Morgunblaðið - 08.08.1934, Blaðsíða 4

MORGUNBLAflH)

Stjórnmálahorfur
í Danmörku.
Leiða kreppuirum-
vörpin til kosninga
i haust?
Samtal við Halfdan Hend*
rikssen Landsþingsmann.
Áður en Halfdan Hendriksen
stórkaupmaður fór hjeðan um
helgina heimleiðis, ásamt hinum
ráðgjafarnefndarmönnunum hafði
hlaðið tal af honum og spurðihann
m. a. hvort hann byggist við að
kosningar stæðu fyrir dyrum íDan
mörku út af kreppulagafrumvörp-
um stjórnarinnar.
— Á |>essu stigi málsiris er
ekki gott að spá neinu um afdrif
þeirra mála í þinginu, segir Hend-
riksen landsþingsmaður. Enn sem
komið er, er ekkert samkomulag'
komið á milli Yinstrimanna og
..Konsenatívi-a“. Og jeg verð að
.segja, áð jeg er ekki eins bjartsýnn
á, að slíkt samkomulag fáist milli
þessara tveggja flokka, eins og
sumir Vinstrimenn eru.
Menn mega ekki gleyma því, að
í gengismálinu erum við gersam-
lega ósammála V instrimönnum.
Þeir heimta gengislækkun, svo
bændur fái fleiri krónur fyrir
hvert sterlingspund.
En við erurn á þeirri skoðun, að
siíkt skammvint hressingarmeðal
fyrir atvinnulífið hafi aldrei leitt
og Ieiði aldrei neitt gott af sjer
fyrir þjóðirnar.
Afstaða Vinstrimanna í gengis-
málinu er hvergi nærri skýr, og
eru skiftar sltoðanir innan flokks-
ins um það, hve mikil fjengislækk-
un sje æskileg.
Aftur á móti býst jeg við því,
að stjórnarandstæðingar geti orð-
ið sammála um, að ýms ákvæði í
kreppulaga frumvörpum stjórnar-
innar sjeu óhafandi. T. d. á að
veita stjórninni heimild til þess
að auka innheimtu beinna skatta
eftir því se.m meira fje þarf til
þess að ljetta vaxtabyrði bænda.
En stjórnarflokkarnir eru til-
tölulega sterkir í Ríkisþinginu,
enda þótt þeir hafi ekki nema
mjög lítinn meirihluta í þjóðþing-
inu, og sjeu í minnihluta í
Landsþinginu. Þvíþeirstandamjög
samhentir í Þjóðþinginu, 76 af 150
þingfulltrúum. En stjórnarand-
stæðingar eru skiftir þar í 6
flokka. 1 Landsþinginu hafa stjórn
arflokkarnir sósíalistar og radi-
kalir 34 þingfulltrúa, en stjórnar-
andstæðingar samtals 41. Auk
þess er einn utanflokka, Jóannes
Patursson kóngsbóndi.
En í aðalatriðunum erum viðKon
'.-.ervat.ivir og Vinstrimenn sam-
inála um ]iað, að besta leiðin til
að korna bændum á rjettan kjöl,
sje sú. að hækka verðlag landbún-
aðarafurða á hinum innlenda
markaði.
— Auka Englendingar búnaðar-
framleiðslu sína!
-— Það gengur mjög liægt; og
býst jeg við því, að þeim reynist
erfitt að koma landbúnaðarfram-
leiðslu sinni í svipað horf og
dönskum bændum hefir tekist.
Við fáum altaf viðunanlegt
verð fyrir svínakjötið, en smjör-
verðið er ákaflega lágt. Það hefir
komið til orða, að innflutningUr-
inn á svínakjöti til Englands verði
minkaður. En ekkert hefir orðið
úr því enn.
Smjörverðið á að hækka með
því, að blanda smjöri í smjörlíki
það, sem notað er í landinu. Eru
það ijm 75 þús. tonn á ári. Þriðj-
ungur á að vera smjör, svo þar fá
menn not fyrir 25 þús. tonn af
smjöri.
