Morgunblaðið - 15.05.1934, Page 2
2
M O R G TT V R T, A F> T f)
Útgef.: H.f. Árvakur, Reykjavtk.
Rltstjðrar: Jön KJartansson,
Valtýr Stefánsson.
Rltstjörn og afgreitSsla:
Austuretrætl 8. — PAml 1600
Auglýslngastjöri: E. Hafberg.
Auglýsingaskrlfstofa:
Austurstrætl 17. — Stsii S700
Helmaslmar:
Jön KJartansson nr. 8742.
Valtýr Stefánsson nr. 4220.
Árnl 6la nr. 804B.
E. Hafberg nr. 8770.
Áskriftagjald:
Innantands br. 2.00 á snánuTll.
Utanlands kr. 2.B0 á snánuBl
í lausasölu 10 aura eintakiö.
20 aura net) Lesbök.
Brfálæðl.
Norður á Borðeyri er verka-
lýðsfjelag. Fjelagsmenn eru um
20. F.jelag þetta heimtar af af-
greiðslumanni Eimskipafjelags ís-
lands þar á staðnum, að hann láti
enga aðra fá vinnu við afgreiðslu
skipa en þessa 20 menn, sem eru
í verkalvðsfjelaginu.
Enginn ágreiningtir er um kaup
gjald.
A fgreiðslumaðurinn Kristmund-
ur Jónsson svarar því, að ef fje-
lagsmenn verklýðsfjelagsins eigi
einir að komast að skipavinnunni,
þá verði þeir líka að sjá um, að
nægilega margir menn verði til
taks, til að afgreiða skipin, sem
þangað koma.
Þessu neitar verklýðsf jelagið á
Borðeyri. Fjelagið vill hafa for-
gangsrjett til að vinna við af-
greiðslu skipanna, án skuldbind-
ingar til þess að menn sjeu til
staðar til að sinna afgreiðslunni.
Þegar afgreiðslumaðurinn, Kri.-it-
mundur Jónsson vill ekki ganga
að þessum skiimáium, lýsir fje-
lagið (20 manns) Lagarfoss í af-
greiðslubann.
Lagarfoss fær afgreiðslu á Borð
eyri. Síðan á Óspakseyri og' Hólma
vík. En þegar til Siglufjarðar
kemur fæst hann ekki afgreidd-
ur. Á Akureyri er hann af-
greiddur með áflogum.. Á Húsa-
vík ekki afgreiddur.
Dettifoss kemur til Siglufjarð-
ar. ,,Deilan“ stendur enn á Borð-
eyri, deiia um rjett verklýðsfje-
lagsins, sem engar skyldur vill.
Dettifoss er ekki afgreiddur í
Siglufirði. Kommúnistar þar
líoma í veg fyrir }iað. Á Akureyri
er Dettifoss afgreíddur, með 100
manna varðsveit. Engin meiðsli.
Ti! Siglufjarðar kemur hann afþ-
ur. Þar eru g'erð götuvígi gegn
kommúnistum. Þar tekst að af-
greiða skipið. Nokkrir varðmenn
særðir af grjotkasti kommúnista.
Dettifoss er væntanlegur til
Reykjavíkur. Kommúnistar hjer
rísa upp. Þeir lýsa skipið í af-
greiðslubann. út af deilunni á Borð
eyri.
í millitíð eru teknir upp samn-
ingar á Borðeyri. Afgreiðslumað-
ur Eimskipafjelagsins þar lofar að
7 af hverjum 10 möímum, sem
teknir eru í vinnu við skipaaf-
greiðslu skuli teknir úr verka-
Jýðsfjelaginu.
X'erkamenn á Borðeyri vilja
ganga að þessu.
En þá kemur til þeirra vaidboð
fi á Siglufirði, frá formanni verka
lýðssambands Norðurlands, Þór-
oddi Guðmundssyni, ]>ar sem
liann segir, að málið sje ekki
lengúr í höndum Borðeyringa,
þeir megi ekki semja, þeir megi
ekki sætþast. Nú sjeu það stjórn-
Grjótkasf ©g meiðsli
á Siglufirði.
