miðað að því
að steypa Machado af stóli, en
hann hefir haft herinn á sínu
bandi og barið uppreisnirnar nið-
ur af mikilli grimd. Bn svo fór
þó að óvinsældir hans rjeðu niður-
lögum hans.
Fyrir nokkru var gert allsherjar
verkfall á Kúba. Teptust þá allar
samgöngur á eynni og blöð gátu
ekki komið út. Prjettist því lítið
um l>að hvað þar var að gerast,
nema það að samgönguteppan
liefði *það í för með sjer að v.íða
vim landi væri bjargarlaust og
hungursnevð yfirvofandi. Þetta
mun hafa riðið baggamuninn og
eins hitt, að Bandaríkin liótuðu
því að skerast í leikinn. Eiga þau
mikilla hagsmuna að gæta á Kúba.
Ljetu þau ekki lenda við orðin ■
tóm, heldur sendu þangað herskip.
Það varð til þess, að herinn á
Kúba sneri baki við Machado for-
seta.
Hinn 11. ágúst sendi stórskot'a-
líðið í Cabana út áskorun í xit-
varpinu til ailra herdeilda í land-
inu um það að hefjast nxi handa
og reka Machado frá völdum. —
Komu þegar svör hvaðanæfa, og
Stjórnarhöllin á Kúba.
alls staðar var viðkvæðið hið
sama; allur herinn var einhuga um
það að gera uppreisn. Stórskota-
'iðið í víginu Cabana settist þá
um stjórnarhöllina og raðaði þar
upp fallbyssum sinum. Setti það
Maehado og stjórn hans þann kost
að fara frá undir eins, svo að ný
stjórn og nýr forseti gæti tekið
við.
Machado sá sitt óvænna og flýði
stjórnarhöllina ásamt. föruneyti
sinu í fimm brynvörðum bifreið-
um, sein vopnaðar voru vjelbyss-
um. Helt hann fyrst til herstöðv-
anna í Camp Columbia og ætlaði
að fá herliðið þar í lið með sjer,
n þeg-ar það var ófáanlegt til
þess, flýði Machado í flugvjel til
meginlandsins, og er talið að
hann muni* ætla sjer að fara til
Þýskalands og setjast þar að.
Nokkrum dögum seinna var kos-
>.n nýr forseti og mynduð stjórn.
Heitir nýi forsetinn Cespedes. —
Bandaríkin liafa viðurkent stjórn
h.ans og kallað herskip sín heim
iftur frá Kúba. Síðan er smám
saman að komast á kyrð í landinu.
Hin nýja st.jórn hefir ákveðið að
höfða sakamál á hendur Machado
og þremur ráðherrum lians, þeim
Ferrara utanríkisráðherra, Aver-
hoff dómsmálaráðherra og Zubiz-
arreta innanríkisráðherra,; enn
fremur gegn Ainciart lögreglu-
stjóra og Tzcpiierdo borgarstjóra í
ITavana. Eru þeir ákærðir fyrir
mörg morð og fyrir að hafa sölsað
undir sig opinbert fje:
Carlos Manuel Cespedes, hinn
nýi forseti.
Frá stjórnarbyltingunni. Fólkið á götunum flýr sem fætur toga þegar stórskotaliðið sest um forseta-
höllina.

5kipulagsferðir 1933
♦
Eftír Gaðmtmd Hannesson.
(Niðurlag).
Norðurhluti bæjarstæðisins er
hálendisræma sunnan Húsavíkur-
höfðans, og nokkur skák af lág-
lendara túni austast. Land þetta
veit mót suðri og eru því hvar-
vetna góð húsastæði. Vestast á því
er flatlendi noklcurt, opið mót
suðri en girt á 3 vegu með hall-
andi hlíðum. Á flatneskjunni var
markað fyrir íþróttavelli bæjar-
arins, enda er íþróttavöllur nú
r,jett hjá. Að öðru leyti var land-
inu skift í byggingareiti eftir því
sem henta þótti, skilið eftir dálítið
dalverpi norðan Höfðahlíðarinnar.
Var þar ágætur staður fyrir
skemtilegan bæjarvöll handa Norð-
urbygðinni. Austast var gert ráð
fyrir nokkurri bygð á tfini prests-
ins og syðst í henni var börnum
ætlaður leikvöllur en óbygð tunga
látin standa auð fyrst um sinn
sunnan hans. Þar eru nú nærtækir
þurkreitir fyrir fisk. Falli þeir
niður má nota tunguna til bygg-
inga.
Miðbik bæjarins var erfiðara við
að eiga, því óvíst var víða hve
djíipt væri í fastan grundvöll. Var
því það ráð tekið að liaga skipu-
laginu svo, að það gæti hentað,
hversu sem grundvöllurinn reynd-
ist. Kemur það víða fyrir í bæjum
vorum, að mikill hluti af bæjar-
stæðinu er gömul mómýri og ná-
lega ókleift að ná föstum grunni.