-— Hvað um utanríkisverslun
Dana alment ? ,
— Við höfum gjaldeyrismiðstöð
ina, sem gefur gjaldeyrisléyfi fyr_
ir innflutning á flestöllum vörum.
Var upprunalega talað um, að
gjaldeyrismiðstöðin yrði lögð nið-
ur í árslok 1934. En hvað tekur
])á við, eða hvort lögin verða fram-
lengd er óvíst enn.
i
Nokkrar innflutningsvörur eru -
])ó á frílista, þ. e. eigi þarf leyfi
til að flytja þær inn. Meðal þeirra
er fiskur. Ekkert leyfi þarf til að
flytja fisk til Danmerkur. Kemur
það tíl af því, að við flytjum út
syo mikinn fisk til n^grannaþjóð-
anna. að það kæmi sjer illa, éf við
settum hömlur á fisk til okkar.
Jeg skal um leið bæta því við,
segir Hendriksen, að gjaldeyris-
miðstöðin hefir aldrei neitað um
innflutning á íslenskum vörum.
Að lokum barst talið að störf-
um ráðgjafarnefndarinnar. Af
málefnum þeim, sem þar voru á
dagskrá taldi Hendriksen það
mestu skifta, að talað var um að
Danir keyptu meira af íslénskri
síldarolíu og síldarmjöli en þeir
hafa keypt undanfarin ár.
Hraði flugujela
og styrkleiki.
Það eru takmörk fyrir því
hvað þær mega fljóga hratt.
Flugvjelasmiðir hafa fengið
nýtt vandamál að leysa og það er:
Hvernig er hægt að auka flug-
hraðann frá því sem nú er, án
þess að eiga það á hættu, að hljóð-
bylgjurnar frá hreyflinum brjóti
flugvjelina ?
Mesti hraði flugvjela er nú um
600 km. á klukkustund, en menn
eru farnir að gera ráð fyrir að
smíða svo hraðfleyg'ar flugvjelar
að þær fari 900 km. á klukku-
stund. Hugsa menn sjer að það
verði landflugvjelar og hjóla-
grindin ])annig útbúin að draga
inegi hana inn í flugvjelabeJginn,
meðan llún er á flugi, svo að mót-
staða loftsins verði minni. Á þess-
um flugvjelum verða skrúfurnar
að vera með þremur eða fjórum
bliiðum, því að tvíblaða skrúfur
yrði að snúast alt of geyst. .Gert
er ráð fyrir að flugvjelin verði
2800 kg-, vængir hennar 9 metra
og' hreyfilafl 2300 hestöfl.
Umbætur nauðsynlegar
á verklegri kenslu skólanna.
Fyrst þarf að bæta Kennara-
skólann.
í sambandi við liina nýafstöðnu
skólasýningu skipaði fræðslumála-
stjórnin 5 manna nefnd, til að at-
huga það sem frain kom á sýning'-
unni, hvað af henni mætti læra og
hvaða ályktanir yrðu af lienni
dregnar, u mverklegt nám í skól-
um landsins.
í nefndinni voru: Ludvig Guð-
mundsson, skólastj. á ísafirði, Guð
jón Guðjónsson skólastj. í Hafnar-
firði, kenslukonurnar Unnur
Briem og' Arnfinna Björnsdóttir
og Aðalsteinn Eiríksson kennari.
Héfir nefnd þessi skilað áliti
og tillögum til fræðslumálastjóra.
Er það í stuttu máli álit nefnd-
arinnar, að hinni verklegu kenslu
vant, enda engin furða, að svo sje,
í skólum landsins sje mjög ábóta-
þar sem mjög hefir það verið van-
rækt, að undirbúa kennarana til
starfa í þessum greinum.
í tillögum sínum leggur nefnd-
in því aðaláherslu á, að kenslan í
kennaraskólanum verði endurbætt
á þessu sviði.
Tillögur nefndarinnar eru þess-
ar:
1. Að fræðslumálastjórnin feli
hæfum. manni að athuga og
gera tillögur um endurbætur á
starfsháttum við skriftarkenslu.