Varnarsveit hrindir árásarliði kommún-
ista frá hafnarbryggjunni.
Dettifoss fær afgreiðslu.
Frjettaritari Morgunblaðsins
á Siglufirði simaði á sunnudag-
inn:
Dettifoss kom bingað í morgun
kl. í), frá Akurevri. Hjeðan fór
bann óafgreiddur á norðurleið
vegna þess. að kommúnistar höfðu
lýst skipið í bann, en enginn við-
búnaður þá, til að spyrna á móti
ofbeldi kommúnista.
Götuvígi á hafnarbryggjunni
Áður en Dettifoss kom í morgun
hafði undirbúningur verið gerður
til þess að skipið yrði afgreitt.
Sextíu manna varnarsveit var til
taks, á hafnarbryggjunni. Ilafði
hún gert sjer einskonar götuvígi
yfir þvera bryggjuna. En bilið
sem gengið er út á á bryg'gjn þessa
er ekki nema um 20 metrar á
I
lengd, frá kolagirðingu sem þar
|er, og fram á háfnarbakkann.
| Á þennan gangveg var varnar-
girðing sett, og þar var varnarliðið
innan við.
Áhlaup kommúnista.
Jafnskjótt og byrjað var að af-
greiða skipið hóf árásarlið komm-
únista áhlaup á varnarliðssveitina.
í árásarliðinu munu hafa verið um
50 manns.
. Hófu þeir grjóthríð á varnar-
sveitina. Nokkrir príluðu upp á
kolabynginn inn í girðingunni, og
hentu kolastykkjum á varnarliðs-
menn.
Urðu af þessu talsverðar meið-
ingar, en ekki beinbrot. 5 menn
fengu talsverða áverka af grjót-
kastinu.
Harðar sviftingar.
Kommúnistum tókst að svíkjast
aftanað tveim varnarliðsmönnum,
og spyrna þeim út af bryggjunni
og út í sjóinn.
En annar þeirra kipti kommún-
ista þeim, sem á hann rjeðist með
sjer út af bryg'gjunni. Var grunn-
sævi þar sem þeir komu niður.
Er niður kom var „kommún-
istinn“ ofan á. Ætlaði hann nú að
iáta hnje fvigja kviði og helt and-
stæðing sínum niðri í sjó, svo
hann vrði þannig kæfður. En fje-
lagar lians á bryggjunni urðu
nægilega snemma varir við þær
aðfarir.
endur verkalýðssambands Norður
lands, sem ráði því, livort Borð-
eyrardeiian verði leyst.
Er hægt að kalla svona fram-
ferði, svona uppjiot og óbilgirni
Iiummúnista, annað en brjálæði'?
Alþýðublaðíð nefnif það fífla
"ikap.
lÍArer er munurinn á framferði
Alþýðusambands Islands og Verka
I ý ð s sa m b a n d s No r ð u r 1 a n ds.
Sömu aðferðir hjá báðuin,
.sama brjálæðið. Munurinn sá eini,
að á öðru leytinu eru rauðmag-
*ar Alþýðuflpkk.sins að braska út
einræðisvald handa sjer, en í
. Verkalýðssambándi Norðurlands
er það Einar Olgeirsson og hans
nótar.
Aðalbjörn Pjetursson, kommún-
istaforingi, sem áður hefir verið
riðinn við áflog á mannfundum,
notaði hníf í bardaganum.
Varnarliðsmenn tóku hanti
höndum, og settu liann í járn.
Vatn kæíir blóðið.
Er áhlaup kommúnista harðn-
aði, einkum þeirra, sem á kola-
byngnum voru, settu varnarliðs-
menn brunaslöngu á brunahana
sem þarna er á bryg'gjunni, og
beindu vatnsboga á kommúnista-
fylkinguna. Við það sljákkaði í
þeim í bili.
Konur tryllast.
Kvenfólk í liði kommúnista virt-
ist mjög hafa tapað sönsum. Meðal
þeirra, sem óðastar voru, var
Anna Guðmundsdóttir, kona
Sveins Þorsteinssonar hafnsögu-
manns. Var hún handtekin og læst
inni í skúr meðan af henni rann
mesta bræðin.
