Morgunblaðið - 21.06.1934, Blaðsíða 2

M o R <: i'N'Hl. n i ð
2
Ctgof.: H.f. Árrakur, Royklavlk.
Rltatjðrar: Jðn Kjartanaaon,
Valtýr StefáDaaon.
Rltatjðrn og afgrelBala:
Auaturatrœtl 8. — íHml 1*00.
Augl^alnKaatJðrl: E. Hafberu.
AuslýainKaakrlfatofa:
Auaturstrœtl 17. — Slarl 8700.
Helmaalmar:
Jðn KJartanaaon nr. 8742.
Valtýr Stefánaaon nr. 4820.
Árnl Óla nr. 8045.
E. Hafberg nr. 8770.
Áakrifta^jald:
Innanlanda kr. 2.00 á mánuBl.
Utanlanda kr. 2.60 á aaánuBl
1 lausasölu 10 aura elntakiB.
20 aura aaeB Ueabök.
Reykfavík
Svo óvanir erum við íslending-
ar því, að nota okkur talnafróð-
leik hagskýrslna, að fróðleikur
þeirra getur dulist almenningi;
árum saman, og legið ónotaður.
í meðvitund manna hefir
Reykjavík t. d. fyrst og fremst
verið talin fiskiveiðabær. Bn hag-
skýrslur frá 1930, eða manntal frá
því ári segir að 29% af bæjarbú-
um lifi á iðnaði, en aðeins 16% af
fiskiveiðum.
Nú má vafalaust líta svo á, að
talsvert af iðnaðinum byggist á
fiskiveiðunum. En hjer verður
ekki reynt að greiða úr þeirri
flækju.
Hitt er víst, að þessi skifting
bæjarbúa eftir atvinnugreinun-
um kemur mönnum á óvænt.
í útvarpserindi sínu mintist Jón
Þorláksson á það, að notkun raf-
magns til iðnaðar hjer í bænum
hefði 9 faldast síðustu 11 árin
Svo mjög' hefir hin litla Elliðaár-
rafstöð getað fleytt iðnrekstri bæj
arbúa áfram.
En hvað þá þegar Sogsraf-
magnið kemur til sögunnar, ódýrt
til iðnreksturs og yfirfljótanlegt
að magnif Þá fær iðnaður bæjar-
ins byr undir báða vængi.
Með því móti verður Reykjavík
miðstöð íslensks iðnaðar. Hjer
verður lagður grundvöllurinn að
þeim iðnrekstri, sem vinnur úr
framleiðsluvörum landsmanna,
gerir þær verðmætari og útgeng'i-
legri, en áður hefir verið.
Gengislækkun
fjarstæða.
Emil Jónsson bæjarstjóri,
endurtók í útvarpinu í gær, fyr-
irspurn miðstjórnar Alþýðufl.
til Sjálfstæðisflokksins um það,
hvort Sjálfstæðismenn hugsuðu
sjer að vinna að því að lækka
gengi krónunnar eftir kosning-
arnar.
Fyrirspurn þessari svaraði
Jón Þorláksson formaður Sjálf-
stæðisflokksins á þá leið, að
gengislækkunarmenn hefðu nú
um langt skeið verið fjármála-
ráðherrar, en þeir hefðu ekki
treyst sjer til að hrófla við geng
inu.
Það væri því ekkert annað en
vindbelgingur úr Tryggva Þór-
hallssyni, er hann talaði um
gengislækkun ,því hann vissi
sem er, að gengislækkun væri
óframkvæmanleg, hún væri fjar
stæða, vegna þess, að erlendar
skuldir ríkisins og einstaklinga
væri svo miklar, að ekki væri
hægt að hækka þær með því
að lækka gengið.
Hosnlngln l Revkiavlk
Framtíð Reyk$avikur bygg®
ist á því, aH Sfálfstæðis-
flokktiriiin nái völduixi i
landinu.
Jafnrjetti kjósendanna.
Rey^víkingar hafa um langt
skeið verið beittir herfilegu
ranglæti, að því er snertir íhlut-
un um skipun Alþingis.
