Morgunblaðið - 04.04.1934, Blaðsíða 4

4
MOROnNTU* Ptn
Leíkhásíð:
—i—M——... TIH —
Við sem vinnum eldhússtörfin.
Bíómyndin, sem <>gxð er eftir
sömu skáldsögn og þessi leikur,
var sýnd svo lengi lijer í vetur,
að vafalaust er allflestum borgar-
búum kunnugt efni verksins og
])ví óþarft að rekja það. Að vísiv
er sjónleikurinn allfrábrugðinn
filmunni, efnið lagað til eftir
þörfum og kröfum leiksviðsins,
en höfuðdræítirnir hinir sömu: ^
Ung'ri hefðarmey, Helgu Breder, |
er borið það á brýn, að hún dugi
ekki til annars en að halda sjer
til og skemta sjer — aklrei
myndi hún t. d. geta verið eitt
ár í vist og látið hendur standa
fram úr ermum. Hún þykkist við,
hún er í eðli sínu dugmikil stúlka,
sem vantar viðfangsefni fyrir táp
sitt og kjark, — hún fer í vist!
í heilt ár flækist hún úr einni
vistinni í aðra, vjer kynnumst
því sem á dagana drífur, margs-
konar manneskjum og heimilis-
brag, og margvíslegri líðan þeirra,
sem „vinna eldhússtörfin“. Leik-
urinn er spaugilegur og' fyndinn,
en vafalaust ætlast höf. til þess,
Manni fanst líka sem hún liefði
frá náttúrunni alt sem til þurfti að
gera hlutverkinu full skil — fjör
í blóðinu, nóg- líf í sínum eigin
æðum, auk þess áheyr.ileg'an og
hispurslausan framburð. En hvar
var jeilcstjórnin, sú tilsögn, sem
þessar ungu dömur liefðu þurft ?
Manni fanst þær báðar vera látn-
ar leika eins og þær best gát'u,
bjarga sjer upp Á eigin spýtur.
að lesa megi alvarlega predikun
út iir þessu æfintýri: Verið nær-
gætnir, kurteisir og þolinmóðir við
vinnulijúin, góðir borgarar, mun-
ið, að staða þeirra er ekki altaf
öfundsverð, og virðið hvern sein
vinnur fyrir sjer í sveita síns and-
litis, — og kennið börnum ykkar
slíkt hið sama. Látið ekki dæt-
«r yðar verða að móðursjúkum
og hrokafullum leiðindaskjóðum
af tómu eftirlæti, iðjuleysi og ó-
merkilegu daðri við snotrar land-
eyður, sem dansa vel ... Það er
sjálfsagt að halda þessum áminn-
ingum til skila, ef þær kynnu að
eiga erindi hingað eins og í aðrar
stórborgir.
Höfuðhlutverkið ljek Ásthildnr
Egilson, ung dama, sem ekki hef-
ir leikið áður. Hún var mjög eft-
irtektarverð, og leik hennar mjög
ábótavant. Hún er persóna, það
fópar að henni, andlitið er svip-
ríkt og sálaríkt, hún hefir líka
Helga
(Ásthildur Egilson).
kvenlegan unað til að bera, þó
að hreyfingarnar sjeu ekki ljett-
ar, hana skortir ekkert til þess
að geta sýnt þessa óvenjulegu,
greindu. mentuðu og kjarkmildu
stúlku — ekkert nema næg'a kunn-
áttu til að leika. Onnur ung stúlka
Ijek þarna fyrsta sinn, Helga
Helgadóttir. Hlutverk liennar var
miklu minna og ekki eins skemti-
legt, hún ljek drembna og iila
lynta lieimasætu á ríku heimili.
Lárensa
(Gunnþórunn Halldórsdóttir).
Manni fanst það, segi jeg. -Jeg
.vil ekki gera leikstjóranum, frú
Mörtu Kalman rangt til, jeg veit
af g'amalli reynslu hve erfitt er
að glíma við þann skort á hug-
rekki og sjálfstrausti, sein hvað
mest háir óvönum leikurum, líka
þeim sem hafa hæfileilca. En sýn-
ingin bar það með sjer, að öll
leikforustan var í molum, og
kraftlaus og litlaus.
