Morgunblaðið - 20.02.1935, Page 4
4
MORGUNBLAÐIÐ
MiSvikudaginn 20. febr- 1935
Stræíisvagnar Reykjavíkur h.f.
Stórþrifafyrirtæki fyrir framtak
einstaklingsins og bjartsýni.
Stórhýsí við Hringbraut, 36 fastir
starfsmenn og 16 vagnar í förum
Saga 10-eyringsins og 5-eyringsins.
Allir bæir, sem komnir eru
eitthvað á 1 egg, búnir að ná
þrem tugum þúsunda íbúa, fara
velta fyrir sjer umferðarspurs-
málum, og í bæ eins og Reykja
vík, á stóru landssvæði, aðal-
lega á langinn, hlaut það fyr
eða síðar að verða umhugsun-
arefni manna, hvernig best færi
á því að skutla íbúunum frá
einum enda bæjarins til hins á
sem ódýrastan og hagkvæmast-
an hátt án notkunar hinna post
ullegu farartækja. Sporvagnar
þóttu óhugsanlegir á hinum
þröngu götum og kræklóttu
gatnamótum, enda dýrir í
rekstri og stofnkostnaður gífur-
legur, en þá komu fram bjart-
sýnir og framtakssamir menn
•og sögðu, bifknúnir strætisvagn
ar leysa vandann. Nú er það
svo, að íslendingar hafa tekið
Astfóstri við bifreiðar af öllum
fyrir stofnun viðamikils fyrir-
tækis uppbygðu bókstaflega á
eintómum 5-eyringum og 10-
eyringum, sem var og er innan-
bæjar fargjald fjelagsins. Þrek
og bjartsýni þurfti til að ráðast
í slíka fjelagsstofnun, enda þótt
bæjarstjórn brygðist vel við og
veitti bæði stofnstyrk og rekstr-
arstyrk til fjelagsins í upphafi.
En 5-eyringarnir og 10-eyring-
arnir hafa haldið áfram að
rúlla jafnt og þjett frá því
fyrsti strætisvagninn lagði upp
í sína fyrstu ferð og nú á fje-‘
lagið stórhýsi við Hringbraut,!
16 vagna í förum, launar 36
starfsmenn og greiðir bæjar-
sjóði útsvör af rekstri sínum. |
I
Fyrstu strætisvagnarnir.
Þegar fyrsti strætisvagninn
kom fram á götuna 1. okt. 1931,
varð mörgum á að brosa. Vagn
Ólafur Þorgrímsson, lögfr.,
forstjóri S. R.
stærri vagnar og breiðari eftir
að stjórnarvöldin höfðu veitt
umferðarleyfi fyrir þessa breið
ustu tegund fólksflutningsbif-
reiða, er hjer á landi eru í för-
um, og taka þessir vagnar upp
undir 40 farþega. Nú er svo
komið að fjelagið á 16 vagna og
lætur árlega smíða nýja, og
gera við þá gömlu á eigin verk-
stæði sínu í hinni stóru bygg-
ingu fjelagsins við Hringbraut.
Heimsókn hjá „Strætó“.
Mesta stórvirkið, sem Stræt-
! isvagnar Reykjavíkur hefir ráð-
j ist í, var að koma upp húsi fyr-
í ir fjelagið. Stórhýsi þetta var
; fullbygt á fyrra sumri og stend-
l ur við Hringbraut austan bæj-
ar. Er þar myndarlegt umhorfs,
en þó sjón sje sögu ríkari, skal
gerð tilraun til að lýsa húsinu
eins og það kom okkur fyrir
; sjónir einn góðviðrisdag, er við
| heimsóttum „Strætó“.
Hki. nýja bygging S.
tegundum og fólkið í bænum
var fljótt að finna, að bærinn
hafði eignast nýja slagæð, þeg-
ar gulbrúnu strætisvagnarnir
með marglitum auglýsingum
tóku að rúlla um göturnar. Og
lijer fór sem annars staðar, að
^alþýðlegustu farartækin urðu
óskabarn borgarbúa og lýsti
sjer, sem einatt, í einkennilega
hálfkæringslegu gælunafni, sem
*skulýður bæjarins var ekki
.seinn að gefa fjelaginu og vögn
um þess, en ,,Strætó“ heita þeir
gulbrúnu vagnarnir á Lækjar-
torgi.