Þetta stafaði af gamalli og
löngu úreltri kosningatilhögun.
í Reykjavík býr nú nálega
þriðjungur landsmanna. Þessi
fjölmenni hópur hefir ekki feng
ið að senda nema 4 menn á Al-
þing. Og hið gamla úrelta kosn-
ingafyrirkomulag var þannig
úr garði gert, að þúsundir Reyk
víkinga höfðu raunverulega eng
an kosningarrjett. Þótt kjós-
endurnir kæmu að kjörborðinu
og greiddu þar atkvæði, eins og
aðrir kjósendur landsins, fjellu
atkvæði Reykvíkinga niður
dauð og ómerk. Þeir voru rjett-
lausir borgarar í þjóðfjelaginu.
Nú hefir fengist lagfæring á
þessu misrjetti og ranglæti. —
Stjómarskráin'nýja gerði kosn-
ingarrjettinn almennari og jafn-
ari, en hann áður var. Nú geta
kjósendur verið öruggir um það
að atkvæði þeirra verður ekki
ómerkt. öll atkvæðin koma nú
til greina.
Þessi rjettarbót er afar mik-
ilsverð, ekki síst íyrir Reykvík-
inga.
Og Reykvíkingar munu minn
ast þess á sunnudaginn kemur,
að það var Sjálfstæðisflokkur-
inn sem færði þeim þessa mik-
ilsverðu rj‘ettarbót. Það er hans
verk, að Reykvíkingar eru ekki
lengur rjettlausir borgarar í
þjóðfjelaginu.
Alvörutímar.
Því miður er útlitið dökt fram
undan hjá þjóð vorri. Er margt
sem steðjar að.
Fjárhagur ríkisins er kominn
á heljarþröm vegna gengdar-
lausrar óstjórnar í tíð Tíma-
stjórnarinnar, sem sóaði yfir
76.000.000 króna á fjórum
árum, þar af um 30 miljónum
utan heimild fjárlaga.
Ríkissjóður verður að fleyta
sjer áfram á skyndilánum. —
Safnast á þann hátt miljónir
króna í lausaskuldum.
Ofan á basl ríkissjóðs bætast
erfiðleikar atvinnuveganna. —
Þeir hafa í mörg undanfarin ár
verið reknir með tapi. Dráps-
klyfjar skatta og tolla hvíla á
þessum aðþrengdu atvinnuveg-
um, því ríkissjóður hefir ekk-
ert getað ljett á byrðunum;
Tímastjórnin hafði sjeð fyrir
því.
En þessir sliguðu og kúguðu
atvinnuvegir hafa meira að bera
en sínar eigin skuldir og byrð-
ar. Tímaóstjórnin sá einnig fyr-
ir því. Hún hækkaði ríkisskuld-
imar svo gífurlega, að árleg
vaxtabyrði ríkissjóðs hækkaði
úr tæpum 700 þús. kr. og upp
í nál. 2.000.000 króna, eða nál.
þrefaldaðist. Þessi byrði bætist
einnig á herðar hinna þraut-
píndu atvinnuvega.
Reykjavík og ríkið.
Þegar spyrðuband rauðliða,
Tímamenn og sósíalistar, voru
á árunum 1928—1931, að koma
ríkissjóðnum á barm glötunar,
fengu Sjálfstæðismenn, sem
stjórnuðu fjárhag Reykjavíkur,
margt ófagurt orð í eyra. „Kyr-
stöðumenn“ og „afturhaldssegg-
ir“ voru þeir nefndir. Hvað eft-
ir annað gerðu sósíalistar og
Tímamenn í bæjarstjórn Reykja
víkur tilraun til að koma
Reykjavíkurbæ í sama fenið og
ríkissjóður sat fastur í.
En rauðu fylkingunni tókst
ekki að ná völdunum í Reykja-
vík, og vonandi tekst henni það
aldrei. Og einmitt vegna þess,
að gætni og ráðdeild hefir ríkt
um alla fjárstjórn Reykjavíkur,
undir stjórn Sjálfstæðismanna
undanfarið, er útkoman nú sú
hjá Reykjavíkurbæ, að síðast-
liðin 10 ár hafa eignir bæjarins
aukist um 7,2 milj. króna, og
á sama tíma hafa skuldimar
lækkað um 2.2 milj. króna.
