Morgunblaðið - 30.12.1934, Blaðsíða 5

Sunnudaginn 30. des. 1934.
MORGUNBLAÐIÐ
FiávmálastEfna
itieiri hlu(an§ á Alþingi og
aíslaða fraiKiileiðslunnar.
íEftir lón Pálmason, alþingismann.
Niðurl.
Tekjuhallalaus fjárlög.
Á undanförnum árum hefir
'þeirri kenningu verið haldið
mjög á lofti hjer á landi jafn-
-vel pf öllum flokkum, að það
væri ein öruggasta sönnunin um
góða fjármálastjórn að afgreiða
tekjuhallalaus fjárlög. Þessu
hefir núverandi fjármálaráð-
herra eðlilega haldið fast fram
nú á þessu þingi og til að full-
nægja þeirri kröfu hans, þá
hafa liðsmennirnir verið ótrauð-
ir í því að samþykkja hver lög-
in á fætur öðrum um hækkaða
:.skatta og tolla og nýjar einka-
;sölur til tekjuöflunar. Mun alt
sþetta eftir horfum sópa í ríkis-
ísjóðinn hátt upp í 2 miljónir
króna. Yfirleitt hafa Sjálfstæð-
ismenn staðið þvert á móti þess-
um sjerkennilegu bjargráðum
<og hlotið mikið ámæli fyrir frá
.stjórnarliðum. Fyrir þessu hafa
<qí til vill legið mismunandi hug-
myndir meðal manna, en frá
mjer er það fyrst að segja, að
jeg tel þessa kenningu um tekju :
hallalaus fjárlög sem undir-
stöðu góðrar fjármálastjórnar
'hina herfilegustu villukenningu
og ber margt til eins og nú
horfir við. í fyrsta lagi er á
það að minnast, að fjárlög eru
- og hafa verið skoðuð sem áætl-
un, og hvert sú áætlun er með
halla eða hallalaus fer ekki síst
eftir því hve vandlega hún er
gerð og í hve miklu samræmi
við veruleikann. Undanfarið
hefir áætlunin reynst herfilega
illa og hefir gefið fjármálaviti
eða vandvirkni viðkomandi
manna raunverulega ljótan
vitnisburð.
Að tala um hallalausan lands
reikning í þessu sambandi er
því rjettara, en nær þó hvergi
nærri því takmarki að sanna
góða fjárstjórn ríkisins. Hækk-
un á sköttum og tollum og auk-
in ríkisverslun er því aðeins
rjettmæt leið, að framleiðsla
landsmanna þoli viðbót, því að
á hana kemur þetta fyr eða
síðar. Nú tel jeg fyrir löngu
komið langt yfir þau takmörk,
a.ð útgjöldin á framleiðendum
til opinberra þarfa megi hækka
þarf því til sönnunar í ekkert
annað að vitna en það sem hjer
að framan er sagt.
Að halda gjöldunum sem rík-
ið greiðir í skefjum og þrýsta
þeim sem allra mest niður er
því annar aðal-þátturinn sem
: getur sannað góða fjármála-
stjórn. Þar stefna núverandi
valdhafar öfuga leið. Þetta gild
ír þó fyrst og fremst um öll þau
gjöld sem látin eru af hendi til
; að starfrækja ríkisbúskapinn og
setja í umbótaverk sem auka
lífsþægindi almennings, en eru
að öðru leyti annað hvort óarð-
berandi, eða verka eigi sem
beinn stuðning við framleiðsl-
i una í landinu. Þennan hluta rík-
. isútgjaldanna er aldrei heimilt
fyrir heiðarlega fjármálamenn,
að hafa hærri en svo, að hæfi-
legar skatta og tolltekjur greiði
slíkt að fullu á ári hverju. Fyr-
ir þeim augljósa sannleika virð-
ast augu manna hafa verið
næsta sljó um langan tíma, þó
nú virðist ganga svefni næst hjá
þeim sem völdin hafa.
Atvinnuvegirnir verða
að bera sig.