Sagan um 5-eyring
og 10-eyring.
Þéir voru ekki margir veturinn
1930, fyrir bæjarstjórnarkosn-
ingu, sem trúðu á nauðsyn
fastra ferða almenningsvagna,
•en með bjartsýni og framsýni
benti Guðm. sál. Jóhannsson
bæjarfulltrúi á þessa nauðsyn
og með þrautseigju barðist hann
fyrir málinu meðan hans naut
við. Þó munu þeir hafa verið
færri, sem eygðu möguleikann
1. við Hringbraut.
inn var sem sje gamall, feng-
inn að láni hjá Mjólkurfjelagi
Reykjavíkur og alt annað en
glæsilegur á að líta. Og svo
kom ,,Rauður‘,‘ sællar minning-
ar, einnig aðkeyptur, í þetta
sinn af póststjórninni, og þá
var hlegið. Nei, þetta nýja fje-
lag átti ekki langt líf fyrir hönd
um. En þó byrjunin væri fá-
tækleg, voru þeir, sem fylgd-
ust með öllu, 1 engum vafa um
að forráðamenn fjelagsins
myndu standa við skuldbind-
ingar sínar gagnvart bæjar-
stjórn, sem veitt hafði styrk og
leyfi til umferðar fyrir strætis-
vagnana, því inni á Lindargötu
á verkstæði Stefáns Einarsson-
ar stóðu hinir nýju vagnar á
stokkunum og unnið ósleitilega
að smíði þeirra. Brátt voru 2
slíkir vagnar teknir í notkun,
hvor fyrir 14 farþega, og þá
hættu allir að brosa, en svo
mikil var flutningsþörfin, að
þeir reyndust fulllitlir og voru
síðan smíðaðir nýir vagnar
stærri, eða fyrir 20—30 far-
þega, og enn voru smíðaðir
Húsið er tvílyft steinsteypu-
hús 47 X16 metrar og snýr lang
hlið mót suðaustri. Anddyri er
á húsinu sunnarlega og þar
gengið inn á skrifstofu og efn-
isgeymslu á annarihæð, en niðri
er bifreiðum ekið beint af göt-
unni inn í viðgerðasal, er tekur
yfir alla neðri hæð hússins og
fer þar fram hreinsun strætis-
vagnanna á hverri nóttu og dag
legar viðgerðir, en í loftbitum
eru tæki til að lyfta vögnunum.
Þá er gúmmíviðgerðarstofa á
neðri hæð og sjerherbergi fyrir
starfsmenn og innar af því bað-
herbergi til afnota fyrir þá.
Nú verða fyrir okkur ein-
kennilegar tröppur, því í þær
vantar þrepin og „ganga“ bif-
reiðarnar þar upp á efri hæð-
ina og er það talsverð hæð, því
lofthátt er í sölum hússins.
Uppi er geymsla fyrir vagnana
og er það all-myndarleg sam-
kunda þegar allir 16 eru komn-
ir undir þak.
Á efri hæðinni er og efnis-
geymsla sem fyr segir og tvær
rúmgóðar skrifstofur, en síðar
er ætlast til, að yfirbyggingar-
verkstæði og málaravinnustofa
verði einnig á efri hæðinni.
Samtal við forstjóra
f jelagsins.
Við komum nú inn á skrif-
stofuna og tekur þar á móti
okkur forstjóri fjelagsins, Ól-
afur Þorgrímsson lögfræðingur,
sem fræðir oklcur um stofnun
og starf þessa nýta fjelags. Á
veggjum skrifstofunnar gefur
að líta myndir af þeim tveim
mönnum, sem mest og best börð
ust fyrir stofnun fjelagsins á-
samt núverandi foi'stjóra, Guð-
mundi heitnum Jóhannssyni
bæjarfulltrúa og Pjetri Þor-
grímssyni, sem var forstjóri fje-
lagsins fi'á stofnun og þar til
hann andaðist á fyx-ra vetri.