Myndi ekki hagur ríkissjóðs
vera öðru vísi núna, ef eins
hefði verið stjórnað þar? -— Og
myndu atvinnuvegir lands-
manna ekki standa betur, ef
ríkissjóður hefði nú búið skuld-
laust og við það sparast nál. 2
milj. króna á ári í vaxtagreiðslu
af skuldasúpu ríkissjóðs?
Jú; vissulega væri þá leik-
ur einn að búa vel í okkar á-
gæta landi.
En, því miður, er þetta eng-
inn leikur eins og nú er komið
fjárhag ríkissjóðs og atvinnu-
veganna.
Reykvíkingar!
Rauða fylkingin, sem komið
hefir ríkissjóði á knje, biður nú
um atkvæði ykkar, Reykvíking-
ar góðir, til þess að hún geti
enn fengið völdin á Alþingi.
En til hvers á svo að nota
þau völd?
Fyrst og fremst til þess að
fjefletta Reykvíkinga, því þeir
bera þyngstu byrðar ríkisins.
Þeir hafa komið auga á það,
rauðliðar, að enn eru til menn
í Reykjavík, sem upp úr standa.
Þessa menn á að leggja að velli
svo að sömu rústirnar blasi við
Reykjavík og ríkissjóði eftir
fjármálaóstjórn Tímamanna og
sósíalista.
Reykjavíkurbær er nú að ráð-
ast í stórkostlegri framkvæmd
ir en áður hafa þekst hjer á
landi, þar sem er virkjun Sogs-
ins og hitaveitan. Það er Sjálf-
stæðisflokkurinn, sem hefir
beitt sjer fyrir þessum málum.
Þessar framkvæmdir munu
skapa svq marga rnöguleika
til nýrra framkvæmda oíj dáða
í þessum bæ, að engap. getur
dreymt um slíkt.
Okurlánaslarfsemi
Landsverslunarinnar
Þasr 3000 krónar, sem lántakandí
varð að greíða umfram íánsupp-
hæðína, voru notaðar tíl að greiða
/ með skuld vildarvína Jónasar frá
Hrífiu.
Skýrsla Jóns Þorlákssonar, j með hvaða heimild þetta fje
sú, er hann gaf í útvarpinu á
mánudagskvöld, um lánastarfn
semi Landsverslunar íslands,
vakti að vonum mikla eftirtekt.
Jón Þorláksson skýrði frá þvi 3000 krónum
C ----- a:.... i ' _____ 'J
að handiðnaðarmaður einn hjer
í bænum hefði í janúar 192é
fengið lánaðar 15 þús. krónur
úr varasjóði Landsversluna^,
innar sálugu. En lántakandi
hafði verið látinn gefa út skulda
brjef til sjóðsins, að upphæð
18 þús. krónur. Auk þess varð
hann að greiða „milligöngu-
manni“ 800 krónur.
Lántakandinn varð með öðr-
um orðum að endurgreiða lánið
meíi 3000 króna hærri upphæð
en hann fjekk útborgaðar. —
Hann varð að greiða 3000 kr.
í afföll af láninu, sem þó var
aðeins til 4 ára.
Rauðliðar hafa stundum ver-
ið að gaspra og skrifa um okr-
ara og okurstarfsemi í þessum
bæ, og víst er, að til eru þeir
menn, sem slíka starfsemi hafa
rekið hjer.
En vafalaust mun vera leitun
á öðru eíns okri og frá var skýrt
af Jóni ÞorlákssýÚi ot 'rekin vari
í skjóli Landsverslunarinnar,
undir handleiðslu Hjeðins Valdi
marssonar og Guðmundar Kr.
Guðmundssonar,
Hvert fóru 3000 krónurnar?