Er það álit nefndarinnar, að
skrift, ísl. skólabarna sje vfirleitt
ógreinileg, ópersónuleg og skoi-ti
svip og festu, og' sje áfátt um
smekkvísi, um skipun léturs á
blaðflötinn og frágang skriflegra
verkefna alment.
2. Að nú þegar á þessu sumri
verði gefnar út almennar leiðbein-
ingar um starfsbókagerð í barna
og unglingaskólum. Ennfremur, að
gefnar verði út hið fyrsta, leið-
beiningar um kenslu í öllum náms-
greinum, sem kendar eru í barna-
o g unglingaskólum, og verði
bendingar þær endurskoðaðar á
fárra ára fresti, svo að kennara-
stjettin, á hverjum tíma sem er
hafi í höndum ábyggileg skilríki
um reynda og góða starfshætti í
hverri grein.
3. Að verklegt nám í kennara-
En þá er spurningin: Þolir flug-
vjelin hljóðbylgjurnar frá hreyfl-
unum! Menn hafa komist að raun
uin, að ýmiskonar útbúnaður flug-
vjela er svo næmur fyrir hljóð-
bylgjunum, að enginn málmur
þolir þær sviftingar. Hinir ýmsu
grönnu vírar, sem notaðir eru í
st-jórntauma, geta tekið svo hröð-
um sveiflum af hávaða hreyflanna
og snúingshraða skrúfanna, að
þeir bresti. Þetta er ekki undar-
legt. Menn hafa t. d. reynslu fyrir
því, að fiðlutónar geta sprengt
krystalsvasa. Sumir ætla því, að
ýms flugslys hafi orðið vegria
þess, að flugmenn hafi sett skrúf-
urnar á of mikla ferð, og hljóð-
titringurinn hafi orðið svo sterk-
ur að eitthvað hafi bilað svo að
þeir mistu alla stjórri á flugvjel-
unum.
skólanum alment verði þegar á
hausti komanda aukið að mun.
4. Að hið bráðasta verði stofnuð
f sambandi við Kennaraskólann
sjerstök deild, er veiti kenslu í
handavinnu, þeim kennaraefnum,
er hafa í hyggju, að gera kenslu í
handavinnu að sjergrein sinni.
Eins og áður er ritað, er það
álit nefndarinnar, að alt verklegt
nám í barnaskólrim byggist á því,
að kennararnir fái næga undir-
búning'smentun í Kennaraskólan-
um.
Nú er húsnæði Kennaraskólans
aft of lítið og ófullnægjandi, enda
þótt skólinn hefði full limráð yfir
öllu liúsinu. \
En undanfarin ár hefir Gagn-
fræðaskóli Reykjavíkur liaft tvær
kenslustofur þar allan daginn.
Yerður að gera þá kröfu vegna
Kennaraskólans, að Gagnfræða-
skólanum verði á hausti komanda
útvegað annað húsnæði.
5. Að kensla í hagnýtri mat-
reiðslu og umgengni og hirðingu
húsa verði alment tekin upp í
efstu bekkjum barnaskóla kaup-
staða, kauptúna og heimavistar- 1
skóla-sveitanna.
6. Að trygt sje, að jafnan sje til I
í landinu nægilegt úrval af efnum !
og kenslutækjum, sem nauðsynleg !
eru til kenslu í ísl. skólum. j
7. Að nú þegar verði hafinn und-1
irbúningur að stofnun skólasafns
í Reykjavík.
Nefndin telur heppilegast, a. m.
k. fyrst um sinn, að væntanlegt j
safn verði starfrækt í sambandi
við Kennaraskólann. Höfuðáherslu
beri að leggja á að afla sáfninu
fjölbreytts úrvals af nýjustu erl.
náms og kenslubókum, handbók-
um, blöðum og tímaritum, er fjalla
um uppeldi og kenslumál. Enn-
fremur sýnisliorn af innlendri og'
erlendri nemendavinnu, svo að
jafnaði megi gefa glögga rnynd
af starfsháttum í hverri kenslu-
grein á ýmsum stöðum.
Gyldendalsbókaforlag í IJöfn
hefir þegar gefið til væntanlegs
safnast um 90 bækur. Fleiri erl.
bókaforlög hafa heitið safninu að-
stoð sinni. Ennfremur hafa skóla-
söfnin á Norðurlöndum heitið sam-
starfi og stuðningi.