Um fjelagið og starf þess
farast Ólafi svo orð:
Bæjarstjórn Rvíkur hafði,
sem kunnugt er heitið kr.
15000.00 í stofnstyrk, kr.
12000.00 í reksturstyrk í eitt
ár handa fjelagi, sem tæki að
sjer að halda uppi áætlunar-
ferðum innanbæjar með minst
5 strætisvögnum. Styrkur þassi
ágúst 1931. Þetta var nú trúin
á þessu nauðsynjamáli höfuð-
staðarins í þá daga.
I fyi'stunni lýsti sjer nokkurt
vanti'aust á fjelagi, sem bygði
tilveru sína á 5- og 10-eyring-
um, en fljótlega breyttist al-
menningsálitið fjelaginu í vil.
Aðalhvatamenn stofnunarinnar
voru auk mín, Egill Vilhjálms-
son, Ólafur H. Jónsson, Stefán
Einarsson, Guðbjörn Guðmunds
son og bróðir minn, Pjetur Þor-
grímsson, sem varð fyrsti for-
stjóri fjelagsins. Þá var og kos-
in stjórn fjelagsins, var jeg
kosinn formaður, en þeir Egill
Vilhjálmsson og Ólafur H.
Jónsson meðstjórnendur. —
Stjórnin er eins skipuð núna.
Ferðir um bæinn skyldu
byrja 1. okt. 1931, vegna skóla-
barna frá úthverfum bæjarins,
og tókst fjelaginu að halda
þeim uppi í fyrstunni með mið-
ur góðum farartækjum, meðan
verið var að ljúka smíði á nýj-
um vögnum. í fyrstunni var að
Fyrsti vagninn, sem fjelagið ljet byggja.
var boðinn út og vorum við
Gústaf Sveinsson einu umsækj-
endur og fengum loforð um
styrkinn með því skilyrði að
hlutafje væri minst 30 þús. kr.
Unnum við Pjetur svo að því
að saftxa hlutafje um sumarið,
en það reyndist örðugt og var
það helst að menn skrifuðu sig
fyrir smáhlutum í gx-eiðaskyni
við okkur bræður. Hinn 27.
ágúst var kallaður saman fund-
ur þeirra manna, sem he:tið
eins ekið um aðalumferðargöt-
ur borgarinnar og ekkert út
fyrir bæjarlandið, en nú má svo
heita að strætisvagn fari um
hverja höfuðgötu á stundar-
fjórðungs fresti með fjölda vjð
komustaða innanbæjar og út í
hvert úthverfi borgarinnar auk
fastra áætlunairferða til Hafn-
ai'fjarðar og á sumrin til Rauð-
hóla hvern IV2 tíma. Samtals
fara nú Strætisvagnar Reykja-
víkur ca. 3000 ldlómetra á dag,
Nýjasti vagn fjelagsins.
höfðu framlögum. En árangur-
inn var ekki meiri en svo, að
5 þús. kr. vantaði upp á hið
tilskilda hlutafje og munaði.
því minstu að þar með lyki sögu
þessa fjelags, sem þá var að
vísu ekki orðið neitt fjelag. En
við gáfumst ekki upp, heldur
gengum á milli þeirra manna,
sem helst höfðu sýnt áhuga
fyrir málinu og tókst þannig að
fá loforðin um hlutafjárfram-
lög hækkuð upp í kr. 30000.00
— og tókst því að stofna f je-,
lagið daginn eftir, hinn 28.1
eða ca. 1 miljón og 80 þús. km.
á ári. Síðan strætisvagnaferð-
irnar hófust, hafa vagnar vor-
ir flutt liðlega 5 miljónir far-
þega samtals.
Strætisvagnar Reykjavíkur
veittu mestan hluta s.I. árs 41
manni, auk þeirra, sem unnu
að byggingu hússins, fasta at-
vinnu, þaraf vinna 8 menn að
staðaldri á viðgerðastöð fjelags
ins, 3 á næturna og 5 á dag-
inn. Fjelagið leggur mikla
1 áherslu á að öll keyrsla sje full-
I komlega örugg, enda hafa eng-