Annar hluti þeirra gjalda
sem ríkisvaldið veyður að
greiða er annarar tegundar og
það eru bein framlög til stuðn-
ings framleiðslunni, til þess að
hún beri sig, til þess að hún
aukist við hæfi fjölgandi þjóð-
ar, og til þess að allir vinnandi
menn í' landinu geti bjargað
sjer sjálfir með því að vinna
nytsamleg verk. Þörfin fyrir
útgjöld þessarar tegundar er
mismunandi rík eftir því hvem-
ig ástandið er. Þegar það er
lakast er þörfin mest og þá eru
jafnframt minstar líkur til að
vit sje í, að ætla sjer að taka
öll slík gjöld með sköttum á
sama tíma. Það verkar beinlínis
til að sökkva öllu í fenið. Nátt-
úrlega er gott að unt sje að
greiða sem mest af slíku með
hæfilegum skatta- og tolltekj-
um jafnharðan, en sje það eigi
unt á þann hátt, þá verður að
taka fje að láni sje lánstraustið
ekki glatað. Nú eru okkar at-
vinnuvegir í því ástandi að
framleiðslan ber sig ekki. Valda
því ýmsar orsakir, en sú er við-
ráðanlegust af innlendum mönn
um sem felst í of háum tilkostn
aði. Of háu kaupgjaldi, of há-
um opinberum gjöldum og of
miklum lífskröfum. Alt þetta
hefir verið aukið úr hófi fram
á undanförnum árum og því er
komið sem komið er. Nú gerir
hið opinbera vald ríka og áber-
andi tilraun til að auka alla
þessa kostnaðarliði og stefnir
þar með öllum í fullkomið
strand.
Hjer á þessu þingi hefir með-
al annars oft og mörgum sinn-
um verið á það minst, að ekki
væri fje til að bjarga sjávar-
útveginum. Mörg fjarstæða hef-
ir verið sögð en engin meiri.
Ekkert annað en glatað láns-
traust getur rjettlætt það, að
gera ekki rjettmætar ráðstaf-
anir til að framleiðslan til lands
! og sjávar geti haldið áfram og
verið rekin hallalaust. Þar á
veltur öll fjármála velgengni
þjóðarinnar. Sömu mennirnir
sem ákveða meðal annars: að
byggja skóla upp á nýtt. fyrir
tugi þúsunda, að greiða marga
tugi jafnvel hundruð þúsunda
til allskonar persónulegra
styrkja, að hækka gífurlega
framlög til ótilgreindra atvinnu
bóta, að hækka að stórum mun
framlög til vegalagninga, síma,
brúa o. s. frv. Þeir ætla áfram
að taka fast að miljón á ári í
útflutningsgjald af hrynjandi
útgerð, þeir segjast ekkert fje
hafa til að hjálpa útgerðinni,
þeir hafa ekki fje til að koma
í veg fyrir að sveitirnar tæmist
enn meir af vinnandi fólki, þeir
hafa ekki fje til bráðnauðsyn-
legra hafnarbóta til að skapa
skilyrði fyrir fjölgandi fram-
leiðendur, þeir hafa ekki fje til
að koma upp nýjum sveitabýl-
um til að ungt fólk geti þar
bjargað sjer sjálft í stað þess að
fara til viðbótar í atvinnuvand-
ræði hinna stærri kaupstaða. —-
Alt stefnir í þessum efnum á
öfuga leið og undarlegt má það
heita ef engir þeir sem nú skipa
meiri hluta þings sjá hjer nokk-
ur missmíði á. Þetta er undar-
legt af því að margir þeirra eru
greindir menn að eðlisfari og
má mikið vera ef svo gengur
að eitri þrungið pólitískt and-
rúmsloft verður lengi svo þykt
að ekkert ljós fæí að njóta sín.
Skuldír. I upphafi þessa máls
vjek jeg nokkuð að skuldasúpa
ríkis og þjóðar. Þær summur
eru geypilegar og eitt höfuð-
vandamál í öllu fjelagslífi lands
manna. Með öllu þessu lánsfje
hefir á undanförnum árum ver-
ið haldið uppi hreinni fjármála
spilaborg hjer í landi. Lífs-kröf-
urnar hafa aukist úr hófi fram
og á þeirri leið stefnir enn ekki
í betra horf. — Lánsfjeð
hefir víða verið illa notað, en
hvergi eins og hjá því opinbera
valdi. Á því eiga allir flokkar
nokkra sök, en sá þó langmesta,
sem nú hefir lengst með völdin
farið.