8. Að fræðslumálastjóri taki til
yfirvtgunar hvort eigi sje ástæða
til að koma á í skólum landsins
daglegri skýrslugerð, um nám og
starfshætti alment.
Vegna hins almenna eftirlits
méð kenslu, virðist þess brýn nauð
syn, að dagbók sje haldin í hverj-
um skóla. Skýrslugerð sú, sem hjer
er fyrirhuguð mundi, er tímar
líða, verða mjög merk heimild um
sög'u ísl. skóla og lienslumála. Sje
slíkri skýrslugerð, haganlega kmn-
ið fyrir, þarf liún hvorki að vera
margbrotin nje taka mikinn tíma.
Skólasýningin, sem nú er nýaf-
staðin, var m.jög merkur viðburður
í sögu ísl. skólamála. Gefur hún
ærið tilefni til þess, að hafist
verði nú þegar handa um ítarlega
rannsókn á starfsháttum ísl. skóla
alment, og rinnið skipulega og
me'i, festu að umbótum á þeim.
Hans Madsen Kragb.
i.
Nýskeð er þessi vinsæli sím3'
maður numinn brott úr reynslu-
skóla jarðvistar, og verður hano
borinn til moldar í dag.
Andaðist hann að heimili sínu>
Skólavörðustíg 3 hjer í bænuiö
30. júlí s. I. Hafði hann kent laS-
I ^ ,
leika frá því síðla veturs, — en þ°
ætíð gætt starfa síns við símann-
.Skyndilega kendi hann hjartabil'
unar og sá sjúkdómur leiddi hani?
yfir þröskuld dauða, til nýrra
heimkynna.
H. M. Kragh.
Kragli var fæddur í Frederieia
í Danmörlru, 1. mai 1862. Var
hann af góðu bergi brotinn langt
fram í ættir, en því fer ver að
frá ætt lians kann jeg ekki aS
greina. Kunnugt er mjer þó, að
ungur misti hann föður sinn, og
varð snemma að g’jörast bjarg-
vættur móður sinnar og yngri
systkyna,
Þegar um fermingu gjörðist
hann sjómaður, og sfundaði þann
starfa til þrítugs aldurs. En þá
gjörðist hann istarfsmaður hjá
Fyns Kommunale Telefon íOdense.
Starfaði liann þar til ársins 1904,
að liann fór til Islands. En þá
hafði hann ráðist til Talsímafje-
lags Reylrjavíkur. Verkefni hanS
var að koma upp bæjarsímastöð
fyrir 100 noténdur. Það er kunn-
ara en frá þurfi að segja, aðKragb
leysti ]iað verk vel af hendi.ílengd
ist hann hjer sem fastur starfs-
maður talsímafjelagsins til 1912-
En þá keypti landssíminn bæjar-
símakerfið.
Á þessum árum heillaðist hugur
hans mjög af landi og þjóð-
Kvæntist hann hjer 6. jjúlí 1907,
Kristolínu Guðmundsdóttir. Varð
þeim hjónum fjögra bara auðið,
sent öll eru á lífi.
Ekki rjeðist Krag'h til lands-
símans, enda þótt lupin ætti kost
á því eftir sameininguna. Mun þu*"
hafa valdið að honum líkuðu ekk*
launakjörin við símann. Hvarf
hann því af landi burt um nokkurt
árabil, en rjeðist til símans aftui’
1917, sein forstöðumaður viðgerð-
arstofunnar. Og hefir hann geng*
þeim starfa síðan.
IT.
Allir þeir, er þsktu Kragh sál-
munu minnast hans er skrafað
um drenglyndi og hollustu.
ekki verður um það deilt, að áf"
vakari og samviskusamari starl’s'
maður mun vandfundinn. Starfs'
gleði og hollusta mótuðu grein*'
lega skapgerð hans. Frarnkom9
hans ÖU bar ætíð vott um
prúða mann, er stöðugt var vak'
andi fyrir velsæmi sínu.
Reglusamur vav Kragh með