Jón Þorláksson skýrði enn-
ríkissjóðs hefði verið lánað með
|á,heyrðustu okurkjörum. Einn-
% krafðist hann rannsóknar á
því, hvað orðið hafi af þeim
- mismunmum
á því, sem út var lánað og end-
urgreitt. Kvaðst hann hafa á-
stæðu til að halda, að þessar
3000 kr. hafi ekki runnið tii
Landsverslunarinnar sem gróði
af okurstarfsemi, heldur hafi
þær runnið í aðra vasa.
Játningin.
Öll blöð rauðu fylkingarinn-
ár hjer í bænum, komu út dag-
inn eftir þessa þungu ákæru
Jóns Þorlákssonar, án þess þau
! n
þyrðu með einu orði að minnast
á þetta mál. — Annar dagur
leið einnig svo, að ekkert heyrð
ist frá rauðliðum.
Svo loks á þriðja degi —
við útvarpsumræðurnar í gær-
kvöldi — láta rauðliðar til sín
heyra. Var Jónas frá Hriflu
Iátinn gefa „skýrslu“ í málinu.
Hvað hafði hann að segja?
Það, fyrst og fremst, að það
var rjett sem Jón Þorláksson
sagði um þetta lánabrask Lands
verslunarinnar. Liggur því full-
komin játning hans fyrir því, að
Landsverslunin hafi gefið út
skuldabrjef fyrir 18 þús. kr.
láni, en lántakandi fekk ekki
útborgaðar nema 15 þúsund
krónur.
fremur frá því, að skýrsla umj; En hvert fóru þessar 3000
þetta mál hefði verið send fjár- j krónur, sem haldið var eftir
málaráðuneytinu í vetur og húnj af lánsupphæðinni?
hefði gefið fullkomið tilefni til,' Jónas gat ekki um þetta, en
að opinber rannsókn færi fram. j Morgunblaðið hefir úr annari
í nafni opinbers velsæmis kraíð átt fengið upplýsingar um það.
ist J. Þorl. rannsóknar á því, Þessar 3000 krónur voru gefn-
______ ____________________ ar Kaupfjelagi Reykjavíkur,
fjelagi, sem rekið var undir
Ef rauðliðar komast til valda handleiðslu Jónasar frá Hriflu,
á Alþingi, og nýtt Óreiðu- og en sálaðist fyrir nokkrum árum.
óstjórnartímabil á aftur að hefj- Þessar 3000 kr. voru m. ö .o.
ast, er alveg fullvíst, að þá ræt- óötaðar til þess að greiða með
ast ekki þeir mörgu og björtu skuld kaupfjelagsins við Lands-
framtíðardraumár, sem bundn- verslunina, skuld, sem nam-
ir eru við virkjun Sogsins óg kvæmdastjóri fjelagsins (maður
hitaveituna. Þá verður skamt að mJÖg handgenginn Jónasi),
bíða þess, að íbúar Reykjavík- stjórn og sennilega fjelags-
urbæjar verða svo aðþrengdir, menn allir, voru ábyrgii fyrir
eftir nýja ránsherferð, að þéir °S áttu að standa skil á.
Aðferðin er þessi: Opinber
sjóður ríkisins er notaður til að
lána út fje með fáheyrðustu
okrarakjörum, til þess að losa
vildarvini Jónasar frá Hriflu
(og máske hann sjálfan) við
að greiða rjettmæta skuld við
Landsverslunina.
Af þessu er ljóst, að opin-
bert velsæmi krefst þess, að mál
þetta verði rannsakað tafar-
laust. Einnig verður að rann-
saka aðra lánastarfsemi Lands-
verslunarinnar sálugu, hvort
hún hafi farið fram með svip-
uðum hætti og hjer hefir lýst
verið.
verða ekki færir um að béra
það atvinnulíf, sem virkjun
Sogsins útheimtir og skapar
möguleika til.
Þess vegna, Reykvíkingar
góðir! Munið það, að rauðliðaí
eru böðlar ykkar. Öll ykkar
framtíð byggist á því, að nýtt
viðreisnartímabil geti hafist í
stjórn landsins. En það getur
ekki orðið nema undir stjórn
Sjálfstæðismanna.
Þess vegna eigið þið, Reyk-
víkingar, að kjósa lista Sjálf-
stæðismanna, sem er
E-listinn!