Hvernig allar þær skuldir
verða greiddar er ósjeð, en síst
er þess von með þeirri fjármála
stefnu sem nú er rekin. Frá
mínu sjónarmiði er leiðin að-
eins ein og hún liggur meðfram
þessum merkjasteinum:
1. Framleiðendur til lands og
sjávar verða að fjölga að stór-
um mun.
2. Tilkostnaðinn við fram-
leiðsluna verður að minka svo
sem frekast er unt.
3. Fjölbreytni í framleiðslu
og framleiðsluaðferðum verður
að aukast.
4. Sölu framleiðslunnar verð-
ur að tryggja eftir því sem kost-
ur er.
5. Atvinnuleysi verður að út-
rýma með því að lækka kaup-
gjald svo hægt sje að stórum
mun að fjölga vinnudögum og
tryggja það, að sem allra flestir
verkamenn geti að einhverju
J.eyti orðið sjálfstæðir framleið-
endur, er lifi að meira eða
minna leyti á eigin framleiðslu.
6. Að því ber að vinna til
hins ítrasta að þjóðin öll lifi
sem allra mest að unt er á eigin
framleiðslu.
Til að koma þessu í kring
þarf mikið starf mikla festu og
algera stefnubreytingu í fjár-
málaháttum frá því sem nú er,
og það getur þurft að taka ný
lán ef lánstraustið er ekki á för-
um. Því aðeins ætti þó að vera
leyfilegt að ganga á þá leið, að
fyrst væri fullnægt þeirri kröfu
sem nú er brotið þvert í gegn,
að knýja ónauðsynleg útgjöld
niður seip mest. Verði það ekki
gert, þá koma nýjar lántökur
til nauðsynlegra hluta að því
einu gagni að fresta en ekki
afstýra því hruni, eða strandi
sem fjármálastefna meirihluta
þings hlýtur að leiða til.
Afur'ðasalan og aukn-
ing framleiðslunnar.
Núverandi valdhafar hrósa
sjer mjög fyrir aðgerðir í af-
urðasölumálum og skal því eigi
neitað, að þeir hafa sýnt nokkra
viðleitni til að gera þar breyt-
ingar á frá því sem verið hefir.
Hvernig þær breytingar gefast
í reyndinni er þó mjög óvíst
um, en óskandi væri, að til um-
bóta yrði. Þessar aðgerðir eru
eins og kunnugt er annars veg-
ar lög um sölu á kjöti og mjólk,
hins vegar lög um sölu á síld og
fiski. Sá mikli munur er á þess-
um tveim tegundum laga, að
annað fjallar um sölu innan
lands, hitt um sölu á erlendum
markaði. Að það reynist nú til
hagsbóta, að setja einkasölu á
fisk og einkasölu á síld, munu
allir þeir sem best þekkja þá
hluti telja hreina villu. Reynsl-
an á því sviði er svo herfileg,
að það virðist þurfa all-mikla
dii*fsku til að stefna aftur á þá
leið. Lögin um sölu á kjöti og
mjólk eru alt annars eðlis, enda
í grundvallaratriðum sett að
vilja allra þingflokka. Þau
grundvallaratriði eru í báðum
greinum meiri og tryggari
verkaskifting meðal framleið-
enda um rjetta hagnýtingu inn-
lendra markaðs möguleika og
tilraun til minkandi kostnaðar
við dreifingu og sölu á þessum
vörum. Þetta hvort tveggja mið-
ar í rjetta átt frá allra sjónar-
miði án alls tillits til flokks-
ágreinings. Hins vegar er all-
mikill ágreiningur um þá hlið
þessara mála hvort eigi sje ait-
of langt gengið með þessari lög-
gjöf í þá átt, að takmarka fje-
Iagsfrelsi og knýja einstakling-
ana undir hið opinbera vald.