Tökum fyista þátt. Leikendur
eru þrír, Breder forstjóri, ríkur
maður, Helga, einkadóttir lians og
eftirlæti, alin upp við alsnægtir
og svefn til hádegis, og Jörg'en
Krogh, ungur maður, sem hún
duflar við. í byrjun gerist ekk-
ert, þau skrafa. En svo verður
Jörgen það á að segja að Helga
myndi ekki geta t. d. verið í vist
eitt ár og þegar hann liefir
' slept orðinu byrjar nýr þáttur í
lífi Helgu. Hjer er örlagaaug'na-
, blik, vjer viljum sjá Iiana þagna,
sjá að henni dettur eitthvað furðu
legt í hug, sjá þrjósku og kjark
, vakna í sál liennar, sjá hana taka
stóra ákvörðun og gjörbreytast á
einu augnabliki — áður en hún
|snýr sjer að stráknum og tekur
hann á orðiriu, veðjar við hann.
Og vjer viljum sjá takmarkalausa
undrun stráksins og föðursins,
þegar þeir átta sig á því, að henni
er alvara. En á þeim verður engin
breyting, þeir masa eitthvað í
sama tón og áður. Og hún fjasar
eitthvað um ákvörðun sína —
rjett eins og hún væri að tala um
! að fara í bíó. Og þetta er einn
j höfuðgalli sýningarinnar, að úr-
slitamestu augnablikin eru leik-
in eins og hversdagshjal. að leik-
forustan gerir engan mun á því
þegar eitthvað er að gerast Og’
þegar ekkert er að gerast nema
góðlátlegt mas í eldhúsinu.
Tökum síðasta þátt. Breder hitt-
ir dóttur sína aftur eftir þetta
eina ár, sem hún hefir verið í vist.
Tlaim hefir engfir spurnir haft af
henni, en nú er öllum áliyggjum
Ijett af honmn, meira en ]iað, hann
Breder forstjóri, Frigaard og Helga.
(Valur Gíslason, Gestur Pálsson og Ásthildur Egilson).
er stórlega hreykinn af dóttur
sinni, finnur að það er manns-
bragð að því, sem hún hefir gert,
hún er meiri manneskja en áður,
— liann er í sjöifnda bimni, hann
gæti geng'ið á höndunum af gleði!
Og þegar hún segir honum, að
hún unni ungum manni — þá
býður hann lionum dóttur sína!
Svona er sjónleikurinn — en sýn-
ing Leikfjelagsins er alt öðru vísi.
Faðirinn er ekki í sjöunda himnf,
hann er í hversdagsskapi, eins og
ekkert, hefði gerst — og bíður
unga manninum dóttur sína eins
blátt áfram og hann væri að bjóða
honurn í bíltúr. Þetta g'erist í
Lárensa og Óli, nýtrúlofuð
(Gunnþórunn og Alfred.)
annara álieyrn, og er ekki sýnt að
neinum þyki tíðindum sæta —
það sjest ekki lífsmark á nein-
um viðstöddum, — þangað til
Gunnþórunn Halldórsdóttir (Lár-
ensa eldabuska) kemur inn, hún
getur ekki að sjer gert að leika,
kann ekki að verða að dauðýfli á
leiksviðinu. Henni er það að
þakka, að ekki lognast alt út af
í leikslok — og þó á hún þar
harðla lít-ið hlutverk í samanburði
við öll bin, sem standa meira eða
iminna steingerð bvert í sínum
sporum.
Sama t i 1 þreýtinga rleysi, sami
einláti, lífvana tónn drepur hvert
I tilsvarið af öðru á vörum hinna
; óvanari leikenda. Mjög skemti-
leg tilsvör, sem auðgert er að blása
lífi í, eru hespuð eins og þráð-
ur af snældu, um að gera að fip-
• ast ekki, muna rjett. hvernig' setn-
^ingin Idjóðar. Þagnir, umhugsun,
svipbrigði, raddbrigði -— alt sem
| gerir leikiim að líf'i og sannleik
I— ekki til nema endrum og eins.
Leikforustan í molum, og oft
hvergi sýnileg, þegar mest kall-
ar að.
Og þó var sýning'in í heild
.sinni langt frá því að vera leiðin-
leg. Verlcið er í sjálfu sjer skemti-
legt, orðskifti og viðburðir, bin
unga kona sem ljek böfuðhlutverk-
ið ein fegursta g'jöf sem leiksviði
voru lengi liefir hlotnast, ■— og
loks gafst ýmsum af bestu leikur-
um oltkar færi á að skapa mjög
skemtilegar persónur: Soffíu Guð-
laugsdóttur (Frú Lisby), Indriða
Waage (Lisby heildsala), Gunn-
þórunni Halldórsdóttur (Lár-
ensu), Brynjólfi Jóhannessyni
(Pontus blaðamann), Mörthu
Kalman (Olgu eldhússtúlku),
Alfred Andrjessyni (Óla vinnn-
mann) og Arndísi Bjödnsdóttur
(frú Píntus).