Helga nokkur Guðmundsdóttir
í liði kommúnista tók hamar undan
kápu sinni og ætlaði að færa í
hnakka varnarliðsmanns. Var
vopnið tekið af konunni og hún
sefuð.
Alls gerðu kommúnistar þrjár
árásir á varnarliðið frá kl. 9 um
morguninn til kl. 10y2.
TJm kl. 11 var afgreiðslu Detti-
foss lokið, og sigldi skipið
skömmu síðar frá Siglufirði.
Meiðslin á Siglufirði.
Frjettaritari Morgunblaðsins á
Siglufirði símaði í gær:
Tveir menn, er voru í varnar-
liðinu á hafnarbryggjunni á
sunnudaginn meiddust allmikið á
höfði í grjótkastinu frá kommún-
istum, þeir Páll Jónsson í Lundar-
brekku og' Jón Kristjánsson frá
Steinaflötum. Auk þess eru marg-
ir marðir eftir grjóthríðina.
i
Hótanir kommúnista.
Nokkrir af foringjum kommún-
ista höfðu í hótunum eftir bardag-
ann, við ýmsa borgara bæjarins.
Gengu þau einna lengst í því,
Gunnar Jóhannsson, Aðalbjörn
Pjetursson og Anna Guðmunds-
dóttir. Einum var t. d. hótað, að
lnis lians skyldi brent, öðrum hót-
að meiðingum.
Seinna um daginn heldu komm-
únistar fund. Fund þann sóttu 53.
Er talið að nú sjeu kommúnistar í
Siglufirði ekki Hðfleiri.
Jón Sigurðsson frá Ystafelli fór
um Dalasýslu nýlega, í þeim er-
indum ;ið reyna að halda fyrir-
lestra. Ovíða gat hann hóað sam-
an svo mörg'um ð einn stað, að
fundarfært yrði. Er mælt að Jón
hafi haft orð á því, hve fáment
væri orðið lið Framsóknar þar í
sýslu.
Súðin fer í liringferð í kvöld.
Heimdallur heldur fund annað
kvöld (miðjvikudag) kl.
Flytur Thor Thors alþm. þar er-
indi um þjóðfjelagsmál.
Komm*liiisí(ar
elna lil éspekfa við Reykja>
víkurhöln i dag.
Ætla að sföðva Deffiloss.
Dettifoss kom hingað kl. 6 í
gærkvöldi.
Höfð.u kommúnistar viðbúnað í
gær til þess að fá liðssafnað til að
bindra afgreiðslu skipsins.
Dreifðu þeir út fregnmiðum
meðal hafnarverkamanna þar sem
m. a, er sagt frá óspektum komm-
únista fyrir norðan, og öllu rang-
snúið, t. d. talað um „vopnaðan ó-
aldarlýð“, sem þar hafi ..ráðist á
verkalýðinn“.
Sannleiksglóra er í miðum þess-
um, þar sém talað er um fasisma
Alþýðuflokksins, er verkalýður
landsin.s þurfi að brjóta á bak
bak aftur .
Stjórn Eimskipafjelags Islands
g'af út tilkynningu í gærkvöldi,
þar sein stjórnin m. a. skýrir frá,
að „Borðeyrardeilan‘‘ sje fjelag-
inu óviðkomandi, og árás komm-
únista á fjelagið og skip þess út
af henni því tilefnislaus, eins og
allir sjá og i'ita.
Borðeyrardeilan
er ekki kaupdeila.
Borðeyringar vilja sæftasf,
en stjórn Verkalýðssam*
bands Norðurlands fekur
við mólinu.
Eins og kunnugt er, hefir alt
uppþot kommúnista gagnvart
Eimskipafjelagi íslands sprottið
af hinni svonefndu deilu á Borð-
eyri, þegar verklýðsfjelag Borð-
eyrar lýsti afgreiðslubanni á Lag-
arfoss, en skipið var afgreitt, án
aðgerða fjelagsmanna.
Hvernig er deilunni varið.