Veltur þar mjög á framkvæmd
inni og verður reynslan að skera
úr um það hvernig gefst. Um
hitt eru og ærið skiftar skoðanir
hvort meiri áherslu beri að
leggja á mikla sölu, eða hátt
verð, því á þessu sviði sem öðr-
um í viðskiftalífi nútímans er
ótvíræður sá sannleiki, að því
lægra sem verðið er, því meiri
er salan og því hærra sem verð-
ið er, því minni er salan. Veltur
á miklu að hitta rjetta leið í
þessu efni, en hjer verður sú
hlið málsins ekki gerð frekar að
umtalsefni. Á hitt verður að
drepa, að þær miklu vonir, sem
sumiv menn gera sjer um ár-
angur þessarar viðleitni bænd-
um til hagsmuna aldrei rætast
nema að nokkru leyti og geta
eigi breytt til hlýtar því slæma
hlutfal’i sem verið hefir og fer
vaxandi á milli tilkostnaðar og
arðs af framleiðslu sveita-
manna. Þetta stafar af því
tvennu, að verðlagið hlýtur að
markast mjög af erlendu mark-
aðsverði, og einnig hrnu, að
með nýjum opinberum álögum
og hækkuðu kaupgjaldi vex
kostnaðurinn við framleiðsluna
í stað þess að hann þarf að
minka. Alveg sama gildir um
5 ]
afstöðu útgerðarinnar. Á heim-
ar leiðum vex tilkostnaður lea
minkar eigi, og þó gert væri mJi
ráð fyrir, að einkasölumar iá
aðalvörum útgerðarinnar reyn-
ist eigi jafn mikill banabiti eins
og sildareinkasalan sáluga, J)á
er þó þess engin von að þær
eiði til góðs. Nú er það eín
íöfuð nauðsyn þjóðarinnar áð
framleiðslan vaxi, og eins og
áður er sagt að landsmenn lífi
meira en áður á eigin fram-
eiðsluvörum en nú eru lagðir
nýir steinar á þá götu í stað
ress að ryðja þeim burtu sem
fyrir eru.
Atvinnuþörf og kaupgjald.
Að undanförnu hefir sá flokk
ur manna sem nú stjórnar mál-
um þjóðarinnar að miklu leyti
agt á það hið mesta kapp að
íækka sem nrest alt kaupgjald í
!andinu og láta ríkisvaldið jaín
framt halda uppi sem allra
mestri vinnu við opinbera starf-
semi. Það skal nú játað, að jeg
og sennilega flestir menn aðrir
óska eigi annars frekar en þess,
að framleiðslan í landinu gefi
svo mikinn arð, að kaupgjald
geti vei'ið sem hæst og allir
menn haft næga vinnu, en þeg-
ar hlutföllunum í þessu efni er
raskað með ðeðlilegum ráðstöf-
unm, þá stafar af því meiri
hætta en flestu öðru í fjárhags-
lífi þjóðarinnar. Og hlutföllun-
um hefir verið raskað svo hjer
á tandi á undanförnum árum,
að þar er að finna meiri orsök
til niðurlagningar atvinnuveg-
anna en á flestum sviðum öðr-
um, af því sem innlendir meiin
hafa ráð á. Af því hefir fjöl-
mennasta stjett þjóðarinnar og
þar með þjóðin öll beðið meiim
tjón heldur en í tölum verður
talið. Af því hefir langsamlega
mestur hlutinn af ungu og upp-
vaxandi fólki farið síðustu árin
inn í þá stjett manna, sem
allan sinn hag á undir því að
hafa atvinnu hjá öðrum, verka-
mannastjettina. Af því horfjr
svo við m. a., að framleiðslan
ber sig eigi. Af því horfa
margir framleiðendur í öllum
atvinnugreinum með vonleysi
fram á veginn og af því hefir þáð
komið fram sem aldrei þyrfti
að vera, að atvinnuleysisböllð
hefir gert alvarlega vart v}ð
sig 1 okkar frjósama og lítt
numda landi, sem á aðra hlið
hefir að bjóða auðugustu fiski-
mið, en á hina frjósaman jar.ð-
veg og ágæt beitilönd.
Nú þegar svo er komjð, þá
er gripið til þeirra undarlegn
ráða að raska hlutföllunum enn
meira með stórhækkuðu kaup-
gjaldi og auknum opinberum
framkvæmdum flestum óarð-
bærum. í bili lítur þetta vel út
fyrir augum skammsýnna verka
manna. í bili getur það orðið
þeim persónulega til hags. S
bili fá þeir vel borgaða vinnu
og í bili getur verið unt að
koma í veg fyrir tilfinnanlegt
atvinnuleysi með þessum ráð-
stöfunum. En þetta er aðeins
til bráðabirgða og gerir það að
verkum að strandið kemur fyr
og verður alvarlegra, en elía
mundi vera unt að koma í v^g
fyrir að til þess komi. Þegar