Þegai sýndur er margmenuur
leikur, þar sem mikið hvílir á herð
um óvanra leikenda,, þá er höf-
uðhlutverkið í höndum leikstjór-
ans, og því eðlilegt að manni verði
tíðrætt um hvernig honum hafi
tekist. Frú Martha Kalman er
góð leikkona. En af þeim sem nú
starfa í Leikfjelaginu er Indriði
Waage hinn eini sem er góður
leikstjóri. Hann hefði átt að
stjórna þessari sýningu.
Kristján Albertson.
Eldhúsið að Vinger (Lárensa, Helga, Frigaard, Óli og Olga).
Svar
til dr. Helga Pjeturss.
Dr. Helgi Pjeturss sendir Ouð-
spekifjelaginu svo alúðlega kveðju
í Morgunblaðinu þ. 27. f. m., að
það gengi ókurteisi næst að svara
henni engu. Sú ósk og sú orð-
sending, að fjelaginu megi auðn-
ast að vera sem mest með sann-
léikanum er okltur fjelagsmönn-
um mjög kærkomin — og vona
jeg', að doktorinn megi sjálfur bera
gæfu til hins sama. En nokkrar
athugasfimdir verð jeg að láta
fylgja með — út af orðum þeim,
jsem hann lmýtir við kveðjvma.
íLjeti jeg' þaú orð hans standa ó-
• leiðrjett, þá væri sannleikanum
misboðið — en honum höfum við
guðspekif jelagar svarið trú og
hollustu.
Jeg er ein þeirra manna, sem
bera virðingu fyrir dr. Helga og
á von á því, að ýmsar þær kenn-
ingar, sem hann heldur fram í
Nýal eigi eftir að fá viðurkenn-
ingu — t. d. kenning hans maa
„liið mikla samband“ — sú skoS-
un, að menn samsálist og „magni“
liverir annan með „lífsíleiðslu‘%
o. fl. Alt eru þetta stórmerki-
legar kenningar.
Þessa Morgúnblaðsgrein hefír
dr. Helgi samt sem áður ritað af
vanþekkingu. Hann virðist ekkí
vita hverju guðspekin heldur fram
nm lífið eftir dauðann. Það lít-
ur svo út, að liann álíti að guð-
spekingar haldi því fram, að liver
jarðvistin reki aðra hvíldariaust
og endalaust. Segir liann enn-
fremur, að endurfæðinga-kenning-
in sje aðalkenning guðspekinnar.
Mjer eru það vonbrigði nokknr,
að dr. Helgi skuli vera svo illa
að sjer í guðspekilegum 'fræðum.
Auðvelt hefði honum verið að
kynna sjer efnið, áður en hann fór
að vara aðra við því sem g'uð-
spekin kennir. Slílt fræðsla er á
boðstólum i bókasafni fjelagsins
og ennfremur hefir verið haldið
uppi opinberri fræðslu með er-
indum í vetur um þetta efni.
Best gæti jeg trúað, að dr.
Helga yrði auðvelt að finna það,
sem virðist vera „the missing
link“ í keningum hans um fraín-
haldslífið, ef hann vildi kynna
sjer þá fræðslu, sem guðspekin
hefir á boðstólum um lieima þá,
er sálír manna „líða fram“ til. Því
ekki hefir liann ennþá sýnt fram
á, hvernig það megi verða,
samkvæmt eðlislögmálum þeim.
sem þekt eru, að menn komi frarii
á andlátsstundinni al-Iíkamaðir á
annári stjörnu, miljónir mílna útí
í geimnum. Aftur á móti skýrir
guðspekin sambandið á milli heím
anna svo að fullljóst er.
Hver hringför mannssálarinnar
niður í efnisheima nær yfir mörg
lnindruð ára bil og er minst af
þeim tíma lifað hjer á jörðu, herm-
ir guðspekin. Lífið inn á milli
jarðvista er miklu lengra en jarð-
vistin sjálf. Fregnir, sem fengnar
eru hjá miðliim af því lífi, geta
því vel verið sannar — eu eru því
miður einnig oft ósannar.
Til eru þr’jú grundvallarsann-
indi, sern rjett er að kalla „aðal-
kenningar" guðspekinnar og ern íí
Jiessa leið:
I. Guð er til, og er góður. Hann
er 1'inn mikli lífg'jafi, sem dvelnr
,í oss og fyrir utan oss. Hann er
f