Afgreiðslumaður Eimskipaf je-
lagsins á Borðeyri er Kristmund-
ur Jónsson versl.stj. Verslunar-
fjelags Hrútfirðinga. Hefir blaðið
Ihaft tal af honum. Hann segir svo
frá:
í verkalýðsf jelagi Borðeyrar
eru um 20 fjelagsmenn. Formað-
ur f jelagsias er Björn Kristmunds-
son. Hann er ekki heima. Vara-
formaður er Jónas Benónýssön.
Nokkru áður en Lagarfoss
kóm hingað um daginn lýsti
verkalýðsfjelagið þvi yfir, við mig',
að það gerði þá kröfu til af-
greiðslu Eimskipaf jelagsius, að
fjelagsmenn þess hefðu forgangs-
rjett að allri vinnu við afgreið.slu
skipanna þar á staðnum.
Jeg vildi láta fjelagsmenp fá
þenna forgangsrjett, gegn því
skilyrði, að fjelagið skuldbindi sig'
til þess að hafa til taks nægilega
marga menn, þegar skip koma
hingað.
Þessu neitaði f jelagsstjórnin.
Hún vildi ejigar skyldur taka á
sig í því efni.
að við stjórn verslunarinnar, að
afgreiðslan gæti ekki gengið
lengra en áður er sagt.
Þegar svo Lagarfoss kemur
hingað á mánudag, er nægur
íaannafli til að afgreiða skipið,
þó fjelagar verkalýðsfjelagsins
komi þar ekki að.
Reyudu fjelagsmenn að fá há-
seta á Lagarfossi til að leggja
ekki hönd að afgreiðslunni. En
þeir urðu ekki við þeirri beiðni.
Verkamenn á Borðeyri vilja sætt-
ast, en Verklýðssamband Norður-
lands neitar.
Laugardaginn 12. maí var fund-
ur haldinn hjer á Borðeyri í full-
trúav’áði X'ersluuarf jelags Hrút-
firðinga. Þar var ákveðið að bjóða
verkalýðsfjelaginu, að fjelags-
menn ]iess fái forgöngh að skipa-
vinnu, sem svari 70% af þeim
mönnum, sem teknir eru í vinnuna,
og þurfi fjelagið þá ekki að vera
skvldugt til að sjá um, að nægi-
lega margir verkamenn fáist.
Verkamenn hjer á Borðeyri vilja
ganga að þessu, segir Kristmund-
ui, þiið er mjer persónulega kunn-
ugt um.
Sneru þeir sjer til formanns
Verkalj'ssambands Norðurlands á
Siglufirði
En þar fengu þeir þau svör, að
nú Irefði stjórn v e rk a lýð s s am -
bandsins tekið málið í sínar hend-
ur, og Borðeyringar mættu ekki
semja um þetta deiluefni lengur.
Afgreiðsla Lagarfoss.
Daginn áður en Lagarfoss kom
liingað, sunnudaginn 6. maí, var
fundur haldinn í verkalýðsfjelag-
inu, og sainþvkt iið skrifa rnjer
liótunarbrjef, sem afg'reiðslumanni
skipsins. Sagt var í því brjefi, að
ef jeg gengi ekki að kröfum fje-
lagsins innau klnkkustundar, mn
forgangsrjett f jelitgsmanna til
skipavinnu. án þess að fjelagið
tæki á sig nokkrar skyldur nm út-
vegun verkamanna, þá lýsti fje-
lagið afg'reiðslubann á Lagarfoss.
Þessu bi’jefi eða hótun svaraði
ieif banjiií!’.' eftir að ieo- liafði tal-
Sjálfstæðisfjelag var stofnað f
Hólmavík nýlega. Formaður þess
er Karl Magnússon læknir. Stofn-
endur voru 34.
Rjettarhöld út af óspektunum í
Siglufii’ði á sunnudíjgsmorguninn,
voru ekki byrjuð í gærkvöldi.
Sauðnaut hrapar. í fyrra sleptu
jNorðmenn 6 sauðnautum á Dofra-
, fjöll. Hinn 26. apríl fanst eitt
sauðnautið stórslasað. llafði ]>að
ihrapað fram af liömrum og brotið
l’áða afturfætur og ef til vill slas-
' ast meira. Var búist við að því
yrði að slátra.