Sunisstaðar hafa menn svo árætt
að byggja á mýri, án þess að
komast niður á fastan grundvöll,
þó ekki sje það eftir „kúnstarinn-
ar“ reglum. Þannig mun vera um
eitt hús á Siglufirði, því það
hallast lítið eitt upp á móti brekk-
unni. Eklci man jeg þó eftir nein-
um sprungum í því. Á Húsavík
fann jeg ein 4 hús, sem höfðu
verið bygð á sama hátt. Eitt
þeirra var allstórt timburhús með
væmun steinkjallara og það stóð
eins og „borg á bjargi traust“,
var ekki ein sprunga sýnileg á
kjallaranum. Steypta hlöðu sá jeg
og, og lnin hafði ekki liaggast
neitt. Þykir mjer það ekki ólíklegt
að byggja megi liús í mýrum án
þess að grafa niður á fastan grund
völl, ef mýrin er jafndjúp og
nokkurn veginn jafnföst fyrir. —
T>etta þarf þó að rannsaka með
iarðnafri. Sjerstaklega kæmi þetta
lil greina með timburhús, og vel
má vera að kjallaralaus einlyft
steinhús mætti og byggja. Væri
jeg þakklátur mönnum, sem gætu
gofið mjer upplýsingar um þetta
mál.
Kirkjan á Húsavík stendur við
aðalgötu bæjarins í miðjum bæ. Er
hún rnikið timburhús og' öllu lík-
ari skrautlegu ibúðarhúsi en
kirkju, cn eigi að síður er hún
bæjarprýði og á vafalaust vel við
Þingeyinga, sem hafa lengi verið
blendnir í trúnni- Til þess að þetta
prýðilega hús nyti sín betur, var
markað fyrir meðalstórum kirkju-
velli umhverfis kirkjuna, og gert
ráð fyrir að nokkur smáhýsi, sem
bvgð höfðu verið á bakkanum
framan kirkjuvallarins, hyrfu með
tímanum. Vafasamt þótti að trje
þrifust þar, svo ráð var gert fyrir
því, að völlurinn væri grasflötur
með blómabekk umhverfis kirkj-
una. x
Það var talið víst, að eina götu
mætti byggja ofan kirkjunnar og
gátu þá hús lokað kirkjuvellinum
ofan til. Mikil líkindi voru þó til
þess, að bygðin gæti orðið mun
meiri. —• Var því markað fyr-
iv breiðum götustúf aftan kirkj-
unnar og gengur hann inn á mjög
stóran bæjarvöll (þrefalt stærri
en Austurvöll). Er gert ráð fyrir
að í öðrum enda hans sje leikvöll-
ui fyrir börn, í hinum tennisvöll-
ur. Milli vallanna verður svo plant
að trjám eða runnum og máske. að
nokkru á miðvellinum, en mestur
hluti hans yrði þó grasvöllur. —
Verði bygt á öllu þessu svæði, þá
renna allir bæjarhlutar saman í
eina föngulega heild.
Annað vandamál var samkomu-
hús bæjarins. Það er mikil bygg-
ing úr steinsteypu og nýbygð, en
hefir verið sett fast við aðaigötuna
og nýtur sín þar miður vel. Reynt.
var að bæta úr þessu með því að
gera lítinn völl ofan hússins og
þótti hentugt að ætla framtíðar
„hóteli“ bæjarins stað ofan hans.
Skamt þar frá, við suðurenda sam-
komuhússins, var gert ráð fyrir
ríflegu stæði fyrir bíla.
Þessi litli samkomuhúsvöllur
kom sjer vel til þess að tengja
barnaskólann við bæinn. Hann
stóð hár og einmana á Borgarhóli
og rak hornin í alt umhverfis. Ur
horninu á samkomuhúsinu var
markað fyrir breiðri götu, sem
stefndi beint á skólann og auk
hennar fjekk skólinn annan út-
gang til suðurs- Framan skólans
er leikvöllurinn og nýtur skjóls
af' leikfimisskála norðan hans.
Enn var eitt vandamál þar norð-
an árinnar. Þar höfðu verið bygð
nokkur hús meðfram ánni og lá
gatan norðan þeirra. Skolpi frá
húsunum var veitt út í ána. —-
Smekklegt var þetta ekki og auk
þess föst regla við skipulag, að
skilja eftir auða ræmn meðfram
ám og vötnum, smia að minsta
kosti framhlið húsa að ánni og
gera hana ekki að skólpræsi, ef
annars er kostur. Er fátt skemti-
legra í góðviðri, en að hlusta á
árnið og horfa á strauminn, svo
árbakkar eiga oftast að vera óbygt
land og aðgengilegt öllum al-
menningi. Yar því gert ráð fyrir,
að flest húsin við ána flyttust
smám saman norður fyrir götuna
og sneru framlilið mót ánni og
suðri, en árbakkinn yrði óbygður.
1 suðurbygð þorpsins er flatlent
sunnan árinnar. Túnin þar voru
áður mýri, en munu þó tæk til
bygginga. Af landi þessu ofan til
var tekin rífleg ræma meðfram
ánni, og ætlast til þess að þar yrði
gerður bæjarvöllur fyrir suður-
bygðina. Ræman sunnan árinnar
,rerður þá hluti' af garði þessum
cða velli, og rennur áin í gegnum
hann. Hefir stífla verið gerð þar
i ána á einum stað, svo ofan henn-
ar er dálítil tjörn. Á öðrum stað
er lítill hólmi í ánni. í garðinum
niætti að líkindum gróðursetja trje
og runua. Efsti hluti garðsins á að
vera fyrir sjúklinga, ef nýtt
sjúkrahús yrði bygt, en því var